Nhân duyên trời định
Lê Thánh Tông khi còn là hoàng tử, trong một lần đi dạo chơi bên bờ sông Tống Sơn – Thanh Hóa chợt thấy một cô gái xinh đẹp đang ngồi vo gạo dưới bến. Tức cảnh sinh tình, Lê Thánh Tông bèn ra một vế đối:
"Gạo trắng nước trong, mến cảnh lại càng thêm mến cả…".
Câu đối bỏ lửng như một lời ngỏ ý khéo léo khiến người ta phải rung động. Cô gái nghe thấy khúc khích cười rồi đối đáp lại:
"Cát lầm gió bụi, lo đời đâu đấy hãy lo cho…".
Câu đối vừa cho chàng trai một chút hy vọng nhưng vừa là một lời trách người con trai phải biết lo việc đời trước khi lo duyên, thế mới xứng là đấng nam nhi.
Nghe lời đối đáp ấy, trái tim vị hoàng tử trẻ loạn nhịp và thầm nghĩ sao trên đời lại có người con gái tài sắc vẹn toàn đến vậy. Lê Thánh Tông quyết phải chinh phục bằng được đóa hoa quý giá này.
Tượng vua Lê Thánh Tông ở Văn Miếu Quốc Tử Giám.
Hoàng tử dò hỏi mãi, mới biết cô gái ấy tên là Nguyễn Thị Hằng, là con của tướng Nguyễn Đức Trung. Mà vợ của vị tướng này lại là bạn thân của mẹ hoàng tử. Đã có duyên gặp gỡ nay lại được thêm duyên phụ mẫu vun đắp. Mối tính của hoàng tử Lê Thánh Tông và Nguyễn Thị Hằng nhanh chóng đơm hoa kết trái.
Khi lên ngôi vua, Lê Thánh Tông liền phong Nguyễn Thị Hằng làm Sùng Nghi, cho ở cung Vĩnh Ninh để vua luôn được gần bên người đẹp.
Giấc mộng đẹp hóa đại nạn trong thực tại
Một đêm nọ, Sùng Nghi chiêm bao thấy mình được đưa lên trời gặp Ngọc Hoàng. Vừa thấy Ngọc Hoàng nàng vội quỳ xuống cầu xin ngài ban cho nàng một đứa con trai. Trước lời cầu xin chân thành của quý phi, Ngọc Hoàng bèn bảo rằng: "Được, cho Thiên Lộc xuống làm con họ Nguyễn".
Rồi ngài sai một cung nữ bế một bé trai ra đưa cho nàng. Nàng đưa hai tay lên đỡ thì hẫng một cái, nàng tỉnh dậy thấy tay mình vẫn còn giơ ra trước ngực.
Hôm sau, nàng đem chuyện giấc mộng lạ kể cho hoàng đế biết, Lê Thánh Tông nghe xong vui mừng nói với nàng: "Nếu ái khanh sinh được một hoàng nam, ta hứa ta sẽ cho hoàng tử kế vị, lên ngôi thiên tử".
Quả nhiên năm sau, Sùng Nghi Nguyễn Thị Hằng sinh hạ được một bé trai. Vua Thánh Tông mừng rỡ vô cùng, liền phong ngay cho làm quý phi và xuống chiếu cho con trai là Đông cung Thái Tử.
Từ ngày quý phi Sùng Nghi hạ sinh thái tử, thế lực gia tộc Nguyễn Thị trong triều ngày càng lớn mạnh, khiến quần thần ai lấy đều lo ngại dòng họ này sẽ làm chuyện quyền biến.
Đến một ngày, chuyện giấc mơ kỳ lạ của quý phi Sùng Nghi đến tai một vị cận thần. Ông ngẫm đi ngẫm lại rồi bất giác hỏi tại sao ngọc hoàng lại cho Thiên Lộc xuống làm con họ Nguyễn mà không phải họ Lê? Vị cận thần mỉm cười nhận ra đây chính là cơ hội làm giảm sút sức mạnh của gia tộc Nguyễn Thị.
Ngay lúc đó vị cận thần tức tốc vào cung và trình lên Vua Lê Thánh Tông thắc mắc của mình. Nghe lời tấu của vị cận thần, vua Lê Thánh Tông cũng giật mình nói: "Ngươi nói cũng phải. Bấy lâu nay, trẫm cũng hơi e về vai trò của Thái úy Trịnh Quốc trong triều. Khanh nên giữ kín chuyện này, để trẫm xét xem sao".
Vua Lê Thánh Tông
Ít lâu sau, vua Lê Thánh Tông mắc bệnh lạ, toàn thân ngứa ngáy, đầy mụn nhỏ li ti, có nước…nhiều bậc danh y đến cứu chữa mãi mà không khỏi. Vua lo lắng bệnh tật, lại thêm những lời gièm pha của một số cận thần về gia tộc Nguyễn Thị.
Ngài quyết định giam quý phi Sùng Nghi vào cung Trường Lạc, bắt đầu có ý định không cho hoàng tử Thiên Lộc nối ngôi nữa.
Nguyễn Thị ở cung Trường Lạc gần như bị cô lập, bỏ rơi, mặc dầu chưa rõ hẳn ý vua, nhưng nàng đã phần nào hiểu sai lầm của mình trong việc kể cho Lê Thánh Tông nghe về giấc mộng của mình, điều đó khiến nàng vừa lo lắng, vừa đau lòng.
Đã bao lần nàng tìm cách tấu bày, minh oan, nhưng dường như nhà vua chẳng còn đoái hoài gì nữa. Tương lai của con trai nàng bị đe dọa, nàng thương con đến xót xa. Chỉ còn một tia hy vọng nhỏ nhoi lúc này là nhà vua chưa xuống chiếu truất quyền kế vị của Thiên Lộc.
Đại Việt sử ký toàn thư và sách 36 hoàng hậu, hoàng phi Thăng Long có chép lại rằng:
"Trong lo lắng, đau đớn, bỗng nàng thấy lóe lên một tia hy vọng, nếu ta…nếu ta dám làm điều này! Thôi, nàng nghĩ cũng phải vì con, vì dòng họ!", trích 36 hoàng hậu, hoàng phi Thăng Long.
Hôm sau, Sùng Nghi Nguyễn Thị năm nỉ xin được vào thăm Thánh thượng một lần, trước khi ngài nguy kịch. Thật ra, lúc này bệnh của vua Thánh Tông đã rất nặng rồi. Ngài cũng nhớ tới quý phi và Thái tử, nên suy nghĩ một lát, ngài quyết định cho nàng vào gặp.
Nguyễn Thị vào trông thấy Thánh Tông, liền quỳ xuống, ôm lấy tay Lê Thánh Tông mà khóc nức nở, rồi nàng xoa bóp tay chân, tiếp đó ngầm giấu thuốc độc trong tay mà sờ vào những vết ngứa lở của nhà vua, tỏ vẻ đầy thương xót.
Hôm sau, bệnh vua Thánh Tông càng nặng hơn, ngài mê man rồi băng hà mà không trối trăng được điều gì. Bởi thế cứ thiên lệnh cũ, Hoàng Nam, Thiên Lộc con của quý phi NguyễnThị Hằng được lên ngôi, lấy hiệu là Hiến Tông. Sau khi đăng quang, vua HiếnTông tôn phong mẹ là Hoàng Thái hậu.
Nguồntham khảo:
- Hoàng hậu hoàng phi Thăng Long Hà Nội – Nhà Xuất BảnThanh Niên, trang 79-85.
- Đại Việt Sử Ký ToànThư, Tập 2 – NXB Khoa học xã hội - Ấn phẩm năm 1998; Phần bản kỷ thực lục, QuyểnXIII: Thánh Tông Thuần Hoàng Đế (phần hạ), trang 520