Ngày 7-1, TAND TP HCM mở phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ tranh chấp thừa kế di sản và đòi nhà cho ở nhờ giữa nguyên đơn là bà Võ Thị Hồng Nhung (62 tuổi, em gái cố NSƯT Vũ Linh - tên thật là Võ Văn Ngoan) và bị đơn là bà Võ Thị Hồng Loan (38 tuổi, con gái cố NSƯT Vũ Linh).
"Di chúc miệng" có hợp pháp?
Trong quá trình xét xử, HĐXX đã xem xét tình tiết liên quan "di chúc miệng" của cố nghệ sĩ, do bà Lê Thị Hồng Phượng, con gái bà Võ Thị Hồng Nhung, trình bày tại tòa.
Bà Lê Thị Hồng Phượng tại tòa
Cụ thể, bà Hồng Phượng cung cấp một tập tin video, ghi lại lời nói của cố NSƯT Vũ Linh vào ngày 13-1-2001. Trong đó, ông bày tỏ ý định cho bà căn nhà và đất tại số 5 Đoàn Thị Điểm, phường 1, quận Phú Nhuận.
Video này đã được bà Hồng Phượng lập vi bằng thông qua Văn phòng Thừa phát lại, kèm theo lời làm chứng của một số người xác nhận đây là ý chí của ông Ngoan.
Nguyên đơn tại tòa
HĐXX đã xem xét nội dung này và nhận định rằng nếu đây là di chúc thì đó chỉ là di chúc miệng. Theo quy định tại Bộ Luật Dân sự, di chúc miệng chỉ có giá trị pháp lý trong trường hợp tính mạng người lập di chúc đang bị đe dọa nghiêm trọng, sẽ mặc nhiên bị hủy bỏ nếu người lập di chúc sống minh mẫn, sáng suốt qua thời hạn 3 tháng sau khi lập di chúc.
Trong trường hợp này, thời điểm video được ghi là năm 2001 và ông Ngoan qua đời vào ngày 5-3-2023, tức là hơn 20 năm sau khi di chúc miệng được lập. Như vậy, theo quy định pháp luật, di chúc miệng này đã bị mặc nhiên hủy bỏ.
Hơn nữa, theo luật, việc tặng cho bất động sản phải được lập thành văn bản và thực hiện thủ tục đăng ký quyền sở hữu tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Nếu ông Ngoan thực sự có ý định tặng nhà đất này cho bà Hồng Phượng thì ý chí đó cần được thể hiện bằng văn bản hợp pháp và tuân thủ đúng quy định pháp luật.
Do vậy, HĐXX kết luận rằng không có căn cứ pháp lý để xác định căn nhà tại số 5 Đoàn Thị Điểm thuộc quyền thừa kế hay được tặng cho bà Hồng Phượng. Tuy nhiên, do bà Hồng Phượng chỉ trình bày yêu cầu này bằng lời nói mà không yêu cầu cụ thể về tài sản, nên vấn đề này không bị tính án phí.
Hồng Loan có trốn tránh nghĩa vụ nuôi dưỡng cha?
Một vấn đề khác được HĐXX làm rõ trong quá trình tuyên án là việc bị đơn, bà Võ Thị Hồng Loan, có trốn tránh nghĩa vụ nuôi dưỡng đối với cố nghệ sĩ Vũ Linh hay không?
HĐXX nhận định rằng không có căn cứ thể hiện bà Hồng Loan từ chối nghĩa vụ nuôi dưỡng cha. Việc bà Hồng Loan không ở chung nhà với ông Ngoan là quyền tự do lựa chọn nơi cư trú của con đã trưởng thành và điều này không đồng nghĩa việc bà trốn tránh hay từ chối nghĩa vụ nuôi dưỡng. Bà Hồng Loan sống cùng gia đình chồng, trong khi ông Ngoan vẫn ở tại căn nhà riêng của mình.
Để xác định hành vi vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng dẫn đến việc truất quyền thừa kế, cần có bản án có hiệu lực pháp luật quy định nghĩa vụ cấp dưỡng. Khi người có nghĩa vụ không thi hành án trong trường hợp người để lại di sản lâm vào tình trạng khổ sở hoặc nguy hiểm tính mạng thì hành vi đó mới cấu thành vi phạm nghiêm trọng.
Thực tế, ông Ngoan có khả năng tự chăm sóc bản thân, có điều kiện thuê người giúp việc và sở hữu tài sản đủ để tự nuôi mình. Trong khi đó, cuộc sống của bà Hồng Loan gặp khó khăn; từng mượn tiền của ông Ngoan nhưng không có khả năng hoàn trả. Chồng bà cũng được ông Ngoan thuê làm lái xe. Như vậy, bà Hồng Loan không phải là người có điều kiện kinh tế tốt và không có dấu hiệu cố ý từ chối nghĩa vụ cấp dưỡng.
Hơn nữa, không có bằng chứng cho thấy ông Ngoan từng rơi vào tình trạng khổ sở hoặc nguy hiểm đến tính mạng mà cần sự cấp dưỡng từ bà Hồng Loan. Vì vậy, yêu cầu của nguyên đơn về việc tước quyền thừa kế di sản của bà Hồng Loan là không có cơ sở và không được HĐXX chấp nhận.
Sau một ngày xét xử vụ án, HĐXX đã tuyên xác định bà Võ Thị Hồng Loan là con nuôi hợp pháp của cố nghệ sĩ Vũ Linh (Võ Văn Ngoan). Theo đó, bà được xác định là hàng thừa kế thứ nhất và duy nhất của ông Ngoan theo quy định của pháp luật.
HĐXX tuyên bác yêu cầu của nguyên đơn là bà Võ Thị Hồng Nhung và ông Võ Thành Nhiêu (em trai ông Ngoan) về việc giao toàn bộ tài sản của ông Ngoan cho họ. Tuy nhiên, xét đến công sức đóng góp của bà Hồng Nhung trong quá trình chăm sóc ông Ngoan và hoàn cảnh hiện tại của bà, HĐXX quyết định trích 15% tổng giá trị di sản của ông Ngoan để bù đắp cho công sức của bà.
Phần di sản của ông Võ Văn Ngoan gồm: nhà và quyền sử dụng đất tại số 5 Đoàn Thị Điểm; quyền sử dụng 3.007 m² đất tại phường Linh Trung, TP Thủ Đức; chiếc ô tô Toyota đứng tên cố nghệ sĩ. Sau khi trích 15% giá trị di sản để tính công sức cho bà Hồng Nhung, phần di sản còn lại chiếm 85% tổng giá trị.
