Zhao Na, nhân viên môi giới bất động sản 29 tuổi vui vẻ thừa nhận cô là một tín đồ mua sắm, yêu thích túi xách Louis Vuitton và Prada. Cô là điển hình của nhóm khách hàng phóng khoáng, những người khiến các nhãn hiệu hàng đầu thế giới phải gắng sức chen chân vào thị trường bán lẻ trị giá hơn 5.000 tỷ USD của Trung Quốc
“Mỗi khi không vui, tôi đều rất thích tiêu tiền”, Zhao, người từng tiêu 60.000 CNY (9.000 USD) cho một chiếc túi xách trong chuyến du lịch Paris năm 2017, nói. “Việc tiêu tiền khiến tôi hạnh phúc”.
Nhưng với tình hình kinh tế giảm tốc ở Trung Quốc, việc kinh doanh của Zhao bắt đầu gặp trở ngại và thu nhập cũng giảm mạnh, buộc cô phải gác lại niềm hạnh phúc này.
Cô đã hạn chế các chuyến đi mua sắm tại châu Âu và buộc bản thân ngừng mua sắm tại trung tâm thương mại ưa thích, David Plaza, nơi các màn hình khổng lồ chiếu quảng cáo của những nhãn hàng như Gucci, Lancome và Ermenegildo Zegna tại Trịnh Châu, trung tâm Hà Nam.
“Không thể tiêu tiền như ý muốn khiến tôi cảm thấy tệ hại, nhưng khó có thể làm gì khác”, Zhao nói.
Trung tâm thương mại David Plaza ở tỉnh Hà Nam, Trung Quốc. Ảnh: Reuters.
Kiểm tra thực tế
Đợt suy giảm kinh tế ở Trung Quốc sau 3 thập kỷ tăng trưởng không kiểm soát đang được cảm nhận rõ ràng bởi những người tiêu dùng như Zhao ở Hà Nam. Tỉnh này, với 100 triệu dân, là mấu chốt cho tham vọng chuyển đổi nền kinh tế của Trung Quốc bằng cách thúc đẩy chi tiêu trong nước và nâng cao mức sống tại các vùng kém phát tiển của đất nước.
Nhưng theo nhiều cuộc phỏng vấn với khách hàng và người bán lẻ trên khắp Hà Nam, cùng với lượng dữ liệu có được, người dân tỉnh này đang chi tiêu ít đi với các mặt hàng từ ôtô, đồ gia dụng tới quần áo, mỹ phẩm.
Mức tiêu thụ giảm dần của người dân thành thị như Zhao có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc, vốn đã gặp trở ngại từ cuộc chiến thương mại leo thang với Mỹ.
Đây cũng có thể là phép thử cho các nhà bán lẻ toàn cầu.
Nhà sản xuất vest Ernenegasy Zegna của Italia, Công ty đá quý Tiffany của Mỹ và Apple đều cảnh báo rằng người dân Trung Quốc đang hạn chế tiêu dùng.
Ngày 15/5, Trung Quốc công bố tăng trưởng yếu trong lĩnh vực bán lẻ, và giảm sức mua quần áo lần đầu tiên trong vòng 10 năm.
Sức mua giảm ở các thành phố như Trịnh Châu có thể làm xáo trộn tham vọng của các nhà bán lẻ toàn cầu, những người đã đặt hy vọng vào sự phát triển trong tương lai của các vùng như Hà Nam, nền kinh tế tỉnh lớn nhất ngoài khu vực ven biển sầm uất của Trung Quốc.
Sự chuyển mình của Trịnh Châu
Từng là một vùng trung tâm ảm đạm, Trịnh Châu đã có sự chuyển mình ấn tượng thành một đô thị với đường chân trời lấp lánh và trung tâm mua sắm thời trang.
Thành phố 10 triệu dân là nút giao thông quan trọng trên mạng lưới Vành đai và Con đường Trung Quốc, được nối bằng đường sắt đến Trung Á và châu Âu, cùng đường cao tốc tới Bắc Kinh và Thượng Hải. Foxconn của Đài Loan đã xây dựng một nhà máy khổng lồ tại thành phố với 230.000 công nhân.
Những người trẻ đầy tham vọng thường rời Hà Nam để tìm cuộc sống tốt hơn ở nơi khác. Nhưng Trịnh Châu giờ đây đã cho họ cơ hội theo đuổi giấc mơ của tầng lớp trung lưu: thu nhập cao hơn và đủ khả năng chi trả cho ngôi nhà hiện đại và các mặt hàng tiêu dùng.
Đối với Zhao, thành phố này là "ngọn hải đăng hy vọng".
Sinh ra là con út trong một gia đình nông dân ở vùng quê Hà Nam, từ nhỏ Zhao đã mơ ước thoát khỏi vùng quê nghèo. Thành tích học tấp tốt ở trường giúp cô vào được trường đại học ở Trịnh Châu, nơi cô phát hiện năng khiếu bán hàng.
Cô tham gia kinh doanh bất động sản, làm việc cho các khách hàng giàu có với những bộ trang phục thiết kế và túi xách đắt tiền. Không lâu sau, cô đã có thể tự mình tận hưởng lối sống này khi bắt đầu kiếm được những khoản tiền hoa hồng nhờ bán các căn hộ cao cấp ở Khu đô thị mới Trịnh Đông, một khu thương mại nơi khách sạn và tòa nhà văn phòng được xây trên nền đất nông nghiệp.
Zhao Na chụp hình tại một căn hộ ở thành phố Trịnh Châu hồi tháng 2. Ảnh: Reuters.
Cô trở thành khách quen ở khu hàng hiệu của David Plaza và đã mua một chiếc xe và 2 ngôi nhà, một để cho thuê trên Airbnb.
Ngoài tiền hoa hồng, Zhao cũng tiêu không ít tiền trong loạt thẻ tín dụng. Cô cho biết mình nợ khoảng 200.000 CNY trong thẻ tín dụng, chưa kể khoản tiền nhà và xe hàng tháng lên tới 15.000 CNY.
Cùng với sự hạ nhiệt của thị trường bất động sản Trịnh Châu năm ngoái, doanh số cũng giảm mạnh, kéo theo tiền hoa hồng của cô. Điều này đã đặt dấu chấm hết cho các chuyến đi mua sắm tại David Plaza.
Zhao không phải là người duy nhất bị kìm hãm tiêu dùng. Mức tín nhiệm của khách hàng tại các thành phố như Trịnh Châu đã giảm nhẹ vào năm ngoái sau khi đạt mức cao nhất trong ít nhất 9 năm vào năm 2017, theo Nielsen, một công ty nghiên cứu. Mức tăng trưởng doanh số bán lẻ tại Trịnh Châu lần đầu tiên giảm xuống một chữ số vào năm ngoái sau gần 2 thập kỷ.
Tại 2 trung tâm thương mại vùng ngoại ô Trịnh Châu, các nhà bán lẻ những mặt hàng mỹ phẩm như Kiehl’s và Clinique cho biết khách hàng đang trở nên dè chừng hơn.
“Họ từng mua rất nhiều và chi tiêu có phần hoang phí”, Li Mengru, giám đốc bán hàng mỹ phẩm tại Dennis Department Store, người giám sát các thương hiệu Channel, Dior và Estee Lauder nói. “Giờ đây họ trở nên kén chọn hơn sau khi bắt đầu thận trọng với chi tiêu”.
Đồng tiền dễ kiếm
Một động lực chính của tiêu dùng Trung Quốc những năm gần đây là sự bùng nổ của các cơ hội tài chính mới, bao gồm cho vay ngang hàng và vô số cách sở hữu những chiếc thẻ tín dụng. Điều này cho phép nhiều người mua được những hàng hóa tiều dùng mà trước đây họ không thể.
Chai Maofeng, người phân phối thịt bò 28 tuổi tại Hứa Xương, một thành phố khoảng 4 triệu dân ở Hà Nam, đã mở 10 tài khoản thẻ tín dụng năm 2016 để sắm sửa bộ ghế sofa, tủ lạnh, điều hòa, tivi cho căn hộ của anh – tất cả đều mới cứng.
“Mở tài khoản tín dụng rất đơn giản – ngân hàng vui vẻ cho bạn vay tiền, chỉ cần bạn cung cấp số điện thoại cố định để chứng minh bạn làm việc ở một văn phòng”, Chai nói.
Nhưng Chai cho biết anh đã phải hạn chế thói quen tiêu xài thỏa thích sau khi nền kinh tế giảm tốc ảnh hưởng đến việc kinh doanh của anh, cộng thêm các doanh nghiệp gây ô nhiễm bị dẹp bỏ khiến giá thịt bò tăng.
Chai nói anh phải hoãn kế hoạch mua ngôi nhà thứ 2 và chiếc xe mới.
“Chiếc này của công ty thực ra vẫn dùng tốt”, anh nói, nhắc tới chiếc xe trắng công ty cho anh sử dụng.
Một người đẩy hàng phía ngoài một trung tâm bán sỉ ở thành phố Trịnh Châu. Ảnh: Reuters.
Điều tệ nhất còn chưa tới?
Nền kinh tế Trung Quốc có dấu hiệu phục hồi vào quý đầu tiên, với tổng sản phẩm quốc nội tăng hơn mong đợi của các nhà phân tích. Nhưng cuộc chiến thương mại leo thang với Mỹ, hoạt động nhà máy đình trệ và lượng cầu quốc tế giảm với các mặt hàng Trung Quốc cho thấy sự giảm tốc sẽ tiếp tục đến trong năm 2019.
Các nỗ lực của Bắc Kinh nhằm kiềm chế nợ tín dụng và nợ rủi ro trong những năm vừa qua để hạn chế bong bóng đầu cơ cũng làm giảm các khoản tiền dễ kiếm với nhiều người tiêu dùng.
Các yếu tố này nhiều khả năng sẽ tiếp tục kìm hãm sức mua của người tiêu dùng, các nhà phân tích nói.
Bắc Kinh đã từng bước khuyến khích tiêu dùng, công bố kế hoạch trợ cấp vào tháng 1 nhằm thức đẩy mua ôtô, một ngành công nghiệp chứng kiến doanh số giảm lần đầu tiên trong 2 thập kỷ vào năm ngoái. Chính phủ Trung Quốc cũng đã tìm cách tăng thu nhập bằng cách giảm gánh nặng thuế thu nhập cho nhiều cá nhân.
Nhưng hỗ trợ của chính phủ khó có thể bù đắp sự suy giảm niềm tin do tăng trưởng thu nhập chậm và nợ gia đình tăng, theo các nhà phân tích.
Dù vậy, người tiêu dùng cũng không cắt chi tiêu hoàn toàn. Vào một buổi chiều gần đây tại trung tâm thành phố Trịnh Châu, David Plaza rất nhộn nhịp, với các khách hàng thử các loại son mới nhất và thưởng thức latte trong các quán cà phê.
Nhưng Zhao không nằm trong số đó.
Nhìn vào khoản nợ thế chấp gần 30 năm và khoản vay mua xe cô vẫn phải tiếp tục chi trả, cô nói sẽ phải một thời gian trước khi cô có thể mua sắm tại trung tâm thương mại lần nữa.
“Với mức thu nhập giảm, tôi phải tính toán từng đồng”, Zhao nói. “Những món đồ xa xỉ không cần thiết phải tạm gác lại rồi”.