Được đặt theo tên của nhà bác học vĩ đại người Nga Mikhail Lomonosov (1711-1765) - "người khổng lồ trong những người khổng lồ", "Người thầy khoa học của nước Nga", nhà máy nhiệt điện hạt nhân Akademik Lomonosov đã thể hiện trọn vẹn ẩn ý của những người tạo ra nó.
Là nhà máy nhiệt điện hạt nhân nổi duy nhất trên thế giới, Akademik Lomonosov là một trong những minh chứng rõ ràng cho thấy năng lực hạt nhân của Nga mạnh cỡ nào.
Eurasian Ventures - nền tảng thông tin về diễn biến chính trị, an ninh và kinh tế năng lượng ở Âu-Á và trên toàn thế giới - có bài phân tích rất chuyên sâu về Akademik Lomonosov cùng "Gã khổng lồ thầm lặng" ROSATOM - Tập đoàn hạt nhân khổng lồ của Nga. Mời độc giả theo dõi.
01. Kỳ quan công nghệ Nga
Nhà máy Akademik Lomonosov nằm gần Cảng Pevek, thuộc Khu tự trị Chukotka ở vùng Bắc Cực của Nga. Nhà máy hạt nhân nổi này do Tập đoàn Năng lượng hạt nhân Quốc gia Nga (ROSATOM) chỉ đạo thực hiện và chính thức đi vào hoạt động năm 2020.
Hoạt động của nhà máy này rất quan trọng vì đây là Nhà máy điện hạt nhân nổi (FNPP) đầu tiên trên thế giới được thiết kế và xây dựng hoàn toàn bởi Nga.
FNPP là một phần trong tham vọng lớn hơn của Tổng thống Nga Vladimir Putin nhằm phát triển khu vực Bắc Cực. Nguồn: Nikita Greydin/FT
Akademik Lomonosov đại diện cho một trong những thành tựu kỹ thuật danh giá nhất của Nga trong thập kỷ qua. Các nhà kinh tế, kỹ sư, chính trị gia và nhà môi trường đã tuyên bố sự quan tâm mạnh mẽ đến FNPP như một cải tiến kỹ thuật, mô hình xuất khẩu và một tài sản địa chính trị tiềm năng.
Về mặt kỹ thuật, vị trí của FNPP đầu tiên trên thế giới (sau đây gọi tắt là FNPP) là một nơi rất đặc biệt. Akademik Lomonosov không chỉ là nhà máy điện hạt nhân nổi trên mặt nước mà còn được triển khai đến một trong những khu vực ít được khám phá nhất trên thế giới - Bắc Cực.
Được xây dựng tại Saint Petersburg, FNPP được kéo đi một chặng đường dài 6.000km qua Biển Baltic và Biển Barents qua Bắc Băng Dương đến Bán đảo Chukotka thuộc Viễn Đông của Nga. FNPP bao gồm hai lò phản ứng được lắp trên một sà lan 144 mét, rộng 30 mét, nặng 21.000 tấn, không tự hành cũng không thể tự di chuyển.
Một đặc điểm chính của FNPP là khả năng hoạt động ở những vùng xa xôi trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt và duy trì trong thời gian dài. Tuổi thọ ước tính của lò phản ứng của FNPP là 40 năm.
Việc bảo trì sẽ được yêu cầu sau mỗi 12 năm và có thể sẽ bao gồm việc đội kỹ thuật di chuyển đến Murmansk (ngoài khơi Biển Barents) để bảo dưỡng. FNPP có một đơn vị lưu trữ đặc biệt để lưu trữ chất thải hạt nhân (rắn và lỏng), cũng như một đơn vị lưu trữ nhiên liệu hạt nhân, có thể kéo dài trong cùng thời gian là 12 năm.
Akademik Lomonosov được thiết kế để cung cấp điện cho các cộng đồng xa xôi của Nga. Nguồn: AFP
Lò phản ứng được tiếp nhiên liệu sau mỗi 3-4 năm, điều này cho thấy khả năng lưu trữ gấp 2-3 lần nhiên liệu cần thiết cho một chu trình nhiên liệu và khả năng lưu trữ chất thải nhiên liệu trong 12 năm.
Khả năng thiết kế, xây dựng và di dời FNPP của ROSATOM có thể được giải thích bằng kinh nghiệm của Tập đoàn trong việc xây dựng các lò phản ứng hạt nhân quy mô nhỏ cho tàu phá băng, tàu ngầm và các tàu khác trong thời kỳ Liên Xô.
Hai lò phản ứng loại KLT-40S được lắp trên FNPP là phiên bản sửa đổi của các lò phản ứng tiêu chuẩn hiện đang được các tàu phá băng của Nga sử dụng. Sự khác biệt là FNPP sử dụng uranium làm giàu thấp, trong khi các tàu phá băng hoạt động với uranium làm giàu cao. FNPP sử dụng uranium làm giàu thấp để đáp ứng các yêu cầu không phổ biến vũ khí hạt nhân của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA).
Hai lò phản ứng này mỗi lò có thể sản xuất 150 Megawatt điện nhiệt, được chuyển đổi thành tổng cộng 70 Megawatt điện - đủ để cung cấp điện cho một thị trấn có 100.000 người.
02. Tại sao lại là Bắc Cực?
Việc vận hành FNPP ở vùng đất khắc nghiệt Bắc Cực liệu có mục đích gì không? Câu trả lời là "Có".
Chính phủ Nga đã tuyên bố phát triển Bắc Cực là ưu tiên chiến lược. FNPP cung cấp cho khu vực cơ sở hạ tầng năng lượng quan trọng và thúc đẩy đầu tư tăng lên trong khu vực, đặc biệt là cho các dự án khoan ngoài khơi.
Đội ngũ kỹ thuật tiến hành thay nhiên liệu bên trong lò phản ứng hạt nhân nổi Akademik Lomonosov. Nguồn: ROSATOM
Moscow đánh giá rằng họ sẽ được hưởng lợi từ hoạt động thăm dò và phát triển Bắc Cực. Nga có lịch sử lâu dài về cơ sở hạ tầng khai thác tài nguyên thiên nhiên ở khu vực Bắc Cực, đặc biệt là dầu khí.
Hoạt động thăm dò tài nguyên thiên nhiên - bao gồm khoáng sản và nhiên liệu hóa thạch, trên bờ và ngoài khơi - là một phần trong chiến lược của Moscow. Việc mở rộng các nỗ lực thăm dò các nguồn tài nguyên này là điều mong muốn; và việc phát triển FNPP là một phần trong chiến lược này.
03. Tham vọng trở thành "gã khổng lồ" mạnh nhất thế giới
Không tự hài lòng với Akademik Lomonosov, "gã khổng lồ hạt nhân" ROSATOM đang phát triển chiếc FNPP thứ hai.
FNPP mới sẽ được trang bị lò phản ứng RITM-200 mới, do Rosatom phát triển cho đội tàu phá băng hiện đại hóa của Nga. RITM-200 có khả năng có công suất sản xuất điện tương tự, nhưng sẽ nhỏ gọn hơn và có tuổi thọ và chu kỳ bảo trì dài hơn KLT-40S. FNPP thứ hai sẽ thay thế Akademik Lomonosov trong thời gian bảo trì để duy trì nguồn điện liên tục.
Đây chỉ mới là nước đi nhỏ trong rất nhiều chiến lược lớn của ROSATOM nhằm hiện thực hóa tham vọng trở thành tập đoàn hạt nhân mạnh nhất thế giới. Bởi, chính ROSATOM đã đưa Nga trở thành quốc gia đóng vai trò hàng đầu trong việc xây dựng các lò phản ứng hạt nhân trên toàn cầu.
ROSATOM chính là tập đoàn hạt nhân khổng lồ của nhà nước Nga. Ảnh: Disclosure/MJ
ROSATOM đã làm rất nhiều điều trong thầm lặng để tự thúc đẩy mình, và có 3 lý do cho thấy tham vọng mạnh nhất toàn cầu hoàn toàn trong khả năng:
- Thứ nhất, ngành dầu khí hướng đến xuất khẩu của Nga đang gặp khó khăn do giá dầu thấp và sự cạnh tranh gay gắt trong ngành khí đốt. Do đó, ngành điện hạt nhân buộc phải bù đắp những tổn thất đó.
- Thứ hai, năng lượng hạt nhân chưa được phát triển mạnh mẽ ở các nước đang phát triển, ROSATOM mong muốn lấp đầy khoảng trống mà các công ty công nghệ hàng đầu để lại.
- Thứ ba, ROSATOM có thể sẽ trải qua bước đột phá trong quá trình phát triển công nghệ hạt nhân. Tập đoàn này lên kế hoạch xây dựng ít nhất 7 FNPP.
Ngành hạt nhân của Nga đang tiến triển tốt so với các quốc gia phương Tây khác và với tư cách là thành viên của Nhóm cung cấp hạt nhân (NSG), Nga đã thừa nhận quyền xuất khẩu công nghệ và nhiên liệu hạt nhân.
Cho đến năm 2030, ROSATOM có kế hoạch xây dựng 5 nhà máy điện hạt nhân mới tại Nga, nơi họ đã vận hành hàng chục nhà máy điện hạt nhân.
Những con số thể hiện con đường phát triển bền vững của ROSATOM. Nguồn: Báo cáo Phát triển Bền vững ROSATOM năm 2023.
Bên cạnh những mục tiêu nhằm đạt được vị thế của người đứng đầu, ROSATOM rất quan tâm đến phát triển bền vững.
Chương trình nghị sự phát triển bền vững là một phần không thể thiếu trong hoạt động của ROSATOM. Tập đoàn cam kết thực hiện 10 nguyên tắc phát triển bền vững; và việc ưu tiên phát triển bền vững được đưa vào Chiến lược hoạt động của Tập đoàn giai đoạn đến năm 2030.
Cụ thể, Tập đoàn đặt mục tiêu xác nhận chất lượng xanh của các sản phẩm và dự án của mình ở mọi cấp độ và đảm bảo rõ ràng việc tuân thủ các yêu cầu của quy định xanh. Ít nhất 80% doanh thu trong ngành phải đủ điều kiện là xanh và 'bền vững' - Tổng giám đốc ROSATOM cam kết.
Năm 2023, Cơ quan xếp hạng ACRA đã tăng xếp hạng ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị) của ROSATOM từ ESG-3 lên ESG-2 - mức xếp hạng rất cao của Tập đoàn.
Tham khảo: Eurasian Ventures, ROSATOM
