Trận lũ tồi tệ nhất
Đêm muộn là lúc nước từ sông Prek Tnaut bắt đầu tràn vào ngôi nhà bê tông hai tầng của Yoeu Phally ở rìa phía Nam Phnom Penh.
"Tới 11 giờ đêm, mọi thứ đều đang trôi," người nông dân có tên Phally chia sẻ với Nikkei Asia, "Chúng tôi chưa bao giờ nghĩ rằng nước sẽ dâng cao như vậy."
Gần đó, các nhà sư ở chùa Wat Har đã mang theo các vật dụng cần thiết trước khi dựng tạm một công trình bằng cát và nhựa bên ngoài cửa chùa để ngăn lũ.
"Sự việc diễn ra nhanh chóng, trong vòng chưa đầy 20 phút, nước đã dâng đến cổ chúng tôi," nhà sư Mok Sok Ly nhớ lại.
Những cảnh tượng thế này diễn ra trên khắp khu vực sông Mekong trong những tuần gần đây khi các cơn bão nhiệt đới mang đến những trận mưa như trút nước tới Campuchia, Lào, Thái Lan và Việt Nam. Hậu quả là lũ lụt và đất lở làm nhiều người thiệt mạng, buộc hàng chục nghìn người phải sơ tán, gây thiệt hại trên diện rộng về tài sản, cơ sở hạ tầng và mùa màng.
Các trận lũ lớn theo sau các đợt hạn kéo dài phù hợp với dự đoán của các chuyên gia về việc biến đổi khí hậu sẽ làm gia tăng các hiện tượng thời tiết cực đoan.
Chùa Wat Har rìa phía Nam Phnom Penh vẫn tiếp tục ngập sau khi lũ đổ bộ vào khu vực. Ảnh: Nikkei
Campuchia là quốc gia dễ tổn thương và nỗi sợ lấp nước làm công trình
Công ty xếp hạng Standard & Poor's đánh giá Campuchia là một trong những quốc gia dễ bị tổn thương nhất trước ảnh hưởng của biến đổi khí hậu. Lũ lụt gần đây đã làm ít nhất 40 người thiệt mạng, hư hại hàng chục nhà máy may mặc và ảnh hưởng tới hơn 130.000 gia đình tại 20/25 tỉnh trên toàn quốc.
Thiên tai đã làm nổi bật lên sự tàn phá của các vùng đất ngập nước và các hồ xung quanh Phnom Penh - nơi vốn là hàng rào tự nhiên ngăn lũ.
Thủ tướng Campuchia Hun Sen tuần trước bác bỏ những lời chỉ trích rằng việc lấp đầy các hồ là một trong những yếu tố gây ra thảm họa tự nhiên. Theo ông, lũ lụt là hệ quả "tự nhiên" của việc có quá nhiều mưa.
Tuy nhiên, các nhà quan sát cho rằng yếu tố làm trầm trọng thêm vấn đề là ở quy hoạch và quản lý về vấn đề thủy lợi trong quá trình mở rộng thành phố.
Theo báo cáo của Tổ chức xã hội Sahmakum Teang Tnaut, kể từ năm 2003, các nhà phát triển của thành phố vệ tinh và cộng đồng nhà ở đã lấp đầy hơn 60% hồ và hơn 40% diện tích đất ngập nước chính của thành phố.
Đáng chú ý nhất là trường hợp của hồ Boeung Kak - từng là hồ lớn nhất của thành phố. Sau khi địa điểm này được giao cho một công ty tư nhân vào năm 2007 để thực hiện bơm cát lấp hồ, hàng nghìn người buộc phải di rời khỏi khác cộng đồng ven biển.
Xu hướng phát triển này vẫn còn tiếp diễn. Các kế hoạch cải tạo khoảng 1.500 ha đất ngập nước ở phía Nam thành phố thành khu dân cư và thương mại tổng hợp có tên ING City đang được tiến hành. 1/3 đất đã được lấp đầy.
Nghiên cứu hồi tháng 6 về tác động của dự án chỉ ra dự án có thể khiến hơn 1 triệu người trở nên dễ bị tổn thương do mưa lũ gia tăng. Lý do là bởi đây là khu vực tiếp nhận gần 70% lượng nước mưa và nước thải của thành phố, đóng vai trò như một hệ thống lọc tự nhiên cho dòng chảy và nước thải trước khi đổ vào hệ thống sông.
Trưởng chương trình nước ngọt châu Á-Thái Bình Dương của Tổ chức quốc tế về bảo tồn thiên nhiên (WWF), ông Marc Goichot, nhận định "Chúng ta đang tạo điều kiện để thảm họa ngày càng nghiêm trọng hơn. Chúng ta gọi đó là thảm họa tự nhiên, nhưng thực ra đó là do con người mà thành."
Những người sơ tán ở trong lều ở ngoại ô Phnom Penh ngày 17/10. Ảnh: Nikkei
Theo số liệu chính thức được truyền thông địa phương trích dẫn, ngành xây dựng của Campuchia tăng trưởng bùng nổ trong những năm gần đây với mức đầu tư tăng từ 5.5 tỷ lên 11 tỷ USD vào năm ngoái. Phần lớn, sự tăng trưởng này tập trung ở thủ đô 2.1 triệu dân của Campuchia: Phnom Penh.
Giám đốc quốc gia của Wildfowl and Wetlands Trust Saber Masoomi cho rằng, việc quản lý nước cần phải trở thành yếu tố "cốt lõi" của quy hoạch đô thị và quá trình đưa quyết định.
Đưa nước vào các thiết kế
Một nguồn thạo tin ẩn danh nói với Nikkei Asian Review, việc lấp đầy các vùng đồng bằng ngập nước sẽ làm tăng thêm thảm họa lũ lụt tại Campuchia. Các chuyên gia cũng cho rằng, giá trị về mặt tài chính từ việc các vùng đất ngập nước mất đi chức năng tự nhiên còn lớn hơn giá trị mà việc khai thác mang lại.
Nhà nghiên cứu tại Trung tâm Stimson Courtney Waetherby nói rằng, xét về dài hạn, việc thay thế hệ thống tự nhiên bằng kiến trúc thường tốn kém hơn nhiều.
Weatherby bổ sung, ở Campuchia, nguyên tắc quản lý nước trong thiết kế đã được kiến trúc sư nổi tiếng, đồng thời là nhà quy hoạch thị trấn Vann Molyvann thiết lập.
Được biết đến là người có công xây dựng Campuchia, Molyvann đã hoàn thành hơn 100 dự án trong suốt những năm 1950-60 với vai trò là người đứng đầu các công trình công cộng.
Ông qua đời năm 2017, nhưng những di sản của ông vẫn tồn tại, qua những công trình ông xây dựng và qua bài phát biểu mang tính biểu tượng - như bài phát biểu trong hội nghị năm 1999.
"Campuchia là một quốc gia nửa đất, nửa nước và các thành phố không nên được xây dựng bằng cách chôn lấp mà phải đưa nước vào các thiết kế."
Mời độc giả theo dõi chúng tôi trên MXH Lotus: