Sau sự kiện chiếc máy bay trinh sát điện tử Il-20 ELINT của Nga bị tốp tiêm kích F-16 Israel gài bẫy bắn rơi ngoài khơi biển Địa Trung Hải, Moskva đã cấp tốc chuyển giao tổ hợp tên lửa phòng không tầm xa S-300PM cho Quân đội chính phủ Syria như một biện pháp trả đũa.
Nga tuyên bố rằng với hệ thống vũ khí trên, lực lượng phòng không Syria sẽ đủ sức khóa chặt bầu trời và chiến đấu cơ Israel sẽ chẳng thể nào tự do hành động như trước nữa. Để tăng cường năng lực cho S-300PM Syria, Nga đã bổ sung thêm tổ hợp quản lý bầu trời Polyana D4M và đạn tên lửa đánh chặn tầm xa 48N6E3, khiến tính năng của S-300PM tiệm cận S-400 bản xuất khẩu.
Nhưng dĩ nhiên để vẫn hành trơn tru một hệ thống phức tạp như S-300 nâng cấp thì kíp trắc thủ Syria sẽ phải trải qua quá trình huấn luyện chặt chẽ, theo thông báo ban đầu của Nga thì dự kiến khóa học sẽ kết thúc vào cuối tháng 12/2018.
Tổ hợp tên lửa phòng không S-300PM được Nga không vận cho đồng minh Syria
Tuy nhiên sau khi mốc thời gian trên kết thúc, cuối tháng 1/2019, máy bay Israel vẫn thực hiện các vụ oanh kích vào ngoại vi thủ đô Damascus như chỗ không người, S-300 Syria vẫn hoàn toàn bất động, điều này gây ra rất nhiều thắc mắc.
Để giải đáp, Nga gần như ngay lập tức "đính chính" lại rằng sở dĩ S-300 chưa lên tiếng là do kíp trắc thủ Syria chưa nhận được chứng chỉ vận hành, hạn chót vì vậy đã được lùi lại thêm 3 tháng, tức là tới cuối tháng 3/2019 mới có thể trực chiến.
Nhưng rồi tình trạng cũ đã lặp lại, trong vụ không kích gần nhất của chiến đấu cơ Israel vào các mục tiêu của Iran tại thành phố Aleppo, mặc dù có ghi nhận rằng radar cảnh giới của S-300 đã hoạt động nhưng rồi cũng chẳng có quả đạn đánh chặn nào được phóng lên, tới lúc này thì có lẽ lời giải thích cũ khó mà chấp nhận nổi một lần nữa.
S-300PM của phòng không Syria vẫn chưa có dấu hiệu đã sẵn sàng hoạt động
Dấu hiệu rõ ràng nhất cho thấy S-300 Syria thực sự sẵn sàng chiến đấu phải là khi kíp trắc thủ tiến hành một vụ phóng tên lửa diệt mục tiêu trong luyện tập, nhưng với tình hình hiện tại thì rất khó để viễn cảnh này xảy ra trong tương lai gần.
Vấn đề được nêu ra hiện nay và đang thu về nhiều ý kiến đồng tình đó là phải chăng giữa Nga và Israel đã tồn tại một thỏa thuận mới, trong đó Moskva sẽ dùng những biện pháp kỹ thuật của mình để ngăn S-300 trong tay Syria hoạt động đầy đủ, nhất là thời gian qua đã chứng kiến nhiều cuộc ngoại giao con thoi giữa quan chức hai nước.
Nếu nhận định trên là chính xác, mối quan hệ chồng chéo về lợi ích giữa Nga - Israel - Syria và Iran trên mảnh đất nóng bỏng này rất dễ phát sinh thành xung đột nội bộ và đe dọa phá vỡ liên minh hình thành suốt thời gian qua.
Hệ thống tên lửa phòng không tầm xa S-300PMU-2 Favorit của Quân đội Nga bắn đạn thật