Hóa thạch thời kỳ Ediacara đã tuyệt chủng: Dickinsonia (giữa) và Parvancorina hình mỏ neo nhỏ hơn (trái), trong đá sa thạch tại Vườn quốc gia Nilpena Ediacara ở Nam Australia.
Một nghiên cứu mới cho thấy rằng, những hóa thạch bị mất tích này chỉ ra sự kiện tuyệt chủng hàng loạt được biết đến sớm nhất trên Trái đất. Những cộng đồng động vật lớn, phức tạp đầu tiên đã bị giết chết do lượng oxy giảm mạnh trên toàn cầu - một phát hiện có thể có ý nghĩa đối với các hệ sinh thái đại dương hiện đại đang bị đe dọa bởi các hoạt động của con người.
Những lý giải về sự kiện tuyệt chủng hàng loạt
Một lời giải thích khả dĩ có thể là bọ ba thùy thời kỳ đầu - động vật chân đốt ở biển có giáp - bắt đầu cạnh tranh với hệ động vật thời kỳ Ediacaran, khiến loài này tuyệt chủng. Một lời giải thích khả dĩ khác là quần thể động vật Ediacaran vẫn tồn tại, nhưng các điều kiện cần thiết để bảo tồn hóa thạch Ediacaran chỉ tồn tại cho đến 550 triệu năm trước.
Để trả lời những câu hỏi này, Evans - một nhà nghiên cứu sau Tiến sỹ tại Virginia Tech, Mỹ và các đồng nghiệp đã biên soạn cơ sở dữ liệu về hóa thạch Ediacara mà các nhà nghiên cứu khác đã mô tả trước đây trong tài liệu khoa học, sắp xếp từng mục theo các yếu tố như vị trí địa lý, kích thước cơ thể và chế độ cho ăn.
Nhóm nghiên cứu đã lập danh mục 70 chi động vật sống cách đây 550 triệu năm và phát hiện ra rằng, chỉ có 14 chi trong số đó vẫn còn tồn tại khoảng 10 triệu năm sau.
Họ nhận thấy không có thay đổi đáng kể nào trong các điều kiện cần thiết để bảo quản hóa thạch, cũng như không tìm thấy sự khác biệt nào trong chế độ cho ăn có thể gợi ý rằng động vật Ediacaran đã chết do cạnh tranh với động vật kỷ Cambri, như bọ ba thùy.
Tuy nhiên, có một điểm chung giữa các sinh vật sống sót: cơ thể có diện tích bề mặt cao so với thể tích, có thể giúp động vật đối phó với điều kiện oxy thấp. Quan sát đó, kết hợp với bằng chứng địa hóa học về sự suy giảm oxy 550 triệu năm trước, cho thấy rằng kỷ Ediacara có thể đã kết thúc trong một sự kiện tuyệt chủng hàng loạt do lượng oxy thấp trong đại dương.
Tại sao nồng độ oxy giảm mạnh trong những năm tàn của kỷ Ediacaran vẫn còn là một bí ẩn. TS Evans cho biết, núi lửa phun trào, chuyển động của mảng kiến tạo và tác động của tiểu hành tinh đều có thể xảy ra, cũng như những lời giải thích ít kịch tính hơn, chẳng hạn như sự thay đổi mức độ dinh dưỡng trong đại dương.
Bất kể nó xảy ra như thế nào, sự tuyệt chủng hàng loạt này có khả năng ảnh hưởng đến quá trình tiến hóa tiếp theo của sự sống trên Trái đất và có thể có ý nghĩa đối với các nhà khoa học đang nghiên cứu cách thức sự sống của động vật bắt đầu.