Tại cuộc họp báo Chính phủ thường kỳ chiều 29/11, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng cho biết, theo báo cáo của Bộ Công thương, việc khảo sát nước mắm nhiễm arsen của Hội tiêu chuẩn và bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam (Vinastas) có nhiều sai phạm.
Đáng chú ý, việc khảo sát được thực hiện dưới sự tài trợ của Công ty TNHH Liên doanh T&A Ogilvy, không đảm bảo tính độc lập theo quy định.
Liên quan đến việc này, trao đổi với chúng tôi vào sáng nay, một số Phó Chủ tịch của Hội tiêu chuẩn và bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam đã từ chối trả lời vì không tham gia trong nhóm khảo sát được Chủ tịch Hội thành lập cũng như không nắm hết thông tin.
Một lãnh đạo khác của Hội thì đề nghị, có công văn chuyển sang để văn phòng sẽ chuyển đến lãnh đạo có trách nhiệm trả lời.
Ông Vương Ngọc Tuấn, Phó Tổng thư ký Vinastas, cũng từ chối trả lời và cho biết, hiện "không có trách nhiệm trả lời một cái gì cả nên không bình luận, không hỏi".
Chúng tôi cũng đã nhiều lần liên hệ vào số điện thoại di động của ông Đoàn Phương, Chủ tịch Hội tiêu chuẩn và bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam nhưng chỉ có chuông mà không ai nhấc máy.
Về phía Công ty TNHH Liên doanh T&A Ogilvy, khi chúng tôi liên hệ với một đại diện ở Hà Nội thì vị này từ chối trả lời các vấn đề có liên quan và đề nghị liên hệ vào trụ sở chính của Công ty tại TP Hồ Chí Minh.
Khi chúng tôi liên hệ vào trụ sở chính, nhân viên trực tổng đài cho biết, đã ghi nhận thông tin và sẽ chuyển cho các bộ phận có liên quan để trả lời.
Cũng liên quan đến việc tài trợ này, trao đổi thêm với chúng tôi vào sáng nay, Thứ trưởng Bộ Công Thương Hoàng Quốc Vượng cho biết, qua kiểm tra, Bộ phát hiện người của công ty T&A Ogilvy đã tài trợ cho Vinastas trong việc khảo sát nước mắm nhiễm arsen.
Về việc công ty T&A Ogilvy có "kết nối" với cá nhân, tổ chức nào tài trợ hay không? theo ông Vượng, Bộ đang tìm hiểu thêm và sẽ thông tin chính thức tới báo chí khi có kết quả.
Trước đó, theo thông tin từ kết luận của đoàn kiểm tra Bộ Công Thương, mặc dù là hoạt động nhân danh Vinastas nhưng khi thực hiện việc khảo sát nước mắm, Vinatas không xây dựng đề án, kế hoạch khảo sát rõ ràng.
Khảo sát chủ yếu do Chủ tịch Hội và một số cá nhân thực hiện, nhiều khâu không được các cấp có thẩm quyền của Vinastas phê duyệt và giám sát.
Ngoài ra, quá trình lấy (mua) mẫu thiếu tin cậy. Toàn bộ 150 mẫu đã mua không có hóa đơn theo quy định của Bộ Tài chính, chỉ có hóa đơn bán lẻ, hóa đơn bán hàng, bản kê bán hàng của nơi bán (89 mẫu); 61 mẫu chỉ có bảng kê do cán bộ đi mua tự lập.
Bên cạnh đó, còn có sự không thống nhất trong quá trình mã hóa mẫu; một số mẫu không được mã hóa trước khi yêu cầu thử nghiệm.
Theo thông tin do Vinastas cung cấp, hoạt động khảo sát được thực hiện dưới sự tài trợ từ tổ chức bên ngoài, vì vậy, cũng không đảm bảo tính độc lập như quy định tại Điều 28, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng...
Trong văn bản xin lỗi vụ khảo sát nước mắm của Vinastas do ông Đoàn Phương, Chủ tịch Hội ký có đoạn: "...Trong đó có việc đồng nhất khái niệm Arsen với thạch tín không đúng theo Từ điển Bách khoa Việt Nam đã tạo điều kiện cho việc đưa ra các thông tin ban đầu gây hoang mang cho người tiêu dùng và lo lắng cho các nhà sản xuất, kinh doanh nước mắm...".
Liên quan đến văn bản này, trao đổi với chúng tôi, một đại diện của Vinastas (xin giấu tên) giải thích, việc nêu đồng nhất khái niệm arsen với thạch tín không đúng theo Từ điển Bách khoa Việt Nam là căn cứ trên cơ sở làm việc với Đoàn kiểm tra của Bộ Công thương.
Cụ thể, tại Thông cáo báo chí ngày 17/10/2016, Vinastas nêu: "Theo quy định QCVN 8-2:2011/BYT, hàm lượng Arsen (Thạch tín) cho phép có trong sản phẩm nước chấm tối đa là 1,0 mg/L.
Tuy nhiên, kết quả thử nghiệm Arsen tổng cho thấy có đến 101/150 mẫu khảo sát (chiếm 67,33%) không đạt quy định của QCVN này. Trong đó, hàm lượng Arsen tổng của các mẫu không đạt dao động từ trên 1,0 mg/L đến trên 5 mg/L.
Điều đáng chú ý là các mẫu nước mắm có độ đạm càng cao, tỷ lệ mẫu có hàm lượng Arsen tổng vượt ngưỡng quy định càng tăng, cụ thể là 95,65% số mẫu khảo sát có độ đạm từ 40 độ trở lên được đánh giá là hàm lượng thạch tín vượt ngưỡng quy định".
Theo Bộ Công Thương, từ điển bách khoa Việt Nam quyển số 1 Nhà xuất bản Từ điển Bách khoa (tái bản lần thứ nhất 2007), trang 93 nêu rõ: "Thạch tín hay còn gọi là Nhân ngôn là loại Arsen oxit, rất độc".
Do đó, Bộ Công Thương kết luận, việc Vinastas đồng nhất khái niệm Arsen nêu tại Quy chuẩn Việt Nam QCVN 8-2:2011/BYT với "thạch tín", một chất cực độc, đồng thời khẳng định "95,65% số mẫu khảo sát có độ đạm từ 40 độ trở lên được đánh giá là hàm lượng thạch tín vượt ngưỡng quy định" là không đúng, không có cơ sở khoa học và gây nhầm lẫn, hoang mang cho người tiêu dùng.