Khi bắt đầu tìm hiểu về cơ chế sinh học của thú mỏ vịt, bạn sẽ nhận ra rằng đây là một loài động vật chứa đựng nhiều mâu thuẫn thú vị. Thú mỏ vịt là động vật có vú, nhưng lại đẻ trứng, điều này đi ngược lại với những gì chúng ta thường nghĩ về các loài động vật có vú. Khi nhìn vào thú mỏ vịt, bạn có thể tưởng tượng chúng như là sản phẩm của một nhà khoa học tự nhiên điên rồ, kết hợp giữa vịt, hải ly và thằn lằn.
Khi nhìn thấy thú mỏ vịt lần đầu tiên, người ta thường nghĩ rằng đây là một trò đùa tinh quái của tự nhiên. Với cái mỏ dẹt như vịt, thân hình tròn trịa như hải ly, chân có màng như chân vịt, đuôi dẹp như đuôi hải ly và đặc biệt là khả năng đẻ trứng của một loài bò sát, thú mỏ vịt quả thật là một sự kết hợp kỳ lạ của nhiều loài động vật khác nhau.
Thú mỏ vịt có thân hình và chân lý tưởng cho cuộc sống dưới nước, nhưng mắt và tai của chúng lại tiến hóa để thích nghi hoàn toàn với môi trường đất liền. Giống như con người khi mở mắt dưới nước, thú mỏ vịt cũng gặp khó khăn, thậm chí không thể nhìn thấy gì. Mặc dù săn mồi dưới nước, thú mỏ vịt gần như bị mù và điếc khi di chuyển trong môi trường này. Chúng sẽ nhắm hoàn toàn mắt khi xuống nước, làm cho việc săn mồi trở nên đặc biệt hơn.
Đầu của thú mỏ vịt thuôn dài và không có vành tai ngoài, thay vào đó là các rãnh cơ giúp chúng đóng lại khi lặn, khiến giác quan khứu giác, thị giác và thính giác hoàn toàn vô dụng. Mõm của chúng, giống mỏ vịt, có lớp mô nướu sừng hóa hình thành các mảng mới lót nó. Thú mỏ vịt không có răng và chỉ có hai lỗ mũi nhỏ ở rìa mõm, đóng chặt khi xuống nước.
Vậy làm thế nào thú mỏ vịt có thể tìm được thức ăn khi hai giác quan quan trọng không hoạt động? Câu trả lời nằm ở khả năng đặc biệt giống như cá mập. Các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng thú mỏ vịt chia sẻ một số gen đặc trưng với cá mập, giúp chúng săn mồi khi mắt và tai đều nhắm lại.
Thú mỏ vịt sống chủ yếu ở các con sông và hồ nước ngọt ở miền đông Australia. Chúng là những động vật sống về đêm và dành phần lớn thời gian để săn mồi dưới nước. Thức ăn của chúng chủ yếu là các loài côn trùng thủy sinh, giun và các loài động vật giáp xác nhỏ.
Thú mỏ vịt có thể nín thở và ở dưới nước trung bình khoảng 120 giây. Khi không thể nhìn thấy dưới nước, chúng dựa vào mõm để hoạt động như "mắt". Mõm dẹt của thú mỏ vịt là một trong những đặc điểm đặc trưng nhất của chúng. Lớp da bao phủ mỏ mềm mại và chứa khoảng 40.000 lỗ nhỏ gọi là thụ thể điện và thụ thể cơ học. Những thụ thể này cảm nhận điện do mọi dạng sống tạo ra, tương tự như cách cá mập bắt con mồi.
Nước đẩy vào các tế bào cảm giác của thụ thể cơ học và điện trong các lỗ chân lông. Mỗi khi có sự thay đổi trong trường điện của nước, xảy ra khi sinh vật di chuyển, các thụ thể cảm nhận sự thay đổi này và gửi thông điệp đến não thông qua các dây thần kinh cảm giác. Có hai loại thụ thể điện: một loại sử dụng dòng điện một chiều để dọn đường và loại kia sử dụng dòng điện xoay chiều để bắt con mồi. Thú mỏ vịt sử dụng sóng cơ học để xác định chính xác mục tiêu, sau đó nổi lên mặt nước và tiếp tục săn mồi sau khi thu thập tất cả các miếng mồi trong má của mình.
Thú mỏ vịt là một trong những loài động vật được các nhà khoa học nghiên cứu nhiều nhất. Sự tồn tại của chúng đã thách thức nhiều quan niệm về sự phân loại sinh học và đã đóng góp rất nhiều vào việc hiểu biết về quá trình tiến hóa của động vật có vú.
Điều thú vị là vùng não mà các thụ thể của mõm kích hoạt lớn hơn nhiều so với vùng được biểu thị bằng mắt và tai cộng lại. Do đó, thú mỏ vịt có thể "nhìn" qua mõm của mình, một cách tương tự như cách các loài linh trưởng sử dụng khả năng thị giác của chúng.
Mõm của thú mỏ vịt không chỉ giúp chúng phát hiện con mồi gần đó mà còn hỗ trợ trong việc tấn công và phòng thủ. Khi các tế bào cảm giác trong mỏ được kích hoạt, hàm của thú mỏ vịt sẽ nhanh chóng khép lại để bắt mồi.
Môi trường sống của thú mỏ vịt đang bị đe dọa nghiêm trọng do việc khai hoang đất đai liên tục, khiến nơi trú ẩn nước ngọt của chúng ngày càng cạn kiệt. Nếu không có nguồn nước ngọt, thú mỏ vịt không thể săn bắt và kiếm ăn, làm cho sự tồn tại kỳ lạ của chúng bị đe dọa.
Mặc dù đã được bảo vệ, nhưng thú mỏ vịt vẫn đang đối mặt với nhiều mối đe dọa như mất môi trường sống, ô nhiễm nước và biến đổi khí hậu. Vì vậy, việc bảo vệ loài động vật độc đáo này là rất cần thiết.
Thú mỏ vịt thực sự là một loài động vật kỳ lạ với nhiều đặc điểm sinh học độc đáo. Khả năng săn mồi bằng cách cảm nhận trường điện và việc sử dụng mỏ như một công cụ cảm giác quan trọng đã giúp chúng tồn tại và phát triển trong môi trường sống khắc nghiệt. Tuy nhiên, việc bảo vệ môi trường sống của thú mỏ vịt là cần thiết để đảm bảo rằng chúng tiếp tục tồn tại trong tự nhiên.
