Nguy hiểm luôn rình rập
Ngày 15/4, truyền thông Trung Quốc đưa tin, nữ nghệ sĩ xiếc 37 tuổi ngã từ độ cao 10 m và không qua khỏi trong màn biểu diễn xiếc cùng chồng họ Trương tại huyện Vĩnh Kiều, An Huy.
Trước đó, vào năm 2018, Anton Martynov (33 tuổi) là nghệ sĩ xiếc có kinh nghiệm người Nga trong lúc đang biểu diễn trên cao bị tuột tay rơi từ độ cao 6 m xuống sàn sân khấu, bị tổn thương tủy sống, chấn thương nặng ở phần đầu… Anh không thể qua khỏi sau 3 tuần điều trị tích cực.
Năm 2019, ông Ettore Weber - nghệ sĩ xiếc thú hàng đầu thế giới qua đời do bị những con hổ trong rạp xiếc tấn công. Trước giờ biểu diễn một tiếng, ông Weber đang tập duyệt cùng 4 con hổ, một con bất ngờ chồm lên người khiến ông ngã xuống sàn. Ba con còn lại sau đó lao vào và vồ ông đến chết. Nghệ sĩ xiếc thú qua đời do chịu nhiều chấn thương nghiêm trọng, trong đó có chấn thương ở cột sống.
Những màn biểu diễn xiếc trên không luôn tiềm ẩn nguy hiểm.
Sự ra đi một số nghệ sĩ xiếc tài năng và dày dạn kinh nghiệm khiến khán giả bàng hoàng. Ở Việt Nam dù chưa có tai nạn nào quá đau lòng nhưng chuyện chấn thương đối với các nghệ sĩ xiếc không có gì lạ.
Trong cuộc trò chuyện với PV Tiền Phong , NSND Tống Toàn Thắng - Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam chia sẻ nhiều khó khăn của nghề xiếc, đặc biệt là tai nạn nghề nghiệp luôn thường trực. Bản thân anh từng 4 lần cận kề cửa tử khi thực hiện xiếc trăn.
“Chú trăn quấn chặt khiến tôi gục xuống sàn, người cứng đờ, đồng nghiệp phải chạy vào sân khấu khiêng ra cấp cứu. Có lần tôi phải tiêm trợ lực để tỉnh lại. Một số tai nạn như va đập mạnh, bị trăn cắn dẫn đến mất máu khiến nghệ sĩ xiếc không thể tiếp tục màn trình diễn”, NSND Tống Toàn Thắng kể.
NSND Tống Toàn Thắng - Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam xác nhận anh từng 4 lần cận kề cửa tử khi thực hiện xiếc trăn.
Anh khẳng định hành trình gắn bó với xiếc, chinh phục khán giả không thể thiếu những rủi ro. Bởi vậy, nghị lực, sự kiên trì của nghệ sĩ luôn được đề cao.
Ở Liên đoàn Xiếc Việt Nam nhiều nghệ sĩ từng phải đối diện với chấn thương, tai nạn khi đang tập luyện hoặc biểu diễn. Năm 2014, NSƯT Ngô Tuyết Hoàn - người gắn bó 20 năm với xiếc nhưng sau cú ngã định mệnh ở độ cao 2 mét, chị bị liệt nửa người, phải ngồi trên xe lăn…
Có được những khoảnh khắc thăng hoa trên sân khấu nhưng Quốc Cơ - Quốc Nghiệp từng gặp tai nạn khá nặng, thậm chí Quốc Nghiệp ngã nặng đến mức bất động.
“Tôi cảm thấy mình không muốn tiếp tục với nghề này nữa, vì tôi sợ mất em trai” - Quốc Cơ chia sẻ trên một chương trình truyền hình. Sau những vụ tai nạn đó, hai anh em dành thời gian nghỉ ngơi, nhưng sau đó thấy nhớ và quay trở lại với nghề.
Có nhiều màn trình diễn thăng hoa nhưng Quốc Cơ - Quốc Nghiệp từng gặp tai nạn khá nặng, thậm chí Quốc Nghiệp ngã nặng đến mức bất động.
“Mình muốn trở thành người phi thường phải chấp nhận chuyện đó. Thời điểm này, mình làm được gì cho ngành xiếc mình sẽ làm. Vì nếu chúng tôi không làm, ai sẽ bước tiếp con đường của chúng tôi", anh nhấn mạnh.
Có thể thấy, nghề xiếc là nghề nguy hiểm bởi mức độ bị chấn thương (thậm chí mất mạng) do tai nạn trong lúc biểu diễn hoặc tập luyện là rất cao, dù nghệ sĩ có tài năng lẫn kinh nghiệm đến mấy.
Chế độ đãi ngộ chưa hợp lý
Dù phải hoạt động trong môi trường nguy hiểm nhưng các nghệ sĩ xiếc của Việt Nam vẫn chịu thiệt thòi. Trong các đợt xét tặng danh hiệu NSND, NSƯT các nghệ sĩ xiếc vẫn không được xét theo quy chế đặc thù mà áp dụng như các lĩnh vực khác.
Chế độ lương, thưởng của các nghệ sĩ xiếc, nhất là các đoàn công lập vẫn thực hiện theo quy định của nhà nước. Các chế độ đãi ngộ lẫn chính sách ưu đãi vẫn chưa tương xứng với tính chất nghề nghiệp.
Xiếc là nghề nghiệp có độ nguy hiểm cao.
Trước đó, tại toạ đàm Nghệ thuật xiếc Việt Nam trong xu thế hội nhập , nhiều nhà quản lý, chuyên gia và nghệ sĩ xiếc đã nêu lên những thực trạng ngành xiếc.
“Đãi ngộ cho nghệ sĩ thấp, chúng tôi kiến nghị lên các sở ban ngành quan tâm hơn. Ngành này tuổi nghề rất ngắn ngủi chỉ 10-20 năm. Lương mới vào nghề chỉ hơn 2 triệu đồng. Chúng tôi vẫn khuyến khích các em tập luyện phục vụ công chúng, nhưng chế độ đãi ngộ quá thấp”, NSƯT Phi Vũ nói.
PGS.TS Phạm Duy Khuê đồng cảm với nỗi khổ của nghệ sĩ sống bằng sự mạo hiểm tính mạng. “Nhiều lần tôi hỏi lãnh đạo những câu như: Có dám trao danh hiệu NSƯT, NSND cho diễn viên xiếc 14-15 tuổi không, có dám trả lương cho các em tương xứng với tài năng hay không hay phải đợi đến lúc có tuổi mới được xét, được tặng, được tưởng thưởng”, ông nói.
“Cần có chiến lược đồng bộ, dài hạn tổng thể để khắc phục hạn chế và phát triển xiếc ổn định về mọi mặt”, NSND Tạ Duy Ánh - nguyên Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam nói. Nhiều nghệ sĩ thừa nhận không thể cứ kêu khó, trông chờ nhà nước nếu không tự vận động trong xu thế mới.
Trong thời COVID-19 hoành hành, nhiều nghệ sĩ xiếc chọn bỏ nghề hoặc mưu sinh bằng đủ thứ nghề. Điều khác biệt ở chỗ, dịch bùng phát nhưng nghệ sĩ xiếc không được phép ngơi tập. Không được đến rạp, họ phải tự đóng cửa khổ luyện, ôn bài.