Việc cấp tiền cho ngành công nghiệp vũ trụ, bao gồm cả tiền lương của các nhà du hành vũ trụ đầu tiên, là thông tin mật ở Liên Xô. Tuy nhiên, ngày nay, chúng ta có thể biết chính xác số tiền mà các nhà du hành vũ trụ được trả cho công việc đầy rủi ro của họ.
Ngoài các tài liệu được giải mật, còn có nhật ký của Nikolai Kamanin - một trong những nhà quản lý cấp cao chịu trách nhiệm đào tạo phi hành gia. Ông Kamanin đã tiết lộ các nhà du hành vũ trụ được trả những gì và bao nhiêu tiền.
“Thiếu tá Gagarin nhận được ít hơn tôi 100 rúp”, ông viết trong nhật ký. Vậy Gagarin và các phi hành gia khác đã được trả bao nhiêu?
Yuri Gagarin (thứ hai từ trái sang) và các đồng nghiệp. Ảnh: Sputnik
Lương và thưởng của Gagarin – người đầu tiên bay vào vũ trụ
Vào đầu kỷ nguyên thám hiểm không gian, lương của các nhà du hành vũ trụ Liên Xô dao động từ 350-450 rúp một tháng (mức lương trung bình hàng tháng ở Liên Xô vào thời điểm đó là 80 rúp).
Trong nhật ký của mình, được xuất bản với tựa đề “Vũ trụ bí ẩn”, Nikolai Kamanin viết rằng Yuri Gagarin nhận được 632 rúp mỗi tháng (khoảng 575 USD/tháng, tương đương 6.900 USD/năm), bao gồm tất cả các khoản tiền thưởng.
Người đầu tiên bay vào vũ trụ được thưởng 15.000 rúp - tức là gấp 187 lần mức lương trung bình hàng tháng ở Liên Xô.
Các nhà du hành vũ trụ khác của nửa đầu thập niên 1960 như Gherman Titov, Valentina Tereshkova, Andriyan Nikolayev, Vladimir Komarov, Alexei Leonov và những người khác được trả mức lương tương đương nhau.
Vào thời đó, các nhà du hành vũ trụ cũng được thưởng theo nhiều hình thức, không chỉ bằng tiền mặt. Vì công việc anh hùng của mình, họ có rất nhiều “đặc quyền”.
Chẳng hạn, ngoài tiền, Gagarin còn được tặng một căn hộ 4 phòng, đầy đủ tiện nghi và được trang bị những thiết bị mới nhất. Ông cũng đủ tiêu chuẩn để mua một chiếc Volga, vào thời điểm đó được coi là tương đương với một chiếc ô tô hạng sang của Liên Xô.
Với tiền thưởng cho chuyến bay vào vũ trụ đầu tiên của mình, Gagarin có thể đủ khả năng mua thêm 3 chiếc Volga nữa. Quan trọng hơn cả, Gagarin còn được phân một ngôi nhà cho cha mẹ ông.
Yuri Gagarin trong căn hộ của ông năm 1966. Ảnh: Sputnik
Các phần thưởng hào phóng này đã thay đổi nhanh chóng sau đó. Từ năm 1967, hệ thống phân loại tiền thưởng chính thức có hiệu lực và các khoản thưởng phụ thuộc vào mức độ phức tạp của các chuyến bay.
Với một chuyến bay vào không gian thông thường, phi hành gia sẽ được thưởng tối thiểu 2.000 rúp, trong khi các chuyến bay “hoàn thành nhiệm vụ mới trong cuộc chinh phục không gian” (quay quanh Mặt trăng, hạ cánh trên Mặt trăng...) họ có thể được nhận 5.000-15.000 rúp.
Từ quy mô các khoản tiền thưởng, có thể thấy, từ một chiến công anh hùng, chuyến bay của các nhà du hành vũ trụ đã thành một công việc bình thường, mặc dù đầy rủi ro. Năm 1975, nhà du hành vũ trụ Georgy Grechko được trả 5.000 rúp cho sứ mệnh Soyuz-17 kéo dài 30 ngày. Số tiền này ít hơn nhiều so với những gì Gagarin nhận được, nhưng vẫn đủ để mua một chiếc Volga mới.
Các phi hành gia Nga ngày nay kiếm được bao nhiêu?
Dưới đây là những bức ảnh kinh điển cho thấy các nhà du hành vũ trụ Nga không thích cười.
Nhà du hành vũ trụ Nga Dmitri Kondratyev (giữa), cùng phi hành gia NASA Catherine Coleman phi hành gia Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA) Paolo Nespoli. Ảnh: Trung tâm huấn luyện phi hành gia Gagarin
Từ trái sang phải: phi hành gia Malaysia Shekh Muszaphar Shukor, phi hành gia người Yuri Malenchenko và phi hành gia Mỹ Peggy Whitson. Ảnh: NASA
Liệu có phải các nhà du hành vũ trụ Nga không cười vì họ được trả ít hơn nhiều so với các đồng nghiệp NASA hay Cơ quan Vũ trụ châu Âu?
Thực tế, lương của các phi hành gia Nga ngày nay vẫn được coi là thấp so với lương của các đồng nghiệp NASA hoặc Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA). Khi trở về từ Trạm vũ trụ quốc tế (ISS) vào năm 2019, nhà du hành vũ trụ thử nghiệm người Nga Oleg Artemyev nói rằng không một đồng nghiệp nào của ông tham gia sứ mệnh này vì tiền.
Khi nhìn vào chi tiết tiền lương, bất cứ ai cũng có thể tin chắc điều đó: Lương của một nhà du hành vũ trụ người Nga nằm trong khoảng 129.000-166.000 rúp/tháng. Trong khi, các phi hành gia của NASA nhận được trung bình 8.000-9.000 USD, các phi hành gia của Cơ quan Vũ trụ Châu Âu nhận 7.000-8.000 USD mỗi tháng.
Nhiều người đặt câu hỏi, tại sao một nhà du hành vũ trụ người Nga chỉ có mức lương ít ỏi tương đương 2.000 USD? Thực tế, thu nhập của họ không chỉ có vậy.
Có một chi tiết quan trọng cần lưu ý: Cách thức trả lương, thưởng cho các phi hành gia ở Nga khác với cách trả lương cho các phi hành gia phương Tây. Phần lớn thu nhập của họ là từ tiền thưởng – được áp dụng cho mọi nhiệm vụ.
Ví dụ, các nhà du hành vũ trụ Nga được nhận tiền thưởng cho một chuyến bay thực tế vào vũ trụ từ 55% đến 120% lương. Có sự khác biệt giữa chuyến bay đầu tiên của nhà du hành vũ trụ với chuyến bay thứ hai. Họ có thể nhận thêm tiền thưởng cho thời gian phục vụ lâu dài, trình độ học vấn, làm thêm giờ, kỹ năng phụ, thành tích, hiệu suất công việc... Nếu một nhà du hành vũ trụ lập kỷ lục thế giới ở bất kỳ lĩnh vực nào trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của mình, họ sẽ được thưởng số tiền tương đương với 50 tháng lương.
Ông Oleg Artemyev cũng cho biết, các nhà du hành vũ trụ ở trong không gian được trợ cấp hàng ngày 400 USD (các nhà du hành vũ trụ người Mỹ chỉ nhận được 5USD một ngày, mặc dù mức lương “trên mặt đất” của họ cao hơn).
Đối với một nhiệm vụ kéo dài 4 tháng trên ISS (được coi là một thời gian ngắn), một nhà du hành vũ trụ Nga có thể nhận được 48.000 USD chỉ riêng trợ cấp hàng ngày.
Các khoản này được trả để thực hiện các nhiệm vụ theo lịch trình, các nhiệm vụ hàng ngày được dự kiến trong chương trình chuyến bay. Các công việc bổ sung như giám sát hoạt động lắp ghép hay đi bộ ngoài không gian cũng có thù lao riêng.
Như vậy, với một sứ mệnh thám hiểm không gian, số tiền mà một thành viên phi hành đoàn người Nga trên ISS có thể nhận được là 9-10 triệu rúp. Khi trở về Trái Đất, họ vẫn có thể nhận thêm các khoản thưởng được quy định trong hợp đồng.
Mặt khác, những món đồ xa xỉ như ô tô, căn hộ và biệt thự không còn được trao làm phần thưởng cho sứ mệnh du hành vũ trụ như thời kỳ Xô Viết.