Thực trạng không mấy sáng sủa
Nước Nga đã đánh mất năng lực chế tạo máy bay vận tải cỡ lớn và không theo kịp phương Tây về sản xuất máy bay thương mại.
Các cơ quan thiết kế và chế tạo của Liên Xô trước đây thuộc về Ukraine, nhưng thời gian gần đây quan hệ giữa hai nước leo thang căng thẳng khiến khiến Nga gặp rất nhiều khó khăn trong việc tái khởi động lại các chương trình máy bay vận tải quân sự, và còn bị Trung Quốc bắt kịp trong việc sản xuất và trang bị máy bay vận tải hạng nặng.
Điều tồi tệ nữa là, chính Trung Quốc lại là quốc gia được lợi nhất trong khủng hoảng giữa Nga với Ukraine, bởi khi quan hệ với Moscow sụp đổ, Kiev đã bán gần như toàn bộ những gì họ có trong ngành hàng không cho Trung Quốc, kể cả các dự án máy bay tiêm kích phản lực hay tàu sân bay.
Chỉ riêng trong năm 2018, hàng nghìn chuyên gia Ukraine đã được bố trí và làm việc tại các trung tâm nghiên cứu chế tạo hàng không Trung Quốc.
Lực lượng Không quân Vận tải của Nga đang sử dụng máy bay được sản xuất từ thời Liên Xô như AN-124 "Ruslan", AN-26, AN-12 và đa số phi cơ loại này đã hoặc sắp hết hạn sử dụng. Năm 2015, Kiev cắt đứt hợp tác kỹ thuật quân sự với Moscow, tập đoàn Antonov của Ukraina từ chối bảo dưỡng các chiếc máy bay "AN" của Nga.
Tình trạng trì trệ kéo dài gần hai thập kỷ trong quân đội là nguyên nhân chính dẫn đến việc không quân vận tải Nga trên thực tế đã "thất nghiệp", phạm vi nhiệm vụ giảm đáng kể. IL-76 là phương tiện chủ lực của không quân vận tải Nga nhưng phần lớn số máy bay loại này cũng tới tuổi “hưu”, khó có thể hoàn thành nhiệm vụ.
Trong 20 năm tới những chiếc An-124 Ruslan sẽ đáp ứng nhu cầu về siêu vận tải cơ, Nga đang xem xét khả năng hiện đại hóa sâu rộng đội máy bay này, trước hết là các thiết bị và hệ thống điện - điện tử trên máy bay.
Trong tương lai, AN-124 sẽ được thay thế bằng siêu máy bay vận tải thân rộng hạng nặng PAK. Còn máy bay vận tải hạng trung An-12 sẽ được thay thế bằng máy bay IL-276 với động cơ tuabin khí. Theo kế hoạch, IL-276 cũng sẽ được sản xuất tại Ulyanovsk, sẽ thực hiện chuyến bay đầu tiên vào năm 2023.
Thời gian gần đây quân đội Nga hoạt động tích cực trên nhiều chiến trường, ngay cả trong các cuộc tập trận, cũng bao gồm tình huống di chuyển giữa các mặt trận. Trong tình huống đó, vận tải quân sự đường không có vai trò cực kỳ quan trọng.
Với sự phát triển của lực lượng vũ trang Nga nói chung và thành phần chủ lực là các đơn vị đổ bộ đường không hay lữ đoàn đặc nhiệm nhẹ, nhiệm vụ đảm bảo vận tải-hậu cần trong chiến tranh hiện đại trở nên rất cấp bách.
Ngựa thồ hạng nặng IL-76MD-90A và kỳ vọng của Nga
Ilyushin IL-76MD (còn được gọi IL-476; định danh của NATO: Candid) là máy bay vận tải hạng nặng đa năng, được nâng cấp từ Ilyushin IL-76 để vận chuyển máy móc, thiết bị đến các khu vực xa xôi có dịch vụ kém thuộc Liên Xô trước đây.
Ilyushin IL-76MD có tải trọng 60 tấn, được trang bị bốn động cơ Aviadvigatel PS-90-76 kiểu turbofan giúp giảm 10% mức tiêu thụ nhiên liệu, vận tốc cực đại 900 km/h, tầm bay 4.300 km và trần bay 13 km.
Lợi thế chính của dòng máy bay này là có thể làm việc trong bất kỳ khí hậu nào, ở vùng núi cao, khả năng cất hạ cánh tại những sân bay có đường băng ngắn - khoảng 1.500 m
Máy bay vận tải quân sự chiến lược IL-76MD-90A là bản nâng cấp từ "người tiền nhiệm" Ilyushin IL-76MD với năng lực vượt xa bản gốc trên tất cả mọi tiêu chí cơ bản nhờ "số hóa" và LCD hóa các thiết bị trên khoang lái, giúp việc điều khiển máy bay dễ dàng hơn trước; cánh máy bay và bộ phận hạ cánh cũng đã được cải tiến để mở rộng khả năng vận hành của chiếc máy bay, dễ dàng cất và hạ cánh trong đêm tối.
Nguyên mẫu IL-76MD-90A đầu tiên đã được chính thức ra mắt tại nhà máy Aviastar ở Ulyanovsk ngày 16/6/2014.
IL-76 MD-90A dài 46,6 m, cao 24,76 m, sải cánh 50,5 m, trọng lượng cất cánh tối đa 210 tấn, khả năng chuyên chở 50-60 tấn, vận tốc tối đa 820 - 850 km/h (khi chở hàng là 410 - 540 km/h), trần bay 9.000 - 12.000 m, tầm hoạt động 8.500 km.
Nó có thể vận chuyển binh sĩ (145 - 225 lính dù) và vũ khí trong các chiến dịch sử dụng đến biệt động dù, thả dù hàng hóa và các loại trang thiết bị; có thể được sử dụng để vận chuyển thương bệnh binh hoặc ứng phó thảm họa - dập các đám cháy rừng (chở được 50.000 lít nước).
Australia đánh giá cao loại máy bay này trong việc dập tắt những đám cháy đồng cỏ thường xảy ra ở xứ sở Kangaroo, theo RIA.
Theo military-today.com, IL-76 xếp thứ 5 trong top 10 máy bay vận tải quân sự lớn nhất thế giới. IL-76 MD-90A của Nga đang thu hút sự quan tâm nhiều của nước châu Phi, Đông Nam Á và CIS (Cộng đồng các quốc gia độc lập) - điều cho thấy loại máy bay này có triển vọng rất tốt.
So với IL-76MD, IL-76MD-90A được đánh giá là một máy bay mới hoàn toàn mặc dù dáng vẻ bề ngoài không có sự thay đổi quá lớn. Nhà sản xuất Aviastar tự tin cho rằng IL-76MD-90A đáp ứng hoàn hảo mọi yêu cầu đề ra cho một chiếc vận tải cơ hiện đại về mức độ an toàn cũng như khả năng hoạt động chính xác.
Nhà máy Aviastar đang có chương trình nâng cấp kỹ thuật và theo kế hoạch, từ năm 2021, mỗi năm sẽ cho ra lò 18 chiếc IL-76 MD-90A. Theo các nguồn tin, Nga còn đầu tư nghiên cứu một số mẫu khác, ví dụ máy bay vận tải thân dài mã hiệu IL-76MF-90A, tuy nhiên IL-76MD-90A vẫn sẽ là "xương sống" của lực lượng vận tải Nga trong tương lai.
Bộ Quốc phòng Nga mới đây đã khẳng định sẽ đặt hàng tới 100 máy bay vận tải quân sự hạng nặng tiên tiến IL-76MD-90A, dự kiến sẽ gia nhập biên chế Không quân Nga trước năm 2030.
Theo kế hoạch, trong giai đoạn 2017 - 2022, Tổ hợp hàng không Ilyushin sẽ phải bàn giao cho Không quân Nga tổng cộng 36 chiếc IL-76MD-90A, trong đó 3 máy bay phải được tiếp nhận ngay trong năm 2018, nhưng phải tới tháng 11/2018, chiếc IL-76MD-90A đầu tiên mới tiến hành bay thử nghiệm tại thành phố Ulyanovsk và phải sang tới cuối tháng 3/2019 nó mới được bàn giao.
Nguyên nhân chính được cho là động cơ phản lực thế hệ mới PS-90A-76 chưa đủ độ tin cậy, các hệ thống mới hoạt động chưa thực sự trơn tru, cần một số chỉnh sửa. Đã xuất hiện các lo ngại rằng máy bay IL-76MD-90A sử dụng lại các khung thân cũ còn tồn kho từ thời Liên Xô sẽ gây ra những hệ lụy rất lớn.
Ngoài nguyên nhân kỹ thuật, một vấn đề khác là ngân sách quốc phòng Nga vẫn đang trên đà bị cắt giảm, số lượng máy bay chiến đấu vào biên chế Không quân Nga năm 2018 đã quay về mốc tương đương năm 2013.
Có đường biên giới trên bộ dài nhất và biên giới chung với nhiều quốc gia nhất thế giới, quân đội Nga không thể dàn quân bảo vệ khắp biên giới được mà buộc phải sử dụng học thuyết phòng vệ chiều sâu, Nga chủ trương đầu tư phát triển lực lượng không vận chiến lược để có thể điều động quân đến mọi khu vực chiến sự một cách nhanh nhất và hiệu quả nhất khi cần./.