Thể thao Việt Nam đang ở đấu trên bản đồ thể thao châu lục, đó là câu hỏi được đặt ra ở mỗi kỳ ASIAD khi thấy các VĐV của chúng ta vất vả như thế nào để giành được 1 HCV, trước những đối thủ vượt trội cả về tầm vóc lẫn chuyên môn.
Thể thao Việt Nam có kỳ ASIAD 19 khó khăn.
“Hành trang” của Đoàn TTVN sang Hàng Châu (Trung Quốc) là ngôi đầu SEA Games 32. Với 136 HCV, các tuyển thủ Việt Nam lần đầu tiên đứng số 1 tại BXH khi Đại hội thể thao khu vực tổ chức bên ngoài lãnh thổ. Tuy nhiên, Á vận hội là một đấu trường có tính cạnh tranh khốc liệt hơn nhiều, và khó khăn là điều được dự báo từ trước ngày lên đường như đánh giá của trưởng đoàn Đặng Hà Việt – Cục trưởng Cục TDTT khi nói về chỉ tiêu từ 2-5 HCV tại ASIAD 19:
"Kỳ ASIAD này, biên độ từ 2 – 5 HCV không phải là lớn vì chúng ta phải thi đấu với những đối thủ ở trình độ rất cao. Châu Á là khu vực đông dân nhất thế giới, có rất nhiều cường quốc về kinh tế, trong đó có Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản. Sự cạnh tranh về thành tích cao chính là sự cạnh tranh của những cường quốc thể thao, liên quan đến vấn đề đầu tư lâu dài cũng như là hệ thống giải, tính chuyên nghiệp cũng như kinh tế thể thao… dẫn tới sự ổn định về thành tích".
ASIAD 19, Đoàn TTVN phải chờ tới ngày thi đấu chính thức thứ 5 để giành được tấm HCV đầu tiên nhờ công xạ thủ Phạm Quang Huy (nội dung 10m súng ngắn hơi nam), rồi mất 11 ngày tranh tài để hoàn tất chỉ tiêu 2 HCV, với ngôi vô địch nội dung đội tuyển 4 người nữ môn cầu mây.
Theo đánh giá của giới chuyên môn, với đặc thù về thể hình, thể lực cũng như trình độ chuyên môn và khả năng đầu tư, TTVN khó có “cửa” cạnh tranh HCV ở các môn tập thể nhưng bóng đá và bóng chuyền… Điều này thấy rõ qua việc tuyển Olympic bóng đá nam và tuyển bóng đá nữ đều sớm dừng bước từ vòng bảng. Bóng chuyền nữ dù vào bán kết nhưng ba đối thủ còn lại là Trung Quốc, Nhật Bản hay Thái Lan đều có trình độ vượt trội trong khi bóng chuyền nam thậm chí còn không tham dự.
Xét ở các môn Olympic như điền kinh, bơi, bắn súng… TTVN còn không có vị trí số 1 tại ĐNA, nên cơ hội có HCV cũng gần như bằng 0. Nguyễn Thị Oanh “vô đối” tại SEA Games nhưng ngoài tốp huy chương ASIAD ở cả 1500m và 3000m vượt chướng ngại vật, Nguyễn Huy Hoàng dù đạt chuẩn A Olympic, nhưng không bảo vệ được tấm HCB nội dung 1500m nam. Còn HCV 10m súng ngắn hơi của Phạm Quang Huy cũng mới là lần đầu tiên mà đội tuyển bắn súng Việt Nam lên ngôi vị cao nhất ở 1 nội dung thi đấu ASIAD trong lịch sử, cho dù đây chính là nội dung mà chúng ta từng có HCV Olympic của xạ thủ Hoàng Xuân Vinh ở Rio 2016. 10m súng ngắn hơi nữ, Trịnh Thu Vinh chỉ đứng thứ 6 chung kết, mặc dù trước đó, cô đoạt vé tham dự Olympic Paris 2024 và khoảng cách với các đối thủ châu lục là rất lớn, như đánh giá của HLV Trần Quốc Cường:
"Tôi nghĩ VĐV mình bắn chung kết không tốt là do thiếu rèn luyện bởi vì VĐV các nước thi đấu nhiều hơn, vào chung kết nhiều hơn. Mục tiêu của người ta là làm thế nào hoàn thành bài bắn chung kết thuận lợi nhất chứ không phải đặt nặng mục tiêu có huy chương lên đầu. VĐV của mình đặt mục tiêu huy chương hơi cao nên vào sẽ bị áp lực và khó bắn hơn".
Tranh chấp huy chương khó khăn, nên với những VĐV được đầu tư trọng điểm, áp lực là rất lớn mỗi khi bước ra tranh tài. Và áp lực khiến thành tích lại không được như là mong muốn, dù đó là 1 VĐV dày dạn kinh nghiệm như kình ngư Nguyễn Huy Hoàng Thành tích 15 phút 4 giây 06 của Huy Hoàng ở ASIAD 19 trên đường bơi 1500m tự do tốt hơn nhiều so với 15 phút 11 giây 24 khi anh giành HCV SEA Games 32 tại Campuchia hồi tháng 5. Tuy nhiên, việc tuột huy chương ASIAD 19 vẫn là nỗi thất vọng với Huy Hoàng và đội bơi Việt Nam, sau khi kình ngư này giành HCB tại Indonesia 2018. Khi đó, anh cán đích với thời gian 15 phút 01 giây 63, tốt hơn hiện tại 2,43 giây.
Huy Hoàng lý giải về thành tích của mình ở ASIAD 19: "Mục tiêu của tôi là bơi dưới 15 phút 00 cũng là phá kỷ lục bản thân mình nhưng lần này tôi đã không làm được thành tích mình mong muốn. Tôi tập luyện rất tốt nhưng khi ra thi đấu có nhiều áp lực thành tích thì em cũng lo lắng nhiều hơn. Tại ASIAD 2018, tâm lý của tôi rất thoải mái còn bây giờ khi tôi đã có huy chương của cự ly này thì tôi cảm thấy áp lực hơn".
Bên cạnh áp lực tâm lý, thể hình cũng là bất lợi lớn khi chúng ta không còn so tài với các đối thủ quen thuộc ở khu vực Đông Nam Á. Như môn rowing hay canoeing tuyển thủ của Việt Nam thấp hơn gần 1 cái đầu khi đứng cạnh những người “khổng lồ” của Trung Quốc hay Uzbekistan và việc giành HCĐ của các cô gái bé nhỏ đòi hỏi một quyết tâm cao độ.
Kết thúc ngày thi đấu 04.10, với 2 HCV, 3 HCB và 14 HCĐ Đoàn TTVN đang đứng thứ 19 trên bảng tổng sắp. Nếu xét riêng tại khu vực ĐNA Thái Lan đang đứng thứ 7 với 10 HCV, Indonesia đứng thứ 12 với 6 HCV, tiếp đó là Singapore, Malaysia xếp thứ 15-16 với cùng 3 HCV, rồi mới tới Việt Nam.
Điều này hoàn toàn trái ngược với những gì TTVN thể hiện ở đấu trường SEA Games. Tại SEA Games 32 hồi tháng 5 vừa qua ở Campuchia, chúng ta đứng đầu Đông Nam Á giành tới 136 HCV, 105 HCB, 116 HCĐ, cao hơn nhiều nếu so với đoàn xếp nhì là Thái Lan với 108 HCV, 96 HCB và 108 HCĐ. Đây cũng không phải lần đầu tiên thể thao Việt Nam đứng đầu Đông Nam Á, nhưng đến ASIAD lại rơi ngay xuống vị trí thứ 4 hoặc 5 của khu vực.
Trong khi các nước khu vực không còn đặt quá nặng mục tiêu ở SEA Games mà chuyển sang đấu trường ASIAD, Olympic từ nhiều năm qua như Thái Lan, Malaysia, Philippines hay Singapore, dường như TTVN vẫn đang “lẩn quẩn” đi giải bài toán. Quá nhiều câu hỏi được đặt ra, giữ top ở khu vực hay dồn sức cho đấu trường lớn hơn? Đâu là môn cần sự đầu tư để đủ sức ra ASIAD hay Olympic, tập trung cho nội dung nào, VĐV nào ở các môn thế mạnh đó, trong hoàn cảnh điều kiện tài chính của ngành còn rất hạn hẹp ?
Đặt trọng tâm vào ASIAD, như cầu nối giữa SEA Games với Olympic là điều mà lãnh đạo ngành đã đề cập, cũng từ nhiều năm, nhưng việc triển khai dường như không giống như mong đợi. Và Đoàn TTVN tham dự Á Vận Hội, vẫn cứ “chơi vơi” trong việc tìm kiếm hy vọng Vàng, với áp lực nặng nề để biến những kỳ vọng thành hiện thực.