Lời khuyên cho người kế nhiệm
Mỗi khi có cuộc chuyển giao quyền lực ở Washington, Nhà Trắng sẽ có một truyền thống là tổng thống mãn nhiệm sẽ viết một bức thư gửi người kế nhiệm, đưa ra một số lời khuyên và chào mừng tổng thống mới trong giai đoạn lãnh đạo kế tiếp.
Ông George W. Bush đã cảnh báo ông Barack Obama rằng "giới phê bình sẽ chỉ trích và những 'người bạn' sẽ làm ông thất vọng". Trong khi đó, ông Obama thúc giục tổng thống Donald Trump "duy trì trật tự thế giới vốn đang được mở rộng ổn định từ cuối Chiến tranh Lạnh".
Theo CNN, bất kì ai muốn đưa ra lời khuyên cho người chủ của Phòng Bầu Dục trong tháng 1 năm sau - dù là tổng thống đương nhiệm Donald Trump với nhiệm kỳ thứ 2, hay là "tổng thống Joe Biden" - thì lời khuyên sẽ là kêu gọi Mỹ tập trung vào mối quan hệ với Trung Quốc.
Quả thực, thách thức đối ngoại lớn nhất của tổng thống Mỹ nắm quyền trong năm 2021 không phải là hậu quả của cuộc chiến Mỹ tại Afghanistan hay Iraq, mà là đối diện với một trật tự thế giới mới, đa cực mà Mỹ không còn là cường quốc duy nhất.
Ảnh: Getty Images
Trung Quốc hiện đang là thách thức của Mỹ đối với vị trí nền kinh tế lớn nhất thế giới. Chưa kể, quân đội và khí tài Trung Quốc cũng là một mối đe dọa với Mỹ hoặc đồng minh ở nhiều điểm nóng trên thế giới. Các chuyên gia đã cảnh báo về một cuộc Chiến tranh Lạnh mới - hoặc thậm chí là mâu thuẫn vũ trang công khai hoặc chiến tranh ủy nhiệm - giữa Mỹ và Trung Quốc.
Dưới thời ông Trump, Washington đã áp nhiều thuế quan với Trung Quốc, trừng phạt quan chức Trung Quốc và Hồng Kông, thể hiện sự ủng hộ đối với đảo Đài Loan. Trong năm nay, ông Trump còn liên tục đổ lỗi cho Bắc Kinh về đại dịch COVID-19, hai nước cũng đóng cửa lãnh sự quán của đối phương.
Về phần mình, Bắc Kinh sẽ chờ đợi một sự đổi mới vào tháng 1 tới cho dù cuộc bầu cử có kết quả thế nào đi chăng nữa. Phía Trung Quốc tỏ ra không hài lòng vì trở thành đề tài thường được đưa ra trong cuộc tranh luận tổng thống và là điểm duy nhất mà hai đảng của Mỹ đều thống nhất là "cần phải tìm cách đối phó".
Quan điểm của Bắc Kinh
Phát biểu đầu tháng này, ông Cui Tiankai, đại sứ Trung Quốc tại Washington, nói Bắc Kinh "cực kỳ phản đối Chiến tranh Lạnh mới hoặc phân tách hai nền kinh tế" và Trung Quốc luôn ủng hộ cho sự phát triển bền vững và tốt đẹp của mối quan hệ Mỹ - Trung.
"Quan hệ Mỹ-Trung đang trải qua những khó khăn hiếm thấy trong lịch sử 41 năm đối ngoại. Điều này đã khiến lợi ích cơ bản của người dân 2 nước chịu ảnh hưởng sâu sắc".
Từ trước đại dịch COVID-19, kinh tế Trung Quốc đã phát triển mạnh mẽ. Dù trải qua chiến tranh thương mại với Mỹ, buộc phải phong tỏa kinh tế, nhưng Trung Quốc vẫn xử lí đại dịch tốt hơn nhiều quốc gia khác trên thế giới, đại biệt là Mỹ, Brazil và Ấn Độ.
Jeff Moon, một nhà phân tích và từng là nhà ngoại giao Mỹ tại Trung Quốc, nhận định: "Việc thiết lập lại quan hệ Mỹ-Trung về thời Obama là không thể bởi vì tâm lý phản đối Trung Quốc đã trở nên rõ ràng hơn ở Mỹ trong những năm gần đây".
"Trong khi đó, phía Trung Quốc cũng đã đạt mức mới trong thời kỳ 'Ngoại giao Chiến lang'," ông Moon nói.
Nick Marro, một chuyên gia về Trung Quốc tại Đơn vị Tình báo Kinh tế (EIU), đồng ý rằng sự đổ vỡ trong quan hệ là do cả hai bên.
Ông nói: “Trung Quốc đang cố gắng giữ cho các mối quan hệ không trở nên xấu đi, nhưng lại không tạo tiền đề cho các mối quan hệ trở nên tốt đẹp hơn. Rất nhiều mâu thuẫn song phương hiện nay đã vượt ra ngoài vấn đề thương mại, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến Đài Loan, Hồng Kông, Tân Cương và Biển Đông. Đối với Trung Quốc, bất kỳ sự nhượng bộ nào trong chính sách cũng đều có nguy cơ bị coi là đầu hàng trước áp lực của phương Tây."
Hầu hết các chuyên gia đều đồng ý rằng nếu ông Biden đắc cử tổng thống, ông sẽ theo đuổi một chính sách ít căng thẳng hơn đối với Trung Quốc.
"Ông Biden sẽ đưa ra quyết định có cân nhắc hơn về các vấn đề Mỹ-Trung," ông Moon nói. "Đây là điều trái ngược với các chính sách thường thất thường của ông Trump đối với Bắc Kinh".
Ông Moon cho biết thêm rằng có những vấn đề sâu sắc hơn vẫn chưa được giải quyết. "Sau nhiều thập kỉ đối thoại Mỹ - Trung và hợp tác trên hàng loạt vấn đề song phương, Trung Quốc đã từ chối thực hiện các thay đổi và cải cách chính sách theo yêu cầu của Mỹ. Do đó, việc thiết lập lại quan hệ Mỹ - Trung là điều gần như không thể."
Trong 4 năm qua, ông Trump đã liên tục thay đổi thái độ với Trung Quốc. Có một khoảng thời gian, ông Trump ca ngợi ông Tập Cận Bình và tiến trình đối với thỏa thuận thương mại, trong khi càng về cuối nhiệm kỳ, ông Trump lại liên tục chỉ trích Bắc Kinh, cho rằng Trung Quốc phải chịu trách nhiệm cho hầu hết những rắc rối lớn tại Mỹ và trên thế giới.
Về vấn đề Trung Quốc, việc ông Trump hay ông Biden đắc cử sẽ tốt hơn cho nước Mỹ vẫn còn là điều tranh cãi. Xét cho cùng, Bắc Kinh vẫn mong muốn sự ổn định với Mỹ cho dù sau 4 năm qua, thứ duy nhất còn ổn định là một mối quan hệ đã rạn nứt.