Trận địa tên lửa S-400: Pháo đài bảo vệ Crimea
Sau vụ đụng độ giữa các tàu biên phòng Nga và Hải quân Ukraine trên Eo biển Kerch, Moscow đã triển khai thêm một tiểu đoàn gồm các hệ thống tên lửa phòng không S-400 hiện đại tới Dzhankoy nằm ở phía Bắc Crimea.
Tuy nhiên, cần phải thấy rằng, hoạt động triển khai này đã được Nga lên kế hoạch từ lâu và cũng không hẳn là để đối phó với sự vụ trên Eo biển Kerch.
Đây là đợt triển khai cuối cùng các tổ hợp S-400 tới Crimea mà Nga đã tuyên bố công khai và được phân bổ cho các Trung đoàn tên lửa phòng không Số 18 và Số 12 của Sư đoàn phòng không Số 31, Quân đoàn Phòng không - Không quân Số 4.
Các phương tiện truyền thông Nga công bố việc triển khai này là tiểu đoàn thứ hai của Trung đoàn tên lửa phòng không Số 18 và tính tổng thể là tiểu đoàn S-400 thứ 4 đã tới Crimea nhưng thực tế 4 tiểu đoàn S-400 đã có mặt trên bán đảo này vào thời điểm triển khai ở Dzhankoy.
Tiểu đoàn S-400 ở Dzhankoy là tiểu đoàn mới nhất và có khả năng là đợt cuối cùng cho Trung đoàn tên lửa phòng không Số 18 ở Crimea kể từ khi Nga sáp nhập Bán đảo này vào năm 2014. Quân khu phía Nam Bộ Quốc phòng Nga đã tuyên bố về việc triển khai tiểu đoàn này vào ngày 29/11/2018 và nhân sự kiện, một buổi lễ nhỏ cũng đã được tổ chức.
Việc triển khai vẫn được nhìn nhận như phản ứng đối phó với sự cố trên Eo biển Kerch diễn ra vài ngày trước đó nhưng hình ảnh vệ tinh lại cho thấy, các công việc chuẩn bị tại đây đã bắt đầu từ khá lâu, ít nhất cũng từ 15/8/2018.
Hình ảnh vệ tinh so sánh quá trình xây dựng và hoàn thiện địa điểm lắp đặt S-400 tại Dzhankoy
So sánh hình ảnh vệ tinh chụp ngày 15/8 và ngày 10/11/2018 đã tiết lộ rõ vị trí của các cấu trúc bảo vệ cho hệ thống phòng không S-400. Các hàng rào bảo vệ được bố trí theo cấu hình cỏ ba lá cổ điển với một đường dốc trên cao ở phía giữa lắp đặt radar phát và một đường dốc khác ở xa hơn cho radar thu.
Ngoài ra, còn có một khu vực bảo vệ hình chữ nhật nữa để cất giữ các phương tiện hỗ trợ khác. Công ty ImageSat International (ISI) Israel từng cho đăng tải hình ảnh vệ tinh chất lượng cao hơn về vị trí tên lửa trên trang Twitter của họ, đồng thời mô tả chi tiết các cấu phần riêng lẻ của tiểu đoàn S-400 này.
Một đặc điểm chung thường thấy khi Nga triển khai các tiểu đoàn S-400 tới Crimea là việc bổ sung thêm một hệ thống Pantsir S-1 nhằm đảm bảo khả năng bảo vệ tầm gần (SHORAD) cho cơ sở tên lửa.
Vị trí đặt S-400 ở Eo biển Kerch là địa điểm rộng nhất trong số các địa điểm triển khai của Trung đoàn phòng không Số 18 và đã được tăng cường đáng kể từ khi các lực lượng Nga tiếp quản cơ sở vào năm 2014. Cấu hình hiện tại của địa điểm này gồm một tổ hợp các radar cỡ lớn bên cạnh hệ thống S-400 chủ đạo.
Hoạt động bổ sung gần đây nhất cho cơ sở này là một mái vòm chưa rõ chủng loại, một lớp bảo vệ radar được xây dựng vào mùa Hè năm 2018. Mặc dù chưa biết chính xác loại mái vòm nhưng nó có độ cao tương tự như loại sử dụng cho Kasta-2E2 - radar siêu tần (UHF) để theo dõi và nhận dạng máy bay.
Sơ đồ địa điểm triển khai hệ thống tên lửa S-400 gần Eo biển Kerch
Việc thiết lập các hệ thống phòng không tại địa điểm này được ghi nhận lần đầu tiên vào năm 2015 với việc triển khai 8 đơn vị phóng tiêu chuẩn. Tuy nhiên, vào thời điểm đó, hệ thống phòng không được cho là các tên lửa S-300PS thế hệ trước.
Bằng chứng để đưa ra nhận định trên là sự hiện diện của radar thu tầm thấp 76N6 trang bị cho S-300. Cuối năm 2016, radar này đã được thay thế bằng radar cảnh báo sớm 96L6 3D, loại được thiết kế để thay thế cho 76N6. Một dấu hiệu khác nữa là sự hiện diện của radar 5N63S, cũng là loại được thiết kế cho S-300PS.
Bắt đầu từ năm 2017, các thành phần của hệ thống phòng không S-400 đã xuất hiện ở Kerch thay thế cho các bộ phận của S-300 trước đó. Hình ảnh vệ tinh trên Google Earth cho thấy công việc hoán đổi này được thực hiện trong khoảng thời gian từ ngày 11/ 9 - 20/11/2016. Những cấu phần mới có thể dễ dàng phân biệt là các radar 96L6 và 92N6.
Cùng với các hợp phần S-400 tiêu chuẩn, trận địa ở Kerch còn có nhiều hệ thống radar và một tổ hợp Pantsir-S-1 cho nhiệm vụ phòng không tầm gần.
Đáng chú ý nhất là sự xuất hiện của một mái vòm chưa rõ chủng loại vào mùa Hè 2018 cùng với đó là radar phòng không 3D 59N6E, xuất hiện cùng thời điểm với S-400. Nhiều khả năng, mái vòm này được sử dụng để theo dõi hoạt động không lưu ở Biển Đen.
Pantsir S-1 được triển khai tới Dzhankoy
Tên lửa bờ Bal nối đuôi nhau rầm rập tiến về Crimea
Ngày 27/11, chỉ vài ngày sau sự vụ trên Eo biển Kerch, một đoàn xe chở theo hệ thống phòng thủ bờ biển Bal đã được phát hiện thấy trên các tuyến đường ở Crimea. Đoàn xe gồm hai xe phóng, một xe chở radar, một xe nạp đạn và một số phương tiện hỗ trợ khác. Nhiều khả năng, những chiếc xe này đến từ Lữ đoàn Tên lửa bờ Số 15 của Quân đội Nga.
Khi đó chưa rõ chính xác hệ thống Bal sẽ đến địa điểm nào nhưng nó đã di chuyển theo hướng Đông Bắc về phía Đường mòn Tavrida, tuyến giao thông chạy theo hướng Đông Tây dọc bán đảo Crimea. Một địa điểm khả dĩ để lắp đặt Bal là thao trường huấn luyện ở phía Đông Crimea, nơi các hệ thống phòng thủ tên lửa bờ Bal và Bastion từng xuất hiện vào đầu năm nay.
Ngày 8/12/2018, xuất hiện đoạn video về một đoàn xe chiến đấu bộ binh (IFV) BMD-2 của lực lượng lính dù trên cầu Crimea tiến về phía Nga. Đoạn video cho thấy 7 chiếc BMV-2 và 2 phương tiện hỗ trợ di chuyển theo hướng đảo Tuzla.
Xe chở theo tổ hợp tên lửa bờ Bal và hình ảnh phố Yandex nơi hệ thống di chuyển qua
Ngày 12/12, một video nữa được cho là quay vào ngày 10/12, tức 2 ngày sau video đầu tiên, cho thấy một số lượng tương tự xe BMD-2 và các phương tiện hỗ trợ trên Cầu Crimea di chuyển về phía Bán đảo.
Đây có thể là cùng một đoàn xe quay trở lại sau chuyến dừng chân ngắn ở Liên bang Nga, có thể xuất phát từ Tiểu đoàn Đổ bộ đường không Độc lập Số 171 mới được thiết lập gần đây ở Feodosia.
Như vậy có thể thấy, việc triển khai các tổ hợp S-400 tới Dzhankoy không nên nhìn nhận như một sự leo thang nhằm đối phó với sự vụ trên Eo biển Kerch. Việc triển khai này đã được lên kế hoạch từ trước và nó đánh dấu lần triển khai S-400 cuối cùng tới Crimea.
Cả cơ sở hạ tầng quân sự và dân sự ở Crimea đã được tăng cường đáng kể những năm vừa qua. Trong một số trường hợp, cơ sở hạ tầng dân sự có thể được sử dụng cho mục đích kép.
Hoạt động di chuyển các lực lượng quân sự ở Crimea chắc chắn là một dấu hiệu cho thấy quyết tâm của Nga. Vấn đề cần theo dõi tiếp theo trong tương lai, tất nhiên sẽ là những nâng cấp dài hạn cho các lực lượng hiện có và sự xuất hiện của những lực lượng mới tới đây.
Hệ thống S-400 được triển khai tới Dzhankoy