2020 được cho là năm mà xuất khẩu của Trung Quốc bắt đầu bị đình trệ. Tổng thống Trump đã áp đặt thuế quan rộng rãi đối với hàng hóa Trung Quốc. Các nước như Nhật Bản và Pháp thúc ép các công ty chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc. Đại dịch đã làm tê liệt các nhà máy của Trung Quốc vào cuối tháng Giêng.
Nhưng trái ngược lại tất cả nhận định trên, các công ty Trung Quốc lại đang trở lại với sức mạnh khủng khiếp.
Cỗ máy không thể bị ngăn cản
Sau khi tái mở cửa vào cuối tháng Hai và đầu tháng Ba, các nhà máy của Trung Quốc đã bắt đầu bùng nổ xuất khẩu hàng hóa trở lại. Xuất khẩu đã tăng vọt trong tháng 7 lên mức cao thứ hai từ trước đến nay, gần tương đương với đợt cao điểm kỷ lục vào Giáng sinh tháng 12 năm ngoái. Quốc gia này đã giành được thị phần lớn hơn nhiều trên thị trường toàn cầu vào mùa hè này từ các quốc gia sản xuất khác, chiếm ưu thế vững vàng trong thương mại mà có thể duy trì ngay cả khi thế giới bắt đầu phục hồi sau đại dịch.
Trung Quốc đang cho thấy cỗ máy xuất khẩu của họ không thể bị ngăn cản - dù là bởi đại dịch covid - 19 hay là bởi chính quyền Tổng thống Trump. Khả năng phục hồi của quốc gia này không chỉ nằm ở chi phí thấp, lao động có kỹ năng và cơ sở hạ tầng hiệu quả, mà còn ở hệ thống ngân hàng do nhà nước kiểm soát đã cung cấp cho các doanh nghiệp nhỏ và lớn các khoản vay bổ sung để đối phó với đại dịch.
Đại dịch cũng cho thấy Trung Quốc đang ở vị thế tốt hơn các quốc gia xuất khẩu khác. Đất nước này đang sản xuất ra những thứ mà các bệnh viện và hộ gia đình trên thế giới cần ngay bây giờ: thiết bị bảo vệ cá nhân, sản phẩm cải thiện nhà cửa và rất nhiều thiết bị điện tử tiêu dùng.
Ngược lại, nhu cầu về nhiều mặt hàng giá trị cao xuất khẩu bởi Mỹ và Châu Âu, như máy bay phản lực Boeing và Airbus đã giảm mạnh. Và với hầu hết các nền kinh tế ngoại trừ Trung Quốc hiện đang sa lầy trong suy thoái như hiện nay, nhu cầu cũng đang giảm đối với các mặt hàng mà hầu hết các nước đang phát triển xuất khẩu, đặc biệt là dầu.
Các gia đình trên toàn thế giới đang cải tiến những ngôi nhà mà họ đang mắc kẹt bên trong. Họ mua sắm mọi thứ, từ màn hình máy tính và hệ thống âm thanh nổi đến các dụng cụ điện và phòng xông hơi khô tại nhà - rất nhiều trong số đó được sản xuất tại Trung Quốc.
Hongyuan Furniture ở phía nam thành phố Quảng Châu đã thuê thêm 50 công nhân sau khi đơn hàng xuất khẩu cho các phòng xông hơi khô tại nhà của họ tăng hơn gấp đôi trong năm nay. Cách Trung Sơn một quãng lái xe ngắn về phía nam, Star Rapid vẫn có lãi, chế tạo vỏ robot và nhanh chóng sản xuất các mô hình công nghệ cao - một quy trình được gọi là tạo mẫu nhanh.
Bên trong một xưởng sản xuất phòng xông hơi khô tại gia ở Trung Quốc (Nguồn: NYT)
Tại Trueanalog, từng hàng công nhân tại những dãy bàn dài xanh ngắt dưới ánh đèn huỳnh quang tỉ mỉ lắp ráp loa âm thanh cho các phòng thu chuyên nghiệp ở Mỹ. Trung Quốc thống trị thế giới về sản xuất các thành phần của một chiếc loa mà họ đang lắp ráp với nhau - cho dù là nam châm hay mút cao su.
"Trung Quốc sở hữu chuỗi cung ứng lớn nhất về các bộ phận để tạo ra một chiếc loa, và Trung Quốc có nguồn lao động ổn định với giá cả phải chăng nhất", theo Philip Richardson, ông chủ người Mỹ của Trueanalog cho biết.
Sự trợ giúp của chính phủ
Star Rapid, nhà sản xuất nguyên mẫu, đã được hưởng lợi từ các khoản vay của Trung Quốc. Trong vòng vài ngày sau khi đại dịch bùng phát, 1 ngân hàng quốc doanh đã gọi điện cho Gordon Styles, giám đốc điều hành và chủ sở hữu người Anh của công ty, và liên tục thúc giục ông vay một khoản vay doanh nghiệp trị giá 1,4 triệu USD với lãi suất thấp, điều mà ông đã thực hiện ngay cả khi công ty vẫn có lãi. Các nhà chức trách Trung Quốc cũng tung một loạt các chính sách hỗ trợ cho công ty như giảm thuế, và tất cả những điều đó đã giúp doanh thu của công ty tăng thêm 3 phần trăm.
"Họ muốn đảm bảo rằng các công ty tốt, như họ tính toán, sẽ không rơi vào phá sản chỉ vì thiếu một chút tiền mặt," ông nói.
Sức mạnh của "cỗ máy xuất khẩu" Trung Quốc làm phức tạp thêm nỗ lực của chính quyền Trump trong việc giảm thâm hụt thương mại. Ông Trump chỉ ra khoản thâm hụt là bằng chứng cho thấy các hành vi không công bằng của Trung Quốc đã gây tổn hại cho Mỹ, và đã vận động tranh cử với lời hứa sẽ cứng rắn hơn với Trung Quốc.
Tháng 1 năm ngoái, Trung Quốc hứa hẹn sẽ tăng mạnh hàng nhập khẩu từ Mỹ như một phần của thỏa thuận nhằm chấm dứt cuộc chiến kinh tế đang kéo dài và ngày càng gay gắt. Nhưng việc mua hàng thực tế đã bị chậm lại.
Thỏa thuận đã thay thế hầu hết các mức thuế quan mới của ông Trump, chủ yếu ở mức 25 phần trăm. Tuy nhiên, những mức thuế đó dường như không ngăn cản được việc nhiều người Mỹ tiếp tục mua các sản phẩm của Trung Quốc, một phần vì thuế quan chỉ được thu trên giá trị bán buôn của sản phẩm khi chúng đến các bờ biển của Mỹ.
Hongyuan cho biết họ vẫn chưa gặp phải bất kỳ sự cạnh tranh mới nào từ các nhà sản xuất phòng xông hơi khô tại nhà có trụ sở ở nơi khác, mặc dù phải đối mặt với mức thuế 25% của Mỹ trong hai năm qua. Hongyuan cũng có quyền tiếp cận với hàng chục nhà cung cấp trong bán kính rất gần và cạnh tranh mạnh mẽ để sản xuất cửa kính và bản lề rẻ tiền với chi phí thấp nhất.
Vì vậy, Hongyuan có đủ khả năng để nhập khẩu gỗ từ Canada về Thái Bình Dương, xẻ gỗ và đánh bóng rồi lắp ráp vào các phòng xông hơi khô tại nhà, sau đó vận chuyển các phòng xông hơi khô trong bộ dụng cụ trở lại Thái Bình Dương với giá thấp hơn chi phí sản xuất các phòng xông hơi khô ở Mỹ . Người ta vẫn sử dụng lao động chân tay đáng kể, mặc dù máy cưa tự động do Trung Quốc sản xuất hiện nay lấy gỗ ở một đầu và cho ra những tấm ván có nhiều hình dạng và kích thước khác nhau ở đầu kia.
Lợi thế về chi phí như vậy đã giúp tăng tỷ trọng của Trung Quốc trong tổng kim ngạch xuất khẩu của thế giới lên gần 20% trong II năm nay, so với mức 12,8% của quý II/2018 và 13,1% của quý II năm ngoái, Rajiv Biswas, nhà kinh tế trưởng khu vực châu Á tại IHS Markit.
Trung Quốc hiện đang chứng tỏ sức mạnh trong việc xuất khẩu đa lĩnh vực. Thặng dư thương mại của Trung Quốc đã tăng vọt vào mùa hè này, đặc biệt là vào tháng Bảy. Xuất khẩu của Trung Quốc được hỗ trợ bởi đồng nhân dân tệ đang yếu một cách bí ẩn ngay cả khi nền kinh tế đã tái sinh từ đại dịch với tốc độ tăng trưởng mạnh hơn so với bất kỳ quốc gia nào khác.
Lợi thế đồng nhân dân tệ
Các nhà kinh tế nước ngoài nghi ngờ chính phủ Trung Quốc đã sử dụng biện pháp kiểm soát chặt chẽ hệ thống tài chính của nước này để giữ cho đồng Nhân dân tệ yếu hơn. Có lẽ hệ thống ngân hàng quốc doanh đã bán một lượng lớn đồng nhân dân tệ và mua USD hoặc euro để hỗ trợ các loại tiền tệ đó.
Tuy nhiên, lợi thế của Trung Quốc không chỉ nằm ở đồng nội tệ yếu. Trung Quốc đã xây dựng mạng lưới tàu cao tốc kết nối 700 thành phố trong một thập kỷ. Quốc gia này cũng có lượng lao động dồi dào, văn hóa làm việc nhiều giờ và các công đoàn nghiêm khắc. Các nhà sản xuất không bị cản trở bởi luật chống ô nhiễm môi trường như ở nhiều nước khác.
Chắc chắn, sự thống trị của Trung Quốc trong lĩnh vực sản xuất toàn cầu có thể bị ảnh hưởng bởi những thay đổi về địa chính trị, chẳng hạn như nếu các quốc gia khác yêu cầu các công ty chuyển một phần chuỗi cung ứng của họ đi nơi khác. Mỹ và Nhật Bản đã bắt đầu làm như vậy. Các chính phủ châu Âu như Pháp đã bắt đầu đi theo hướng tương tự, đặc biệt là đối với nguồn cung cấp y tế. Các công ty lớn có khả năng thiết lập các chuỗi cung ứng hoàn toàn mới ở những nơi khác, như Foxconn của Đài Loan và Apple, đang tìm kiếm các giải pháp thay thế.
Tuy nhiên, đại dịch đã khiến nhiều chuyến bay ngừng hoạt động và hậu cần chậm lại, ít nhất là tạm thời ngăn cản những nỗ lực chuyển nhà máy sang các nước khác. Nhiều công ty đa quốc gia đã cắt giảm đầu tư vì nhu cầu toàn cầu chậm lại, và do đó, có rất ít tiền để thiết lập các hoạt động mới ở những nơi khác.
"Trong bối cảnh suy thoái kinh tế toàn cầu, các công ty sẽ không thoái vốn trừ khi các rào cản thương mại buộc họ phải làm vậy. Các công ty thà đóng cửa các cơ sở cũ còn hơn là mở những cơ sở mới", Joerg Wuttke, Chủ tịch Phòng Thương mại Châu Âu tại Trung Quốc, cho biết.
Theo The New York Times