Nhặt được chúng, dân gian xem là rất may mắn với niềm tin rằng, tài lộc sẽ mau chóng đến bên mình. Từ thú vui lượm lặt ấy, giới khảo cổ và sinh học đã đặt tên cho một đồng xu, mà thực chất không phải là tiền, là “đồng đô la” trên cát, sau khi tìm thấy chúng nằm dọc theo các bờ biển.
Mới đầu, người ta đã tưởng đồng đô la trên cát là tiền thật vì chúng có những hình dạng hơi xoe tròn, lại bạc trắng óng ánh và có lỗ trên bề mặt. Nghĩ là của quý, từ hàng trăm năm trước, các thủy thủ và du khách đã mang chúng về thành phố, dâng lên nhà vua như một kho báu được phát hiện.
Về sau, họ mới biết chúng chỉ là xương cốt của một loài sinh vật sống dưới biển, mà khi chết đi sẽ hóa đá tương tự một đồng xu. Và họ lại gọi chúng là hóa tệ, thậm chí là tiền tệ của những nàng tiên cá tại thành phố Atlantis thần thoại.
Tuy không dùng để giao dịch được, song chúng vẫn rất được yêu thích vì vẻ đẹp độc đáo, bóng bẩy và có thể tô màu làm trang sức, đồ vật trưng bày.
Đồng đô la trên biển chính là một loài nhím biển, thuộc phân bộ Clypeasteroida và gồm ít nhất hơn chục tiểu loại khác nhau trên cả năm châu. Vốn là những con vật rất nhiều lông, bò trườn ăn những giáp xác, rong tảo nhỏ dưới đáy vực, mỗi “đồng đô la” luôn ẩn náu dưới cát.
Chúng có đường kính thân to từ 8 - 10 cm, cũng có thể nhỏ hơn tùy loại. Đằng sau lớp thịt và da lông tua tủa của chúng là một bộ xương rất rắn, tròn dẹt như cái mai rùa. Trên mai của nó còn khắc họa tiết hình hoa/sao 5 cánh.
Thường thấy nhất là những cá thể màu xanh nước biển, lam ngọc, song đôi khi còn gặp sắc hồng, nâu, vàng, tím, lá cây, trắng, xám… và chúng đều bóng mượt, êm như nhung. Chúng di chuyển và ăn rất chậm, thường mất 2 ngày mới tiêu hóa hết chỗ thức ăn trong bụng. Thế nhưng, chúng sống lâu tới 10 năm.
Dưới ánh nắng và là thức ăn của nhiều loài chim hải âu, chúng dần dần chỉ còn bộ xương kỳ lạ và hấp dẫn vô số du khách. Đến nay, các địa phương có vùng biển vẫn dùng đồng đô la trên cát này để thu hút du lịch. Dân gian thường chế tác chúng làm khuyên tai, vòng tay, vòng cổ và tô màu, vẽ họa tiết lên mai các con vật để tạo ra những bông hoa kỳ diệu, rực rỡ.
Khi đi tắm biển, nhất là tại vùng Đại Tây Dương, Thái Bình Dương và Caribea, muốn tìm được “đồng đô la” trên cát, bạn hãy men theo các bờ biển vào lúc thủy triều xuống và để ý tới những thứ sáng bóng, có màu trắng tựa ngà có thể lấp lánh dưới nắng.
Nếu may mắn, bạn sẽ tìm thấy cái tròn, xinh ghim trong cát như những vỏ sò song có giá trị hơn nhiều. Nó như san hô trắng mà bán được khá nhiều tiền, đúng như tên gọi: “Đồng đô la” trên cát.
