Trong bài viết mang tựa đề "Вместо израильских F-16 радар С-400 обнаружил пассажирские самолёты - Thay vì các máy bay F-16 của Israel, radar S-400 đã phát hiện các máy bay chở khách", tác giả Alexey Dolganov đã đưa ra một thông tin chấn động.
Thảm họa máy bay IL-20 Nga bị bắn hạ
Nguyên nhân của thảm kịch máy bay IL-20 Nga bị bắn hạ được cho là có sự tác động của Không quân Israel, đẩy chiếc máy bay do thám của Nga vào tầm ngắm của tên lửa phòng không Syria. Về phần mình, phía Israel tiếp tục phủ nhận có lỗi trong vụ tai nạn.
Trong giai đoạn 23-34/9, Bộ Quốc phòng Nga đã tiến hành 3 cuộc họp báo chính thức, mà trong đó thiếu tướng Igor Konashenkov đã mô tả diễn tiến chi tiết của thảm họa và đưa ra đánh giá đối với những hành động của Không quân Israel.
Trong cuộc họp báo cuối cùng diễn ra ngày 24/9, đã xuất hiện các dữ liệu từ màn hình hiển thị của trạm điều khiến chiến đấu tổ hợp tên lửa phòng không S-400 được triển khai tại căn cứ không quân Hmeimim.
Điều tạo nên sự quan tâm hơn cả chính là những chứng cứ của màn hình hiển thị vị trí mục tiêu về tầm xa và góc phương vị. Dưới đây là ảnh chụp đoạn video của cuộc họp báo này:
Tình hình ở phía đông Địa Trung Hải vào thời điểm 22:01 (giờ địa phương) ngày 17/9/2018.
Giải mã thảm kịch
Thiếu tướng Igor Konashenkov đưa ra bản giải mã chi tiết các số được đánh dấu tự động bởi hệ thống chỉ huy của hệ thống phòng không, khi chia màu cho các máy bay tiêm kích Israel (màu vàng), quả tên lửa của Syria (màu đỏ "158B") và chiếc máy bay IL-20 (màu xanh lá cây, "007"). Ở phần dưới phía bên phải màn hình cũng là bức ảnh đó, với kích thước nhỏ hơn.
Có thể thấy rằng, lưới tọa độ được gắn với căn cứ không quân Hmeimim. Ở giữa là trạm định vị radar của hệ thống phòng không S-400, từ đó là các vòng tròn đồng tâm. Hướng bản đồ tiêu chuẩn: Hướng bắc ở trên.
Theo những dữ liệu hiện có, vào thời điểm thảm kịch xảy ra, IL-20 đang ở trên biển, khoảng 35km chếch sang phía tây của thành phố Banias. Điều này giúp có thể tính toán được khoảng cách tới Hmeimim và xác định tỷ lệ trên màn hình hiển thị S-400.
Khoảng cách từ nơi xảy ra thảm kịch đến Hmeimim – cạnh huyền của tam giác với các chân là Banias – Hmeimim (25km) và khoảng cách từ bờ đến điểm quả tên lửa bắn trúng IL-20, theo thông tin của Bộ Quốc phòng Nga (35km).
Khoảng cách từ trung tâm màn hình hiển thị đến điểm đánh dấu "màu xanh lá cây 007" tương đương gần 43km. Trên màn hình, khoảng cách này ngắn hơn một nửa bán kính của vòng tròng đồng tâm thứ nhất.
Các vòng tròng đồng tâm của màn hình hiển thị tương ứng với khoảng cách thực tế 100, 200, 300km. Tất cả những đánh dấu trên màn hình và khoảng cách giữa chúng phải được trình bày theo một tỷ lệ thống nhất.
Một trong số các máy bay tiêm kích của Israel, "Số 149", tách khỏi nhóm và ở ngay gần IL-20 đang bay gần bờ biển Latakia. Ba chiếc F-16 còn lại nằm cách Hmeimim khoảng 175km (được xác định bằng mắt trên màn hình hiển thị - giữa vòng tròn đồng tâm thứ nhất và thứ hai).
Khu vực tuần tra chiến đấu của chúng nằm ở không phận phía bắc nước cộng hòa Síp – quốc gia một phần được công nhận, gần như nằm dưới quyền kiểm soát của Thổ Nhĩ Kỳ.
Những đánh dấu của các máy bay Israel được phân biệt trên các màn hình hiển thị S-400 bằng màu vàng và được đặt bằng các số "125", "130" và "045" (xem ảnh dưới).
Những phi công Israel một lần nữa cho thấy sự thiếu chuyên nghiệp của mình khi xâm nhập vào không phận của một quốc gia có chủ quyền. TT Erdogan vô cùng tức tối. Phản ứng ngoại giao – điều đầu tiên và vô thưởng vô phạt nhất trong những tình huống này.
Quyết định nhanh chóng về vấn đề liên quan tới việc cung cấp cho Thổ Nhĩ Kỳ những tổ hợp S-400 sẽ phải bắt Israel tuân thủ hiệp ước năm 2015 để tránh những tình huống xung đột.
F-16 lảng vảng trên bầu trời Síp ở độ cao "từ 7km trở lên", bởi vì bất chấp khoảng cách khá xa, các máy bay vẫn nằm trong khu vực quan sát của hệ thống radar nhìn vòng của các tổ hợp tên lửa phòng không Nga và Syria. Các tên lửa sẽ nhằm vào chúng, toàn bộ phía đông Địa Trung Hải sẽ chìm trong trận chiến!
Radar của S-400 không sai sót. Những đánh dấu trên màn hình hiển thị phù hợp với những vật thể đang thực sự hoạt động trên không trung.
Các chuyên gia Nga đã so sánh sơ đồ được trình bày tại buổi họp báo với những dữ liệu của trang dịch vụ trực tuyến Flightradar24.
Đây là trang dữ liệu phổ cập cho phép theo dõi vị trí và chi tiết hành trình của các máy bay chở khách ở chế độ thời gian thực. Với mức phí không lớn có thể truy cập vào chức năng mở rộng – những dữ liệu được lưu giữ trong vòng 365 ngày trước.
Tính đến thời điểm 19:03 (22:03 giờ địa phương), vị trí những đánh dấu được hiện thị như các máy bay F-16 của Israel trên bầu trời Síp, hoàn toàn khớp với các chuyến bay ME225 (Beirut - Copenhagen) và MJ302 (Tel-Aviv – Tbilisi).
Diễn biến tình hình trên không: Số lượng, vị trí và hướng di chuyển của các vật thể trên màn hình S-400 (giai đoạn từ 22:01 đến 22:04) cũng hoàn toàn khớp với dữ liệu của Flightradar24 (xem ảnh dưới).
S-400 Nga "nhìn gà hóa cuốc"
Trên màn hình hệ thống phòng không có ít chỉ dấu hơn trên màn hình các chuyến bay dân sự. Vấn đề ở chỗ, Flightradar24 sử dụng dữ liệu của hệ thống tiếp nhận thông tin từ những máy phát đáp toàn cầu được trang bị cho các máy bay dân sự.
Mỗi chiếc máy phát đáp mỗi giây đều tạo ra và gửi trên tần sóng 1090Mhz thông báo trực tuyến một cách công khai bao gồm những tọa độ chính xác của chiếc tàu bay, vận tốc hiện tại và độ cao.
Các màn hình hiển thị của hệ thống S-400 chỉ thể hiện những gì radar của nó nhìn thấy. Trạm radar quân sự biết về sự hiện diện của chiếc máy bay trinh sát IL-20, mà (vì lý do dễ hiểu) không trang bị máy phát đáp dân sự.
Trạm radar của S-400 phát hiện mục tiêu bay với quỹ đạo và vận tốc đạn đạo – đó là quả tên lửa phòng không do S-200 phóng lên.
Tuy nhiên, trạm radar định vị không có khả năng quan sát các vật thể ở xa bay tầm thấp. Lấy ví dụ, chuyến bay TK7263 (Adana – Istambul), mà theo dữ liệu của trang Flightradar24, chỉ vừa mới cất cánh từ sân bay Adana.
Do độ cong tự nhiên của trái đất và khoảng cách khá xa (gần 200km), chiếc máy bay đang lấy độ cao nằm thấp hơn tầm sóng của S-400.
Cũng theo lý do này, chuyến bay J92266 (Kuwait-Beirut) đang hạ cánh xuống sân bay Beirut cũng không có dấu hiện thị.
Tại phía tây, cách không xa khu vực "tuần tra chiến đấu của F-16" lưu lượng trên không khá đông, nhưng hệ thống radar không nhìn thấy các máy bay đang hạ cánh xuống những sân bay của Síp, ngoài chuyến bay KK1002 (Istambul-Bắc Síp, được hiển thị bằng dấu △) và DK1490 bay từ Thụy Điển đến Larnaka (được hiển thị bằng dấu ☐).
Ở bức ảnh sau, nơi thể hiện tình hình vào thời điểm 22:04, từ màn hình hiển thị S-400 những dữ liệu đánh dấu đã biến mất.
Theo dữ liệu của trang Flightradar24, vào thời điểm này chuyến bay DK1490 bắt đầu hạ cánh xuống sân bay Larnaka, còn chuyến bay KK1002 bắt đầu hạ độ cao để chuẩn bị đáp xuống sân bay Erjan (khu vực phía đông bắc của đảo Síp).
Ghi chú: ở khoảng cách 300km, độ cao tối thiểu để phát hiện mục tiêu là không dưới 7km. Tất cả những gì bay thấp hơn không thể bị phát hiện vì độ cong của bề mặt trái đất.
Vào thời điểm đó, một số chiếc tàu bay đã đi vào khu vực "tuần tra chiến đấu của F-16" từ phía tây bắc. Đó là các chuyến bay PS781 (Kiev-Tel-Aviv) và TK790 (Istambul – Tel-Aviv) mà bị trộn lẫn với ME225 và MJ302 trên bàn hình hiển thị khi biến thành "chùm sao" sáng chói.
Diễn biến tình hình trên không vào lúc 22:04
Tiếp theo sao chúng, ở phía tây bắc, hai chiếc máy bay lượn trên bầu trời thành phố Alania (Thổ Nhĩ Kỳ) lọt vào vùng quan sát của hệ thống radar.
Cũng trong những bức ảnh của buổi họp báo, từ phía bắc xuất hiện hai đánh dấu di chuyển theo hướng tây nam và nam tây nam – đó là chuyến bay LY76 (Hồng Kông – Tel-Aviv) và chuyến bay 6H814 (Sochi – Tel-Aviv).
Nói chung, điều này hoàn toàn chỉ là phỏng đoán.
Vị trí của các đánh dấu và diễn tiến tình hình đúng là có những điểm giống với các dữ liệu của trang Flightradar24.
Để phân tích, người ta đã sử dụng không chỉ những bức ảnh đáng tin cậy của buổi họp báo Bộ Quốc phòng Nga, cả những dữ liệu công khai của Flightradar24 và bản đồ phần phía đông Địa Trung Hải.
Trong khi đó, những chứng cứ từ màn hình hiển thị của trạm điều khiển chiến đấu S-400 không giúp nhận dạng đồng nhất các vật thể được theo dõi. Trong đoạn video của buổi họp báo có thể quan sát toàn bộ bối cảnh không chỉ trên màn hình nhỏ mà kích thước khó đủ để xác định chính xác số lượng đánh dấu và vị trí của chúng.
Thêm vào đó, trên màn hình nhỏ thiếu các chú thích cho những đánh dấu. Bởi vậy, giả thiết về việc thay vào chỗ các máy bay F-16 là những máy bay chở khách – đó là đề tài còn phải tranh cãi nhiều.
Trong khuôn khổ cuộc họp báo, thiếu tướng Igor Konashenkov đã cung cấp bản báo cáo chi tiết về tình hình xung quanh chiếc máy bay trinh sát (007), máy bay tiêm kích (149) và quả tên lửa được phóng lên (158B), khi tập trung toàn bộ sự chú ý vào không phận gần.
Và ở đây tác giả không có bất cứ thông tin nào bổ sung vào bức tranh toàn cảnh chính thức của Bộ Quốc phòng Nga.
Thời điểm đáng chú ý nhất mà nên tập trung sự quan tâm liên quan tới "khu vực tuần tra chiến đấu của F-16" nằm ở không phận của nước cộng hòa Bắc Síp. Tình huống này, chắc chắn, được khẳng định bằng tỷ lệ trên màn hình hiển thị và vùng được tướng Konashenkov đánh dấu, mà khá xa nơi xảy ra thảm kịch IL-20.
Các phi công Israel triển khai tuần tra chiến đấu ở không phận Thổ Nhĩ Kỳ - đó là cái gì đó hết sức lạ lùng và cần phải có những lời giải thích bổ sung.