Động thái trên diễn ra sau khi lãnh đạo phe đa số của thượng viện Mỹ Mitch McConnell kêu gọi Tổng thống Donald Trump thẳng thắn lên tiếng về tình hình Hong Kong, thay vì chỉ tập trung vào việc đạt được thỏa thuận thương mại với Trung Quốc. Tuy nhiên, Tổng thống Trump vẫn gần như im lặng về vấn đề này.
Dự luật mới được Thượng viện Mỹ thông qua sẽ yêu cầu Ngoại trưởng Mỹ đánh giá thường niên tình trạng kinh tế và thương mại đặc biệt của đặc khu hành chính Hong Kong theo luật pháp Mỹ và giám sát ảnh hưởng của Trung Quốc đối với đặc khu này.
"Hong Kong đã được Mỹ biệt đãi trong lĩnh vực thương mại so với Trung Quốc Đại lục, tuy nhiên những điều xảy ra trong vài năm qua cho thấy chính quyền Bắc Kinh đang tác động tiêu cực tới quyền tự trị và tự do của Hong Kong", Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa Marco Rubio phát biểu.
Vị trí trung tâm tài chính toàn cầu của Hong Kong đã lung lay sau nhiều tháng chìm trong hỗn loạn và bạo lực gia tăng do biểu tình liên tiếp. Các nhà lập pháp Mỹ đã ủng hộ các cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ ở Hong Kong, và cảnh cáo Trung Quốc không dùng đến vũ lực để giải quyết vấn đề này.
Theo Bloomberg, quyết định của Thượng viện Mỹ đã trở thành thách thức mới đối với chính quyền Bắc Kinh, khi hai nước Mỹ và Trung Quốc đang tìm cách đạt được thỏa thuận ban đầu và tiến tới kết thúc cuộc chiến thương mại đã kéo dài gần 1,5 năm.
Đối với ông Trump và chính quyền Mỹ, thì thời điểm hiện tại được cho là khá nhạy cảm khi Washington đang cố gắng hoàn thành giai đoạn đầu của thỏa thuận thương mại đã được mong đợi từ lâu với Trung Quốc.
Hôm 19/11, Phó Tổng thống Mike Pence đã bình luận rằng Mỹ sẽ khó lòng ký kết được thỏa thuận thương mại với Trung Quốc nếu các cuộc biểu tình ở Hong Kong bị Bắc Kinh trấn áp bằng vũ lực.
"Tổng thống Trump đã thể hiện quan điểm rõ ràng rằng chúng tôi sẽ khó lòng thỏa thuận với Trung Quốc nếu họ dùng vũ lực, hoặc sử dụng các biện pháp không đúng đắn và thiếu nhân văn [với Hong Kong]", ông Pence nói trong một cuộc phỏng vấn.
Trong khi đó, động thái mới đây nhất của Tổng thống Trump liên quan tới Trung Quốc là dọa tăng thuế nếu hai bên không thể đạt được thỏa thuận thương mại. Tuy nhiên, tuyên bố mới của ông Trump cũng không hề đề cập tới vấn đề Hong Kong như mong muốn của Thượng nghị sĩ McConnell.
Biểu tình ở Hong Kong. Ảnh: NYT
Đồng lòng ủng hộ
Theo Bloomberg, dự luật ủng hộ Hong Kong đã được nhanh chóng thông qua tại Thượng viện mà không vấp phải sự phản đối của bất kỳ Thượng nghị sĩ nào.
Theo Thượng nghị sĩ bang New Jersey, động thái này sẽ là lời cảnh báo đối với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình rằng Mỹ nghiêm túc trong vấn đề Hong Kong, và Bắc Kinh sẽ phải trả giá nếu có những hành động không phù hợp.
Được biết, dự luật này cũng cho phép Washington trừng phạt các quan chức Trung Quốc được cho là có trách nhiệm trong việc gây ảnh hưởng tới quyền tự trị của Hong Kong, Bloomberg cho biết.
Bên cạnh dự luật ủng hộ Hong Kong tự trị, Thượng viện Mỹ cũng đã nhất trí thông qua dự luật cấm bán các loại vũ khí như đạn cao su, hơi cay cho lực lượng cảnh sát Hong Kong. Các dự luật này sẽ cần được Hạ viện Mỹ và Tổng thống Trump thông qua để chính thức có hiệu lực.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã nhiều lần cảnh báo rằng nước này sẽ có những "biện pháp đối phó mạnh mẽ" nếu Mỹ thông qua dự luật ủng hộ những người biểu tình Hong Kong. Điều đó có thể gây ảnh hưởng tới các cuộc đàm phán mong manh giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới về thỏa thuận thương mại.
Jude Blanchette, một chuyên gia về Trung Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, bình luận: "Những điều vốn đã phức tạp nay lại càng phức tạp hơn, và việc thông qua dự luật [ủng hộ Hong Kong] sẽ trở thành lý do mới khiến hai ông Trump-Tập khó tìm tiếng nói chung".