Tàu ngầm hạt nhân Kazan của Hải quân Nga đến căn cứ ở Severomorsk ngày 1/6/2021. Ảnh: Tass
Ngày 7/5, Hải quân Nga đã chính thức đưa Kazan - tàu ngầm có tên lửa dẫn đường chạy bằng hạt nhân (SSGN) lớp Yasen-M đầu tiên đi vào hoạt động. Kazan là tàu ngầm hàng đầu của phân lớp kế nhiệm từ lớp Yasen với tàu ngầm đầu tiên là Severodvinsk đi vào hoạt động năm 2013.
Tàu ngầm Kazen là thành quả phát triển trong nỗ lực hơn 1 thập kỷ nhằm tạo ra một tàu ngầm SSGN hoàn toàn mới và hiện đại, đánh dấu sự cải thiện đáng kể về mọi mặt so với các thế hệ tàu tiền nhiệm, đồng thời khiến Mỹ và NATO “đứng ngồi không yên”.
Chương mới của lực lượng tàu ngầm Nga
Severodvinsk và Kazan đại diện cho một chương mới đối với lực lượng tàu ngầm của Nga - từ lâu đã được coi là bộ phận quan trọng nhất của Hải quân Nga .
Lớp Yasen-M có một lịch sử thú vị. Mặc dù nó được cho là lớp tàu ngầm đắt đỏ và tiên tiến nhất của Nga từ trước đến nay nhưng thiết kế ban đầu của Yasen lại ra đời vào thời kỳ cuối của Chiến tranh Lạnh.
Kể từ khi bắt đầu, chương trình Yasen đã đối mặt với sự trì hoãn và những bước lùi. Sự sụp đổ của Liên Xô diễn ra cùng với việc cắt giảm ngân sách cho Hải quân Nga và sự suy giảm các cơ sở hạ tầng cũng như các chuyên gia về đóng tàu.
Severodvinsk bắt đầu được xây dựng vào năm 1993 nhưng mãi tới năm 2013 mới đi vào hoạt động. Việc xây dựng Kazan cũng chỉ mới bắt đầu vào năm 2009.
Với chiều dài gần 140 mét, Severodvinsk có 10 ống phóng ngư lôi nằm gần cột trụ trung tâm thay vì mũi tàu và 8 ống phóng theo phương thẳng đứng với mỗi ống đều có thể chứa nhiều tên lửa.
Tàu ngầm K-560 Severodvinsk của Nga. Ảnh: Bộ Quốc phòng Nga
Severodvinsk cũng được trang bị hoặc 32 tên lửa P-800 Oniks hoặc 40 tên lửa 3M-14 Kalibr, hoặc kết hợp cả hai. Cả hai loại tên lửa này đều có các biến thể khác nhau có thể được sử dụng để tấn công các mục tiêu trên đất liền và tàu chiến của kẻ thù.
Tên lửa Kalibr, đi vào hoạt động năm 2015 với tầm bắn hơn 2.400 km giúp Hải quân Nga lần đầu tiên có thể tiến hành các nhiệm vụ tấn công tầm xa với các vũ khí theo quy ước.
Tàu ngầm Severodvinsk cũng có nhiều công nghệ hạn chế tiếng ồn hiện đại hơn so với các thế hệ tiền nhiệm, và được chứng minh là có khả năng để tránh bị phát hiện.
Năm 2019, các quan chức Lầu Năm Góc nhận định trên chương trình "60 Minutes" rằng tàu ngầm này đã hoạt động ở Atlantic năm 2018 và chỉ mất "vài tuần" để thoát khỏi mọi nỗ lực tìm kiếm nó.
Tàu ngầm lớp Yasen-M: Biến hóa khó lường
Bởi vì tàu ngầm Kazan cần nhiều thời gian để phát triển hơn nên nó được trang bị những công nghệ tiên tiến nhất trong những năm qua. Thiết kế tổng quát của Kazan cũng tinh gọn hơn, khiến nó trở thành một lớp tàu ngầm đặc biệt.
"Đây thực sự là một tàu ngầm mới trên nhiều khía cạnh", Jeffrey Edmonds, một nhà nghiên cứu tại Trung tâm Phân tích Hải quân nhận định với Insider.
Mặc dù nhỏ hơn Severodvinsk một chút nhưng lớp Yasen-M có hệ thống kiểm soát mới, công nghệ giữ im lặng mới, bộ cảm biến mới, hệ thống cứu hộ mới, hệ thống kiểm soát tổn thất mới và thậm chí lò phản ứng hạt nhân cũng được nâng cấp để gây ra ít tiếng ồn hơn.
Mặc dù lợp Yasen-M chỉ có 8 ống phóng ngư lôi so với 10 ống phóng ngư lôi của Severodvinsk nhưng nó có thể mang số lượng và loại tên lửa tương đương.
Theo một số bài báo, Kazan được trang bị Zircon, một tên lửa siêu thanh của Nga có khả năng đạt được tốc độ từ Mach 6 - Mach 8. Cuộc thử nghiệm cuối cùng của Zircon dự kiến sẽ bắt đầu vào tháng 6.
Thoạt nhìn, các tàu ngầm lớp Yasen có vẻ ít gây đe dọa so với các tàu ngầm tên lửa đạn đạo hạt nhân khác của Nga, đặc biệt là lớp Borei mới.
Tuy nhiên, các tàu tên lửa đạn đạo lớp Borei dường như dễ đoán hơn, đã được bao gồm trong Hiệp ước New START và các vũ khí hạt nhân của chúng chỉ có thể được sử dụng trong những kịch bản tồi tệ nhất.
Trái lại, các tàu ngầm lớp Yasen có thể mang các vũ khí theo quy ước tiên tiến, có khả năng tấn công các mục tiêu sâu trong đất liền.
Kết hợp với khả năng tàng hình và khả năng hoạt đông ở gần như mọi nơi tại bất kỳ đại dương nào. Do đó, mối đe dọa từ các tàu ngầm lớp Yasen khó có thể đánh giá được.
Mối lo ngại của Mỹ và NATO
Hải quân Mỹ đã nhiều làn cảnh báo về khả năng và hoạt động ngày càng gia tăng của Hải quân Nga. Phó Đô đốc Mỹ Andrew Lewis, Chỉ huy Hạm đội thứ hai, cảnh báo hồi năm 2020 rằng: "Những tàu chiến của chúng ta không thể hoạt động ở những nơi trú ẩn an toàn trên Bờ Đông hoặc không còn đi qua Đại Tây Dương mà không gặp trở ngại nữa".
Phó Đô đốc Daryl L. Caudle, chỉ huy Lực lượng Tàu ngầm Hải quân cũng có cùng quan điểm khi cho rằng: "Vùng đất của chúng ta không còn là nơi trú ẩn an toàn nữa. Vì thế, chúng ta phải chuẩn bị để tiến hành các chiến dịch tác chiến cường độ cao ở những vùng biển địa phương".
Những lo ngại trên chủ yếu xuất phát từ những cải thiện của các hạm đội tàu ngầm Nga, đặc biệt là tàu ngầm Severodvinsk và Kazan. Với việc Kazan được hoàn thành và đi vào hoạt động, cũng như thiết kết Yasen-M được hoàn tất, những tàu chị em của Kazan sẽ mất ít thời gian hơn để xây dựng.
Tàu chiến lớp Yasen-M thứ hai là Novosibirsk bắt đầu được xây dựng từ tháng 12/2019 và dự kiến sẽ được chuyển giao cho Hải quân Nga vào cuối năm nay. Tàu thứ ba là Krasnoyarsk sẽ bắt đầu được xây dựng vào tháng 8 năm nay và dự kiến đi vào hoạt động vào cuối năm 2022.
Nếu Nga theo kịp tiến độ đề ra, sẽ có thêm 5 tàu chiến lớp Yasen-M tham gia vào hạm đội của Nga vào cuối thập kỷ này. Severodvinsk và Kazan là một phần của Hạm đội phương Bắc có căn cứ ở Severomorsk, trong khi Novosibirsk và Krasnoyarsk sẽ tham gia vào Hạm đội Thái Bình Dương.
4 tàu chiến lớp Yasen-M và tàu Severodvinsk sẽ tham gia vào Hạm đội phương Bắc, trong khi 4 tàu chiến khác tham gia vào Hạm đội Thái Bình Dương. Nga sẽ không triển khai bất kỳ tàu ngầm hạt nhân nào tới các hạm đội ở Biển Baltic và Biển Đen bởi chúng không dễ tiếp cận các vùng biển mở.
Với nhiều tàu lớp Yasen đi vào hoạt động, khả năng răn đe chiến lược của Nga sẽ được tăng cường đáng kể.