Mặc dù, muối là chất vô cùng cần thiết đối với cơ thể nhưng ăn thừa muối lại là yếu tố nguy cơ chính gây tăng huyết áp, tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim và gây ra những rối loạn khác cho sức khỏe. Theo điều tra năm 2015, mức tiêu thụ muối trung bình/người/ngày của người Việt Nam là 9,4 gam, gần gấp đôi so với khuyến cáo của WHO (5 gam/ngày).
Muối cung cấp cho cơ thể có từ nhiều nguồn khác nhau. Theo số liệu của Viện Dinh dưỡng, 70% nguồn muối là từ muối, mắm và gia vị mặn cho vào thực phẩm khi chế biến và khi ăn; 20% từ thực phẩm chế biến sẵn và khoảng 10% từ muối có sẵn trong thực phẩm tự nhiên.
Làm thế nào để gia tăng giá trị cho hạt muối, đồng thời giúp người dân ăn giảm mặn, ThS Hồ Xuân Vinh đi tìm lời giải bằng kỹ thuật phân tách vi khoáng trong muối. Đối với các diêm dân, làm muối đều phải qua các công đoạn theo trình tự thời gian cố định.
Bản chất của quá trình sản xuất muối biển là thực hiện phản ứng tách muối NaCl với nước và các loại muối khác trong nước biển. Phương pháp phơi cát sử dụng cát làm chất trung gian cho sự kết tinh muối với quy trình gồm ba công đoạn chính: Cấp nước biển, sản xuất cát mặn và lọc chạt, kết tinh muối.
Để lấy được nước biển, người dân sẽ lợi dụng lúc thủy triều lên cao. Trước đó họ đã làm sẵn những hệ thống dẫn nước vào đồi cát, cống dẫn nước phải được đặt ở nơi nước biển có nồng độ muối cao. Sau đó dưới ánh nắng Mặt trời nước sẽ bị bốc hơi làm muối kết tụ lại trên bề mặt hạt cát.
Người dân sẽ thu được một hợp chất gọi là nước chạt (nước muối bão hòa) từ hệ thống đã lắng đọng và tiếp tục phơi nắng đến khi đã khô nước, tốc độ bay hơi phụ thuộc vào điều kiện thời tiết và nền sân phơi.
Bề mặt bốc hơi rộng thì nước bốc hơi nhanh, nền sân phơi hấp thụ nhiệt càng lớn thì bốc hơi càng mạnh. Sau giai đoạn bay hơi, hạt muối lúc này đã được kết tinh. Người dân tiến hành nạo muối, thu hoạch là kết thúc quy trình sản xuất muối.
Tuy nhiên, các cách làm muối thông thường - kể cả làm muối phơi cát - đều chủ yếu tạo ra muối Natri Clorua (NaCl). Trong khi đó thành phần của muối biển không chỉ có NaCl, mà còn có các khoáng chất khác có lợi cho sức khỏe như Magie Sunfat (MgSO4), Kali Clorua (KCl)… “Quá trình bốc hơi nước khiến người dân chỉ thu được muối NaCl, chúng ta ăn vào lại dẫn đến thừa muối Natri và thiếu các khoáng khác”, anh lý giải.
ThS Hồ Xuân Vinh đã tạo ra một loại muối giảm mặn đa khoáng - đồng nghĩa với việc giảm NaCl xuống chỉ còn 50% và bổ sung các khoáng chất có lợi. Sau một thời gian tìm tòi, anh đã tạo ra được một quy trình gồm nhiều bước cùng các loại máy móc đặc chế đi kèm. Bằng công nghệ phân tách đa tầng để tách từng loại khoáng trong muối.
Trước tiên, anh sẽ thu mua muối của các hợp tác xã tại Quỳnh Lưu, sau đó tiến hành tạo ra muối NaCl bằng thiết bị cô đặc, phần dung dịch còn lại sau bước cô đặc sẽ được kết tinh lạnh ở nhiệt độ thích hợp để tạo ra muối MgSO4 và KCl.
“Nếu chỉ dùng phương pháp nhiệt nóng thì chúng tôi chỉ kết tinh được NaCl thôi. Nhờ áp dụng cả phương pháp nhiệt nóng và phương pháp nhiệt lạnh mà chúng tôi kết tinh được nhiều loại muối khác nhau trong nước biển”.
Công ty của ThS Hồ Xuân Vinh còn thu mua cả nước mật muối - nước chảy ra từ hạt muối và là lượng nước còn sót lại trên bề mặt phơi - từ diêm dân. Vì người dân đã tách muối NaCl ra rồi, nên trong lượng nước này chứa các khoáng khác với hàm lượng cao, đậm đặc và đạt đến độ bão hòa, anh Vinh xem đây là một cách phát triển độc đáo của công ty so với những doanh nghiệp chế biến muối khác. “Chúng tôi tiếp tục tách các loại khoáng có trong mật muối này theo phương pháp nhiệt lạnh”.
Mật muối chảy ra từ muối vốn bị xem là chất dư thừa, người dân thường đổ bỏ sau quá trình làm muối, việc công ty thu mua với mức giá 1.000 - 1.500 đồng /lít đã khiến thu nhập của người dân tăng lên 50% so với trước đây.
Sau bước kết tinh, công ty sẽ tiến hành sấy, trộn, ly tâm tách nước và nghiền để tạo ra được hạt muối. Quá trình phối trộn sau đó sẽ giúp tạo ra được một loại muối giảm mặn đặc biệt cân bằng các vi khoáng khác nhau - giảm NaCl và bổ sung các khoáng chất khác.
Các thiết bị được anh thiết kế có thể tạo ra vài tấn muối trong một ca làm việc. Thiết bị nghiền bao gồm nhiều kích thước lỗ sàng khác nhau, từ đó tạo ra những loại hạt với kích thước đa dạng tùy theo mục đích sử dụng.
“Hệ sinh thái các sản phẩm của NanoSalt sẽ chia thành bốn phân khúc chính: Muối ăn, muối dược liệu – làm đẹp, muối y tế, và muối quà tặng”, anh chia sẻ. Chẳng hạn, muối ăn sẽ gồm muối dinh dưỡng giảm mặn, bột canh dinh dưỡng, muối tôm, muối tiêu chanh, muối ớt xanh; muối dược liệu gồm muối tắm epsom, muối ngâm chân thảo dược...
Muối y tế là định hướng giai đoạn sắp tới của dự án, anh Vinh kỳ vọng NanoSalt sẽ là đơn vị cung cấp nguyên liệu đầu vào cho các công ty hóa dược để sản xuất thuốc điều trị có nguồn gốc từ khoáng biển tự nhiên, cũng như các nguyên liệu muối Kali, muối Magie.
Cho đến hiện tại, anh đã phân phối các sản phẩm NanoSalt tại các cửa hàng thực phẩm sạch ở Hà Nội, Nghệ An, Đà Nẵng, An Giang và TPHCM. Mỗi tháng công ty thu mua khoảng 50 tấn muối biển, 40 mét khối mật muối của diêm dân. Nhờ làm chủ được công nghệ, tự chế tạo máy móc “nên chúng tôi có thể tăng năng suất lên gấp 2 - 3 lần chỉ sau 10 ngày”, anh Vinh chia sẻ.
