Chất chống oxy hóa tự nhiên
PGS.TS Bùi Minh Lý và cộng sự Viện Nghiên cứu và Ứng dụng công nghệ Nha Trang, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam vừa được nhận bằng độc quyền giải pháp hữu ích “Quy trình chiết xuất hỗn hợp hoạt chất chống oxy hóa từ loài nhím biển”.
Giải pháp đề cập đến quy trình chiết xuất hỗn hợp hoạt chất chống oxy hóa từ loài nhím biển, nhằm sản xuất hoạt chất màu quinonoid để làm thực phẩm chức năng và dược liệu.
Theo PGS.TS Bùi Minh Lý, nhím biển thuộc ngành Echinodermata, lớp Echinoidea. Nhím là nguồn các chất có hoạt tính sinh học độc đáo và một trong những hợp chất này là chất màu quinonoid được chứa trong vỏ và gai của nhím biển.
Chất màu quinonoid như echinochrom А (Ech A), spinochrom (Sp E, Sp D, Sp A, Sp С) và binaptoquinon BiNQ-1, BiNQ-2, có khả năng thể hiện rõ các tính chất chống oxy hóa, là thành phần quý hiếm quan trọng có mặt trong vỏ và gai của loài nhím biển.
“Khác với các chất chống oxy hóa nội sinh như vitamin E và ubiquinon, quinonoid có khả năng vô hiệu hóa tác dụng của các tác nhân khơi mào quá trình oxy hóa phi-enzym của các lipit màng tế bào. Cụ thể là các cation sắt tích tụ trong mô đã bị tổn thương do đột quỵ.
Tính chất đặc thù về cơ chế tác dụng của các quinonoid đã làm nổi bật vai trò của chúng như một chất chống oxy hóa tự nhiên hàng đầu. Hoạt chất này có thể sử dụng làm chất phụ gia thực phẩm và dược phẩm hoạt tính cao cũng như sản xuất các chế phẩm chữa bệnh thế hệ mới”, PGS.TS Bùi Minh Lý cho biết,
Tất cả khuyết tật xuất hiện trong cơ thể con người như các quá trình lão hóa cơ thể, đục nhãn tinh thể, huyết khối, nhồi máu cơ tim và các bệnh khác đều có liên quan tới sự hiện diện của các dạng oxy hoạt động (ROS, reactive oxygen species).
Không có cơ thể khỏe mạnh nếu không có hệ thống sinh học bảo vệ tốt bằng chất chống oxy hóa. Do vậy, việc nghiên cứu các chất chống oxy hóa có nguồn gốc tự nhiên luôn là điều cần thiết để nâng cao sức khỏe, phòng chống bệnh tật.
Tại Việt Nam một số loài phân bố phổ biến như Echinothrix calamaris, Echinothrix sp, Diadema setosum, Tripneustes gratilla đều có chứa chất màu echinochrome A (Ech A), spinochrome A (Sp A), B (Sp B), C (Sp C), D (Sp D), E (Sp E) và các binaphthoquinone (BiNQ-1, BiNQ-2).
Tách chiết chống oxy hóa từ “rác thải”
Dù có các hoạt chất sinh học quý giá nhưng vỏ và gai nhím biển lại bị coi là rác thải sau khi khai thác thịt. PGS.TS Bùi Minh Lý và cộng sự đã tìm thấy được tiềm năng lớn từ nguồn chất chống oxi hóa tự nhiên quinonoid và nguồn nguyên liệu nhím biển dồi dào. Nhóm đã đề xuất quy trình chiết tách chất chống oxi hóa quinonoid bằng Etanol và axít H2SO4 từ nhím biển.
Theo TS Võ Mai Như Hiếu, Viện Nghiên cứu và Ứng dụng công nghệ Nha Trang, nhím biển (còn gọi là nhum biển hay cầu gai biển) là loại hải sản có giá trị dinh dưỡng cao, đem lại nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe.
Tuy nhiên, ít ai biết giá trị độc đáo về mỹ phẩm của nó, đặc biệt là hoạt chất quinonoid chứa trong vỏ và gai. Vậy nhưng, vỏ và gai nhím biển, chiếm 40 - 70% trọng lượng, lại thường bị bỏ đi. Tại Việt Nam, nguồn nguyên liệu nhím biển chưa được nghiên cứu, khai thác có trọng tâm, trọng điểm.
Vỏ của nhím biển có hình cầu và nhiều gai. Chúng có đường kính từ 3 - 10 cm, có thể đạt đường kính từ 8 - 10 cm, dày khoảng 3 đến 4 phân. Gai nhọn mọc khắp vỏ bên ngoài.
Khối lượng thịt nhím biển (còn gọi là trứng nhum) rất ít so với tổng thể khối vỏ của chúng. Các thớ thịt được cấu tạo thành hình sao từ 5 đến 8 cánh, màu vàng hoặc cam, bám dọc theo vỏ gần như rỗng.
Việc nghiên cứu tách chiết các hợp chất quinonoid có hoạt tính sinh học từ một số nhím biển sinh trưởng tại vùng biển Khánh Hòa là nhiệm vụ được đặt ra, nhằm tìm kiếm nguồn nguyên liệu tạo ra sản phẩm có giá trị cao trong lĩnh vực y dược. Đây cũng là cơ sở để định hướng khai thác, nuôi trồng và sử dụng nguồn lợi nhím biển hợp lý.
Giải pháp này thuộc kết quả nghiên cứu trong đề tài “Nghiên cứu ứng dụng nhóm hoạt chất tự nhiên quinonoid từ vỏ cầu gai Khánh Hòa định hướng tạo chế phẩm mỹ phẩm”, đã được nghiệm thu đạt xuất sắc. Kết quả của đề tài cũng đã mở ra nhiều triển vọng trong việc nghiên cứu ứng dụng chất màu quinonoid vào đời sống.
