Không quân: Đan Mạch, Hà Lan, Mỹ
Mục đích: Đào tạo phi công Ukraine, người bảo trì và hỗ trợ phi hành đoàn trên máy bay chiến đấu thế hệ thứ tư F-16 và tự cung cấp máy bay chiến đấu cho Kiev.
Theo BBC , các máy bay phản lực của phương Tây sẽ tăng cường đáng kể cho kho dự trữ của Ukraine ước tính trước giao tranh là khoảng 120 máy bay “có khả năng chiến đấu”, chủ yếu là MiG-29 và Su-27 thời Liên Xô.
Máy bay MiG-29. Ảnh: Leo Hoogerbrugge.
“Chúng tôi đang hướng tới việc cung cấp khả năng hoạt động ban đầu cho Ukraine với chương trình F-16 vào năm 2024, bao gồm các phi công được đào tạo, nền tảng; ngoài ra là những người bảo trì, bảo dưỡng, cơ sở hạ tầng, phụ tùng thay thế, đạn dược”, Celeste Wallander, Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ về các vấn đề an ninh quốc tế, nói với các phóng viên vào tháng 1.
Trong hội nghị bàn tròn với phóng viên ngày 25/4, khi được yêu cầu cập nhật thông tin về đào tạo phi công , Jake Sullivan, Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ, trả lời: “Mọi chuyện đang tiến triển. Tôi không thể cho bạn biết ngày cụ thể khi nào chúng ta sẽ thấy những đợt triển khai đầu tiên tới Ukraine”.
Máy bay chiến đấu F-16 của Không quân Bồ Đào Nha tham gia nhiệm vụ kiểm soát không quân Baltic của NATO trên không phận Litva gần Siauliai, ngày 23/5/2023. Ảnh: Getty Images.
Quan điểm của chuyên gia: Ukraine sẽ sử dụng các máy bay phản lực đã qua sử dụng để đánh chặn tên lửa hành trình của Nga và các tên lửa đất đối không khác hoặc có khả năng triển khai chúng nhằm hỗ trợ trên không cho các hoạt động mặt đất.
Các cuộc tấn công trong tương lai sử dụng vũ khí AGM-88 HARM (tên lửa chống bức xạ tốc độ cao) chống lại các hệ thống tên lửa đất đối không (SAM) của Nga cũng có thể rất quan trọng để Ukraine phát triển “ưu thế trên không cục bộ” và tăng khả năng sống sót của kho vũ khí máy bay không người lái của mình, hãng tư vấn RAND ghi nhận vào năm ngoái.
Tương tự, Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội Mỹ đề xuất trong một báo cáo tháng 3/2023 rằng những người ủng hộ việc chuyển máy bay chiến đấu của Mỹ hoặc NATO sang Ukraine đã ủng hộ ý tưởng này vì nó có thể giúp thu hẹp “những khoảng trống trong khả năng hoạt động”, như ưu thế trên không; trấn áp hệ thống phòng không của đối phương; tình báo, giám sát và trinh sát; và khả năng phản công trên mặt đất (không đối đất).
Jens Stoltenberg, Tổng thư ký NATO, có chuyến thăm bất ngờ tới Kiev vào ngày 29/4. Ông nói: “Tôi biết sự chậm trễ nghiêm trọng trong việc hỗ trợ sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng trên chiến trường”.
Mặt khác, có một số lo ngại xung quanh việc F-16 có thể hoạt động hiệu quả như thế nào và liệu cuối cùng chúng có giúp Ukraine tung đòn quyết định hay không. Justin Bronk, nhà nghiên cứu cấp cao về sức mạnh không quân và công nghệ tại RUSI trên mạng xã hội X (trước đây là Twitter), một năm trước nhận định: “Các máy bay chiến đấu của phương Tây chắc chắn sẽ mang lại sự thúc đẩy lớn cho khả năng sống sót và khả năng sát thương trên không của Không quân Ukraine trước các lực lượng không quân -vũ trụ của Nga”. “Tuy nhiên, họ vẫn sẽ gặp rủi ro trước các hệ thống SAM của Nga và có các lựa chọn tấn công mặt đất hạn chế”.
Phân tích từ Viện Quản lý Quincy, một tổ chức nghiên cứu về chính sách đối ngoại của Mỹ, cho thấy, thời gian huấn luyện kéo dài để phi công trở nên “thành thạo” trong chiến đấu không đối không, việc thiếu các đặc tính tàng hình khiến máy bay phản lực “dễ bị tấn công” bởi các lực lượng không chiến SAM S-300 và S-400 của Nga, và thực tế là chúng sẽ không hoạt động cùng với việc hỗ trợ các máy bay chỉ huy và cảnh báo sớm trên không (AWACS) như Boeing E-3 Sentry đều có thể hạn chế tính hữu dụng của các máy bay phản lực ở mặt trận.
Hệ thống phòng không S-400 của Nga. Ảnh: Tass.
Các đối tác có tên khác: Tổng cộng có 16 quốc gia tham gia vào chương trình máy bay chiến đấu. Bỉ, Đan Mạch, Na Uy và Hà Lan đều cam kết cung cấp máy bay cho Ukraine. Đan Mạch, Romania, Anh và Mỹ đăng cai đào tạo phi công. Đến nay, Mỹ vẫn từ chối cung cấp máy bay F-16 của riêng mình vốn được sản xuất tại Mỹ.
Chủ trì các trung tâm đào tạo: Căn cứ Không quân Vệ binh Quốc gia Morris, bang Arizona (Mỹ); Căn cứ không quân “Trung úy phi công Gheorghe Mociornita” thứ 86 ở Borcea, gần Fetesti, Romania; Căn cứ không quân Skrydstrup, miền nam Đan Mạch; địa điểm đào tạo cơ bản ở Anh không được tiết lộ.
Tên lửa chống bức xạ tốc độ cao AGM-88 HARM. Ảnh: Gagadget.
Tình trạng: Đến nay, các nước châu Âu đã cam kết giao 45 máy bay phản lực cho Ukraine , trong đó chiếc đầu tiên từ Đan Mạch sẽ được bàn giao vào mùa hè. Ngoài ra, Hà Lan cho đến nay đã giao 11 máy bay cho trung tâm huấn luyện F-16 của châu Âu ở Romania.
Người phát ngôn của Lực lượng vũ trang Đan Mạch không có bình luận nào về số lượng hoặc thời gian đào tạo phi công Ukraine, ngoài việc khóa đào tạo dự kiến sẽ hoàn thành liên quan đến việc tặng máy bay chiến đấu F-16 vào mùa hè năm 2024, Bộ Tư lệnh Quốc phòng Đan Mạch nói với Breaking Defense .
Một phát ngôn viên của Bộ Quốc phòng Mỹ nói với Breaking Defense rằng các phi công Ukraine từ Căn cứ Không quân Vệ binh Quốc gia Morris ở bang Arizona dự kiến sẽ tốt nghiệp “không muộn hơn mùa thu này, nếu mọi việc diễn ra như mong đợi”. Đại úy Erin Hannigan, người phát ngôn của Lực lượng Vệ binh Quốc gia Arizona, cho biết tổng cộng có 12 phi công sẽ được Mỹ đào tạo trong năm tài chính 2024.
Đơn vị máy bay không người lái của Lữ đoàn phòng thủ lãnh thổ số 108 của Quân đội Ukraine tiếp tục huấn luyện chiến đấu khi các cuộc giao tranh ác liệt tiếp diễn trên tiền tuyến Zaporizhzhia ở Ukraine. Ảnh: Getty Images.
Một nhóm gồm 10 phi công Ukraine cũng đã hoàn thành khóa huấn luyện bay cơ bản ở Anh với Không quân Hoàng gia vào tháng trước, bao gồm các thao tác chung, bay bằng thiết bị, điều hướng ở mức độ thấp và bay theo đội hình nâng cao. Nhóm thuần tập đã được huấn luyện sử dụng máy bay Grob Tutor tại một địa điểm không được tiết lộ để chuẩn bị cho khóa huấn luyện và chuyển đổi máy bay phản lực nâng cao trên máy bay phản lực F-16 với các đối tác liên minh không quân.
Anh đã cung cấp khóa đào tạo cơ bản và tiếng Anh cho các phi công Ukraine kể từ tháng 8/2023.