Cuộc tập trận hiệp đồng tên lửa
Một video mới được tiết lộ gần đây đã cho thấy cái nhìn cận cảnh về một trong những hệ thống vũ khí, tuy từng khá hùng mạnh nhưng lại ít được biết đến của Nga - tổ hợp tên lửa chống hạm phòng thủ bờ biển Utes.
Hệ thống vũ khí này được biên chế cho đơn vị tên lửa phòng thủ bờ biển tham gia nhiệm vụ bảo vệ hải cảng Sevastopol trên Bán đảo Crimea.
Chưa rõ đoạn video được quay khi nào nhưng nó được Zvezda, kênh truyền hình chính thức của Bộ Quốc phòng Nga, đăng tải vào ngày 14/10/2020.
Bản tin trên Zvezda sau đó cho thấy hoạt động bắn đạn thật diễn ra sau cuộc tập trận quy mô lớn mang tên Kavkaz-2020 được tổ chức một phần trên Biển Đen vào cuối tháng 9/2020.
Theo Zvezda, cuộc tập trận hiệp đồng bắn tên lửa có sự tham gia của cả khinh hạm Đô đốc Grigorovich Hải quân Nga và tổ hợp tên lửa Utes ở Sevastopol.
Một tên lửa chống hạm Progress 3M44 đã được phóng đi từ tổ hợp Utes rồi sau đó bị đánh chặn thành công bởi các hệ thống phòng không của khinh hạm Đô đốc Grigorovich từ khoảng cách hơn 6,2 dặm (10 km).
Tên lửa chống hạm 3M44 Progress rời bệ phóng. Ảnh: Drive
Vũ khí đánh chặn Progress 3M44 là một quả tên lửa phóng đi từ hệ thống phòng không Shtil (hay SA-N-7C Gollum, theo mã định danh của NATO) trên khinh hạm Đô đốc Grigorovich.
Tên lửa 9M317M, phiên bản cải tiến của dòng tên lửa vẫn được trang bị cho hệ thống phòng không Buk, cũng được nhìn thấy phóng đi từ hệ thống phóng thẳng đứng 24 ống trên tàu Đô đốc Grigorovich.
Như vậy, cuộc tập trận trên không chỉ có sự tham gia của những vũ khí hiện đại nhất của Nga mà nó còn tiết lộ về tầm quan trọng của tên lửa Utes, dù đã nhiều tuổi, cũng như mối quan hệ của nó với Bán đảo Crimea.
Vai trò của hệ thống Utes trong nhiệm vụ bảo vệ Bán đảo Crimea
Câu chuyện về Utes, nghĩa là “Vách núi” trong tiếng Nga, có niên đại từ năm 1954. Nó được tuyên bố là hệ thống tên lửa chống hạm đặt dưới hầm ngầm làm nhiệm vụ phòng thủ bờ biển đầu tiên trên thế giới. Utes được triển khai ở các dãy núi gần Balaklava để bảo vệ hải cảng Sevastopol cũng như những mục tiêu tiếp cận bờ biển Liên Xô từ phía Nam.
Trận địa tên lửa bí mật ở Balaklava có mật danh là “Object 100”, gồm có hai bệ phóng giống hệt nhau cùng thuộc tổ hợp phòng thủ đặt ngầm dưới lòng đất nhưng bố trí cách nhau 3,7 dặm (6 km) và được trang bị các tên lửa hành trình chống hạm Sopka thế hệ đầu tiên với tầm tấn công khoảng 62 dặm (100 km).
Tổ hợp Utes đi vào hoạt động từ tháng 4/1973 cùng với việc triển khai một trạm radar mới, hệ thống nhận dạng bạn - thù, một trung tâm điều khiển đã được nâng cấp, các bệ phóng cũng như nhiều thiết bị mặt đất mới.
Các tên lửa nhiên liệu rắn P-35B có thể được chuẩn bị từ trước trong hầm phóng dưới lòng đất. Khi đó, vây cánh của chúng vẫn ở tư thế gập và chỉ mở ra lúc được bệ phóng đưa lên vị trí sẵn sàng khai hỏa.
Hầm phóng hệ thống tên lửa Utes. Ảnh: Drive
Năm 1982, tổ hợp Utes được hiện đại hóa một lần nữa với việc cho ra mắt dòng tên lửa thế hệ thứ ba - 3M44 Progress. Tên lửa này có tầm bắn hiệu quả là 286 dặm (460 km), so với 168 dặm (270 km) của phiên bản P-35B trước đó. Nó cũng có thể được trang bị đầu đạn hạt nhân 350 kiloton.
Sau khi Liên Xô sụp đổ, Object 100 được chuyển giao cho Hải quân Ukraine vào năm 1996 và rơi vào tình trạng không hoạt động. Tuy nhiên, năm 2014 khi Nga sáp nhập Crimea thì tổ hợp Utes nhanh chóng được khôi phục trở lại trạng thái sẵn sàng chiến đấu.
Gần đây, Hạm đội Biển Đen Hải quân Nga đã bắt đầu được triển khai các hệ thống phòng thủ bờ biển hiện đại và uy lực hơn như K-300P Bastion-P với các tên lửa có tầm tấn công 186 dặm (300 km) và vận tốc khoảng Mach 2,5 hay 3K60 Bal với mỗi xe phóng có thể mang theo 8 tên lửa, tầm bắn 75 dặm (120 km).
Cả Bastion-P và Bal đều được điều động tham gia bắn đạn thật trong cuộc tập trận Kavkaz-2020 gần đây. Theo Bộ Quốc phòng Nga, các hệ thống tên lửa này đã được triển khai để chống lại lực lượng đặc nhiệm đổ bộ mô phỏng của đối phương tiếp cận bờ Biển Đen ở khu vực Krasnodar, ngay phía Đông Crimea.
Những hệ thống phòng thủ bờ biển này kết hợp với hạm đội Biển Đen và các phương tiện đến từ Không quân Nga tạo thành một thế trận phòng thủ bao quát gần như toàn bộ Biển Đen, biến nó thành khu vực chống hạm siêu hạng chỉ trong thời gian ngắn.
Mặc dù hiệu quả chiến đấu của hệ thống tên lửa hành trình Utes đến đâu đang còn là dấu hỏi nhưng rõ ràng Hải quân Nga vẫn nhận thấy những giá trị nhất định của nó. Ngay cả khi nó chỉ đóng vai trò tham gia huấn luyện phòng không thì loại vũ khí từ thời Chiến tranh Lạnh này vẫn đang phát huy được tác dụng.
Tổ hợp tên lửa chống hạm phòng thủ bờ biển Utes khai hỏa