Xuất khẩu vũ khí của Trung Quốc đã giảm trong 5 năm qua. Trong ảnh: Một chiến đấu cơ J-11 do Trung Quốc sản xuất.
Một số chuyên gia quân sự nói sự suy thoái chủ yếu là do cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump nỗ lực mở rộng xuất khẩu vũ khí Mỹ trong bối cảnh nhận thức ngày càng tăng rằng Trung Quốc là một mối đe dọa trong khu vực. Đại dịch COVID-19 cũng ảnh hưởng đến thương mại quốc tế, cả xuất khẩu và nhập khẩu.
Theo báo cáo của Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), Mỹ tiếp tục dẫn đầu cuộc đua xuất khẩu vũ khí với 37% thị phần cho giai đoạn 2016-2020, tăng 15% trong giai đoạn 2011-2015. Nga chiếm 20% thị phần nhưng đã giảm 22% do bị Mỹ cạnh tranh mạnh mẽ ở hầu hết các khu vực.
Pháp và Đức lần lượt là các nhà xuất khẩu vũ khí lớn thứ ba và thứ tư, báo cáo cho biết.
Và nhà xuất khẩu vũ khí lớn thứ năm là Trung Quốc với doanh số chiếm 5,2% tổng kim ngạch xuất khẩu vũ khí trong giai đoạn 2016 - 2020. Nhưng xuất khẩu vũ khí của Trung Quốc trong giai đoạn này đã giảm 7,8% so với giai đoạn trước đó, 2011-2015.
Chuyên gia quân sự Tống Trọng Bình ở Hong Kong nói sự sụt giảm này là do chính quyền Trump cố gắng thúc đẩy các đồng minh trong khu vực mua vũ khí của Mỹ và từ chối vũ khí của Trung Quốc, Nga bằng cách đưa ra “mối đe dọa Trung Quốc” trong chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của ông.
Ông Tống nói với SCMP: “Bản thân ông Trump, một tay buôn vũ khí lớn, đã cố tình khuấy động căng thẳng trong khu vực, thúc đẩy thêm nhiều nước châu Á mua vũ khí do Mỹ sản xuất, một động thái nhằm tăng cường xuất khẩu vũ khí Mỹ”. Tất nhiên ông Tống là người Trung Quốc và nhận định theo nhãn quan của người Trung Quốc.
Báo cáo của SIPRI cho biết nhập khẩu vũ khí của Nhật Bản đã tăng 124% trong 5 năm qua. Các báo cáo ban đầu cho biết Bộ Quốc phòng Nhật Bản đã lên kế hoạch chi 240 tỷ USD từ tháng 4 năm 2019 đến tháng 3 năm 2024 để tăng cường khả năng phòng thủ tên lửa và không kích của nước này nhằm chống lại sức mạnh trên không và trên biển ngày càng tăng của Trung Quốc cũng như mối đe dọa tên lửa do Triều Tiên gây ra.
Vào tháng 7 năm 2020, Nhật Bản đã công bố kế hoạch mua 105 máy bay chiến đấu tấn công liên hợp F-35 từ Mỹ với chi phí 23 tỷ USD.
Báo cáo cho biết Đài Loan đã đặt một số đơn đặt hàng mua sắm vũ khí với Mỹ vào năm 2019, bao gồm cả máy bay chiến đấu, mặc dù dữ liệu hiện tại cho thấy nhập khẩu vũ khí của hòn đảo này trong giai đoạn 2016-2020 thấp hơn 5 năm trước đó.
Chuyên gia quân sự Trì Lạc Nghĩa ở Đài Bắc cho biết khoản chi tiêu thấp hơn này là chưa tính đến tất cả 10 thỏa thuận lớn trị giá 18 tỷ USD từ chính quyền Trump với Đài Loan, bao gồm các gói vũ khí cho 66 máy bay chiến đấu F-16 nâng cấp, 400 tên lửa chống hạm Harpoon, 100 thiết bị vận chuyển bệ phóng, radar và hệ thống hỗ trợ…
“Các vũ khí bán cho Đài Loan sẽ được chuyển giao trong những năm tới, vì vậy chúng không được tính trong báo cáo của SIPRI,” chuyên gia Trì nói. “Căng thẳng đang diễn ra trong khu vực là thời điểm tốt để Mỹ bán vũ khí”.
Nhập khẩu vũ khí của Ấn Độ giảm 33% trong giai đoạn 2016-20 so với giai đoạn trước nhưng báo cáo cho biết sự sụt giảm chủ yếu là do các quy trình mua sắm kéo dài của nước này. Nhập khẩu vũ khí của nước này dự kiến sẽ tăng trong 5 năm tới khi nước này nhận thấy các mối đe dọa ngày càng tăng từ Pakistan và Trung Quốc.
Nhà nghiên cứu cấp cao Siemon Wezeman của SIPRI cho biết trong báo cáo: “Đối với nhiều quốc gia ở châu Á và châu Đại Dương, nhận thức ngày càng tăng rằng Trung Quốc là mối đe dọa là động lực chính cho việc nhập khẩu vũ khí. "Các hoạt động nhập khẩu lớn hơn được lên kế hoạch và một số nước trong khu vực cũng đang hướng tới việc sản xuất vũ khí của riêng họ."