Nhiều người hẳn vẫn nhớ như in lần đầu tiên họ cầm trong tay một chiếc smartphone. Đó có thể là một thiết bị có kiểu dáng lạ lẫm, đất đỏ và đủ "ánh sáng" để thu hút cả đám đông trong các buổi tiệc. Hơn một thập kỷ sau, sẽ là điều kỳ quặc nếu một ai đó không sở hữu một chiếc smartphone.
Sự dịch chuyển xã hội tương tự đang xảy ra đối với xe điện, theo phân tích của Bloomberg về tỷ lệ phổ cập xe điện trên toàn thế giới.
Mỹ là quốc gia mới nhất vượt qua cột mốc quan trọng của thị trường EV: 5% doanh số bán ô tô mới là xe điện. Ngưỡng này báo hiệu cho sự khởi dầu của việc xe điện được phổ cập đại trà, thời kỳ mà các sở thích về công nghệ nhanh chóng thay đổi.
Trong 6 tháng qua, Mỹ cùng với châu Âu và Trung Quốc - 3 thị trường ô tô lớn nhất thế giới - vượt qua cột mốc 5%. Nếu Mỹ đi theo đúng trào lưu đã xuất hiện ở 18 quốc gia khác trước đó, mục tiêu 25% doanh số ô tô mới là xe điện hoàn toàn khả thi vào cuối năm 2025. Điều này đến sớm hơn 1-2 năm so với hầu hết các dự báo trước đây.
Vì sao mốc 5% quan trọng?
Hầu hết các công nghệ mới thành công như điện, TV, điện thoại di động, Internet, thậm chí cả bóng đèn LED - đều tuân theo quy luật được gọi là đường cong hình chữ S. Doanh số bán hàng tăng nhanh trong giai đoạn đầu, sau đó nhanh một cách đáng ngạc nhiên để trở nên phổ biến.
Trong trường hợp của ô tô điện, 5% dường như là điểm nhu cầu chủ đạo bắt đầu phát sinh. Trước đó, doanh số bán hàng có xu hướng chậm và không thể đoán được. Sau đó, nhu cầu tăng nhanh chóng.
Các quốc gia đã vượt qua mốc 5% doanh số xe điện trong một quý.
Con số này càng được cho là chính xác khi hầu hết các quốc gia đã phổ cập xe điện đều tuân theo mô hình tương tự. Hầu hết thị trường cũng đều gặp các trở lại giống nhau: không có đủ trạm sạc công cộng, giá đắt đỏ, nguồn cung hạn chế còn người mua chưa biết nhiều về xe điện. Khi "con đường đầu tiên đã được trải nhựa" bằng 5% doanh số, thị trường sẽ nhanh chóng thích ứng theo.
Biểu đồ mức độ phổ cập xe điện của Hàn Quốc năm 2021 rất giống với Trung Quốc của năm 2018, tương tự Na Uy vào năm 2013. Các thị trường xe hơi lớn tiếp theo tiến gần đến điểm giới hạn trong năm nay sẽ là Canada, Úc và Tây Ban Nha.
Với xe hybrid thì sao?
Phần phân tích trên chỉ dành cho các loại xe điện chạy pin. Ở một số quốc gia, chủ yếu là châu Âu, xe hybrid plug-in (dùng pin dung lượng nhỏ, hỗ trợ bởi động cơ chạy xăng) đã rất phổ biến. Nếu tính cả xe plug-in hybrid, thế giới đã vượt qua con số 20 triệu xe và con số này sẽ tăng gấp đôi vào cuối năm sau.
Vì việc sử dụng xe plug-in hybrid không yêu cầu cùng mức độ cơ sở hạ tầng hoặc nhận thức của người dùng nên việc phổ cập giai đoạn đầu sẽ khác đi. Điểm giới hạn cho loại xe này sẽ là khoảng 10% thị trường.
Mỹ và Trung Quốc gần như bỏ qua xe plug-in hybrid để chuyển thẳng sang xe điện chạy pin. Do đó, thị trường Mỹ vẫn chưa vượt qua ngưỡng 10%, nếu tính cả xe plug-in hybrid.
Ẩn số các nhà sản xuất ô tô
Việc thị trường có tiếp tục tăng trưởng hay không cũng phụ thuộc rất nhiều vào khả năng của các nhà sản xuất ô tô và các nhà cung cấp của họ.
Volkswagen, Ford và BMW đều nhắm mục tiêu hơn 50% doanh số bán hàng toàn cầu là xe thuần điện vào cuối thập kỷ này.
Tuy nhiên, họ cũng có nhiều điểm giới hạn. Các nhà máy phải được trang bị lại trong khi chuỗi cung ứng cũng cần thay đổi. Để đạt được mức chi phí sản xuất thấp nhất, toàn bộ chiếc xe phải được thiết kế lại với tâm điểm là điện khí hoá.
Ở châu Âu, khi 10% doanh số hàng quý của một nhà sản xuất ô tô là xe điện, con số này sẽ tăng gấp 3 trong vòng chưa đầy 2 năm.
Chỉ có Toyota là nhà sản xuất ô tô lớn nhất chưa đạt ngưỡng 10% xe điện tại châu Âu. Mục tiêu của họ là đạt doanh số 3,5 triệu xe EV hàng năm vào năm 2030 – là mục tiêu ít quyết liệt nhất trong số các nhà sản xuất lớn.
Có phải đây là cuộc dịch chuyển không thể tránh khỏi?
Cho đến nay, 90% doanh số bán xe điện toàn cầu đến từ Mỹ, Trung Quốc và châu Âu. Không có quốc gia nào ở Mỹ Latin, châu Phi hoặc Đông Nam Á đạt được bước nhảy vọt. Tuy nhiên, nếu họ đạt được, không chắc các công ty khai thác toàn cầu có thể theo kịp về nhu cầu kim loại hoặc pin hay không.
Có một thực tế là doanh số ô tô điện toàn cầu đã tăng 3 lần trong 2 năm qua, theo IEA. Tất cả tăng trưởng ròng về doanh số ô tô toàn cầu năm 2021 đều đến từ ô tô điện. Bloomberg dự báo đây sẽ là xu hướng dài hạn. 2022 có thể là năm đánh dấu doanh số đột phá của xe điện.
Áp dụng phân tích điểm giới hạn cho toàn cầu, tỷ lệ xe chạy điện trên toàn cầu lần đầu vượt ngưỡng 5% vào năm ngoái. Nếu tính cả xe plugin-hybrid, điểm giới hạn 10% sẽ được vượt qua trong năm nay. Do đó, nếu các tính toán là đúng, đây chính là giai đoạn các mẫu xe chạy điện bùng nổ.
Với việc mở bán các dòng xe điện chủ lực từ cuối năm 2022, có thể xem VinFast đã gia nhập thị trường đúng vào "thời điểm vàng" khi doanh số xe điện bắt đầu bùng nổ. Những thị trường mà VinFast chọn gia nhập, ngoài Việt Nam, cũng đều là các nơi có tỷ lệ phổ cập xe điện đã vượt qua ngưỡng giới hạn 5% như Mỹ, Pháp, Đức, Hà Lan, sắp tới là Canada.
