Dù đã lên kế hoạch từ rất lâu nhưng dự án thả muỗi biến đổi gen OX513A của công ty Oxitec tại Florida, Mỹ từ đầu năm 2015 đã phải hoãn lại vô thời hạn, do vấp phải sự phản đối kịch liệt của dân chúng với hơn 150.000 chữ ký vào bản tham vấn.
Dân Mỹ coi muỗi của Oxitec là “quái vật Frankenstein”
Sốt xuất huyết tuy là một nguy cơ có thể phát triển thành dịch, nhưng người Mỹ còn sợ hãi hơn khi nghĩ mình sẽ bị cắn bởi một sinh vật biến đổi gen.
Phil Lounibos, người nghiên cứu kiểm soát muỗi tại Phòng thí nghiệm côn trùng y tế bang Florida, cho biết: “Tôi nghĩ rằng có thể đưa ứng dụng khoa học vào thực tiễn để giết những con muỗi gây bệnh.
Nhưng vấn đề biến đổi gen vẫn thường xuyên là một “cửa ải” khó vượt qua với công chúng.”
Về phía người dân, hơn 400 hộ gia đình quanh khu vực Key Haven, cạnh trạm thí nghiệm mà Oxitec đã cho xây dựng để sản xuất muỗi, đa phần đều phản ứng dữ dội trước kế hoạch phát tán muỗi biến đổi gen.
Khoảng 150.000 chữ ký đã được tập hợp trong một bản kiến nghị trực tuyến yêu cầu dừng các cuộc thử nghiệm thực địa ở Florida.
Đồng thời, nhóm các luật sư đại diện cho người dân cũng gửi một bức thư cho FDA thúc giục họ ngăn chặn những hoạt động của Oxitec trên địa bàn này.
“Chúng tôi là con người, và chúng tôi không muốn bị đối xử như chuột thí nghiệm” - một người dân Florida phát biểu trong cuộc họp trưng cầu dân ý được ghi hình.
Người dân Mỹ ghê rợn muỗi biến đổi gen.
Marilyn Smith, cư dân khu vực Key Haven, trả lời phỏng vấn: “Chúng tôi không hề trải qua một trận dịch sốt xuất huyết nào trong suốt những năm qua, không một trường hợp chikungunya nào được ghi trong báo cáo.
Nếu hiện tại vốn không có vấn đề, tại sao phải cố gắng tìm cách sửa nó? Tại sao chúng tôi lại bị đối xử như những con chuột thí nghiệm chỉ để xem điều gì sẽ xảy ra?”
10 triệu muỗi biến đổi gen chờ được “phóng thích”
Đầu năm 2015, Oxitec đã cho xây dựng một phòng thí nghiệm sản xuất muỗi OX513A ở Marathon, cạnh khu phố Key Haven với hơn 444 hộ dân nằm trên một bán đảo tương đối cô lập.
Kế hoạch phát tán muỗi biến đổi gen của họ lẽ ra đã được thực thực hiện từ tháng 6 năm ngoái, nhưng do vấp phải sự phản đối dữ dội từ phía người dân nên đã bị các nhà chức trách địa phương tạm đình chỉ vô thời hạn.
Theresa Eisenman, phát ngôn viên của FDA cho biết: “Việc phát tán chỉ được phép khi cơ quan này đã xem xét triệt để các thông tin cần thiết”.
Trong những năm qua, Oxitec đã sản xuất và đưa vào môi trường khoảng 70 triệu muỗi biến đổi gen tại một số quốc gia, bắt đầu từ quần đảo Cayman, tiếp theo là Panama và Brazil, Châu Á có Malaysia, Ấn Độ, Thái Lan.
Việc này đa phần được tiến hành trong bí mật ở giai đoạn đầu, cho đến khi người dân địa phương phát hiện ra, họ đều tỏ thái độ khó chịu và muốn dừng dự án này lại.
Nguyên nhân là do trên lý thuyết và thực tế có sự khác biệt, và Oxitec dường như muốn đứng ngoài những rủi ro có liên quan:
1. Về lý thuyết, Oxitec chỉ phát tán muỗi đực biến đổi gen, những con muỗi này không đốt người, không gây thiệt hại đáng kể.
Tuy nhiên trên thực tế, số muỗi cái Oxitec để lọt ra ngoài môi trường không hề nhỏ, trên 1 triệu con có thể có từ 200-4000 muỗi cái.
Hàng tuần Brazil nhập khẩu 4 triệu muỗi OX513A từ công ty này. Như vậy số người bị muỗi đốt là rất đáng kể, trong khi Oxitec không có báo cáo dự đoán ảnh hưởng về sức khỏe của những người bị một sinh vật biến đổi gen đốt.
2. Về lý thuyết, những con muỗi con thuộc thế hệ F1 sẽ chết non, nhưng trên thực tế, nếu được sống trong môi trường chứa kháng sinh tetracyline, cơ hội sống sót của chúng lên tới 18%.
Với sự lạm dụng kháng sinh trong ngành công nghiệp chăn nuôi như hiện nay, sự hiện diện của tetracyline trong môi trường là không thể tránh khỏi. Có vẻ như Oxitec đã “quên” tính toán đến điều này.
Việc muỗi cái biến đổi gen lọt ra ngoài có khả năng sinh sản, cộng với những thế hệ muỗi lai phát triển quá tuổi trưởng thành đều góp phần làm nên một quần thể muỗi mới.
Khó dự đoán được những đặc tính, biến dị, những mã gen lai tạp và mầm bệnh hay nguy cơ chúng có thể mang lại cho môi trường sống
Trong lúc đang chờ sự chấp thuận của FDA, những con muỗi biến đổi gen OX513A của Oxitec vẫn đang được sản xuất hàng tuần và luôn sẵn sàng để làm nhiệm vụ.
Nếu như thật sự hàng nghìn trường hợp trẻ sơ sinh bị dị tật teo não ở Nam Mỹ và tình trạng bùng nổ khó kiểm soát của dịch Zika có liên quan tới muỗi biến đổi gen, thì Florida đang mang trong mình quả bom hẹn giờ.
Nước Mỹ thật sự đang đứng trước một cơn khủng hoảng y tế với những diễn biến khó lường.
* Tham khảo từ WashingtonPost, CBS, Activistpost
