Gia Cát Lượng (181 - 234) tự Khổng Minh, hiệu Ngọa Long tiên sinh, là nhà chính trị nhà quân sự kiệt xuất của Trung Quốc trong thời Tam quốc.
Ông được người đời vinh danh là "vạn đại quân sư" (quân sư nghìn đời). Gia Cát Lượng không chỉ nổi tiếng về tài thần cơ diệu toán, mà còn có khả năng biện luận sắc sảo, ngôn từ có sức mạnh như ngàn vạn gươm đao. Khả năng "tâm lý chiến" của Gia Cát Lượng lưu truyền từ thời Tam quốc đến ngày nay càng khiến hậu thế thêm khâm phục tài trí con người này.
Tạo hình Gia Cát Lượng trong phim Tam quốc diễn nghĩa 2010.
Trong Tam quốc diễn nghĩa mô tả sau trận chiến Xích Bích (năm 208), Chu Du nhiều lần dụng mưu không qua mắt được Gia Cát Lượng lại còn bị ông ta chọc tức lộn cả ruột gan, thổ huyết ngửa mặt lên trời mà than rằng: "Trời đã sinh ra Du, sao còn sinh ra Lượng!?". Nói đoạn ngất đi, sau đó qua đời ở tuổi 36.
Chính vì thế nhiều người cho rằng Chu Du bị Gia Cát Lượng dùng kế châm chọc, uất khí mà chết. Tuy nhiên, đó là một nhận định hết sức sai lầm, sự thực là Chu Du chết bệnh trong quân ngũ, hoàn toàn không liên quan đến việc bị Gia Cát Lượng chọc tức.
Cái chết của Chu Du không liên quan đến việc bị Gia Cát Lượng chọc tức.
Cũng theo nguyên tác tiểu thuyết Tam quốc diễn nghĩa của nhà văn La Quán Trung, sau khi biết tin Chu Du qua đời, Gia Cát Lượng đã thân chinh lặn lội qua Giang Đông để viếng tang.
Mặc dù biết rõ quần hùng Giang Đông lúc này vì cái chết của Chu Du mà căm hận mình đến tận xương tủy, tuy nhiên Giá Cát Lượng vẫn quyết dấn thân, thậm chí trong đám tang của Chu Du, ông còn tự lời vịnh một bài điếu tang thẫm đẫm nước mắt, khiến Đông Ngô từ quân quan đến Tôn Quyền không ai là không động lòng đau xót.
Đến tận thời bấy giờ, lý do vì sao Gia Cát Lượng phải cất công và đánh liều tính mạng của mình để sang Giang Đông vẫn là một câu hỏi tạo ra nhiều tranh cãi trong cộng đồng người đọc truyện Tam quốc.
Tuy nhiên, nếu để ý kĩ sẽ thấy trong Tam quốc diễn nghĩa có đoạn nói rằng, Gia Cát Lượng ở Kinh Châu, đêm xem thiên văn thấy một ngôi sao tướng tinh rơi xuống, mà nói rằng: "Chu Du chết rồi!".
Khi trời sáng, Lưu Bị cho người đi do thám thì quả nhiên là vậy. Lưu Bị bèn hỏi Gia Cát Lượng: "Chu Du chết rồi, bên ấy bây giờ ra sao?".
Gia Cát Lượng đáp: "Người thay Chu Du thống lĩnh binh quyền chắc là Lỗ Túc. Tôi xem thiên văn thấy tướng tinh tụ ở phương Đông. Vậy, Lượng xin đi Giang Nam một chuyến, mượn cớ viếng tang để tìm hiền sĩ về giúp chúa công".
Gia Cát Lượng đến khóc Chu Du chỉ là cái cớ.
Kết cục đúng như mong đợi, sau khi khóc tang Chu Du xong, Gia Cát Lượng gặp được Bàng Thống và trao cho ông một phong thư, mong muốn ông nếu ở đây không được trọng dụng hãy về với Lưu Hoàng Thúc. Quả nhiên, sau đó không lâu Tôn Quyền vốn là người cẩn thận, thấy Bàng Thống xốc nổi, ngoại hình xấu xí, thì không ưng, nên Bàng Thống mới từ biệt Giang Đông để về với Lưu Bị, đúng ý nguyện của Gia Cát Lượng.
Lưu Bị nghe tin Bàng Thống tới đầu quân thì hết sức vui mừng, nhưng thấy ông mặt mũi xấu xí thì thay đổi thái độ, chỉ cho ông làm Huyện lệnh Lỗi Dương. Bàng Thống ở đây khoảng 100 ngày, từ sáng tới tối chỉ uống rượu, bỏ bê công việc.
Lưu Bị nhận đơn tố cáo thì rất tức giận, lệnh Trương Phi và Tôn Càn đến kiểm tra. Trương Phi hậm hực chất vấn ông tại sao tham rượu bỏ việc thì ông bật cười, lệnh cho nha lại đem hết công văn trong 100 ngày để cho ông phê duyệt. Chỉ nửa ngày, Bàng Thống đã xử lý hết toàn bộ, Trương Phi liền tạ lỗi và hứa sẽ hết sức tiến cử. Lúc này, Bàng Thống đưa bức thư giới thiệu của Gia Cát Lượng cho mọi người xem.
Bàng Thống là người có tướng mạo xấu xí.
Lưu Bị hối hận vì bạc đãi hiền sĩ, đích thân tới huyện tạ lỗi và mời Bàng Thống về Kinh Châu, phong làm Phó Quân sư Trung lang tướng.
Bàng Thống với Gia Cát Lượng và Từ Thứ vốn là bạn với nhau. Ngoài ra Bàng Thống với Gia Cát Lượng, khi hai người còn nhỏ, chị của Gia Cát Lượng được gả cho Bàng Sơn Dân (có sách ghi là Bàng Lệnh Minh) - một người anh em họ của Bàng Thống. Người đứng ra chủ hôn là danh sĩ Bàng Đức Công - chú của Bàng Thống và Bàng Sơn Dân.
Bàng Thống hơn Gia Cát Lượng 3 tuổi. Hai người đã thường xuyên qua lại, trong khi Gia Cát Lượng tỏ ra thận trọng thì Bàng Thống có phần xốc nổi bộc trực, khá tương phản tính cách với nhau. Do Bàng Thống chậm chạp vụng về, nhiều người coi thường ông, nhưng Gia Cát Lượng hiểu ông và rất coi trọng.
Chu Du là người văn võ song toàn.
Chu Du (175 -210) tên tự là Công Cẩn, Ông là danh tướng và khai quốc công thần của Đông Ngô thời Tam quốc.
Trong tiểu thuyết Tam quốc diễn nghĩa, Chu Du bị miêu tả thành một nhân vật ghen ghét với Gia Cát Lượng. Ông trở thành nhân vật có lòng dạ hẹp hòi, nhiều lần muốn đẩy Gia Cát Lượng đến chỗ chết.
Thậm chí người đời còn lưu truyền rằng, trước khi chết, Chu Du đã than thở rằng: "Trời đã sinh Du, sao còn sinh Lượng"…
Tuy nhiên, theo sử sách thì tất cả đều không phải sự thật. Chu Du thật trong lịch sử là người có khí phách phi phàm, có tấm lòng khoan dung độ lượng và rất cao thượng.
