Báo động những cái chết do bị ong đốt

Một người đi phát rẫy vừa bị tử vong do  bị ong đốt hơn 100 mũi. Ông Bùi Quang Minh, chủ tịch UBND xã Tam Lãnh (Phú Ninh, Quảng Nam) cho biết:  anh Huỳnh Ngọc Tiến (39 tuổi) là một trong ba nạn nhân, ngụ ở thôn Phước Bắc bị đàn ong mật tấn công ngày 4-10-2014 đã tử vong trên đường tới bệnh viện. Xử trí cấp cứu ong đốt thế nào? Làm sao để phòng chống ong đốt?

Những cái chết thương tâm do ong đốt

Anh Tiến cùng anh ruột Huỳnh Ngọc Tiên (46 tuổi) và một người hàng xóm đi phát rẫy ở gần nhà. Nhóm người này vô tình phát trúng tổ ong mật trong bụi rậm khiến đàn ong vỡ tổ bay ra tấn công. Anh Tiến kiệt sức vấp ngã khi vừa chạy tới gần ngôi nhà gần đó để tránh. Hai người kia sau khi thoát được vòng vây của đàn ong quay trở lại thì phát hiện anh Tiến nằm bất động trước hiên nhà với hơn 100 mũi đốt khắp cơ thể. Cả ba người được người dân đưa đi cấp cứu ngay sau đó, nhưng anh Tiến đã tử vong.

Trước đó, ngày 14-9-2014, 3 cháu bé trong cùng một gia đình ở tỉnh Đăk Nông đang chơi ngoài vườn bị bầy ong vò vẽ làm tổ trên cây lao xuống đốt. Cháu bé 3 tuổi đã tử vong, chị và anh của bé vẫn trong cơn nguy kịch, được cứu chữa ở Bệnh viện Nhi đồng 2, TP Hồ Chí Minh. Người nhà các cháu cho biết: 4 ngày trước các bé rủ nhau ra chơi ngoài vườn, bất ngờ gia đình nghe tiếng khóc thét của bọn trẻ. Khi người lớn chạy ra phát hiện bầy ong vò vẽ đang lao vào đốt 3 đứa trẻ.

Ngay sau khi giải cứu các bé khỏi đàn ong, gia đình chuyển cả 3 cháu đến bệnh viện địa phương cấp cứu. Nhưng do bị trúng độc nọc ong quá nặng, chỉ vài giờ sau khi nhập viện đứa em út 3 tuổi đã tử vong. Cháu trai 5 tuổi thì nôn ra máu bầm và tiểu ra máu đỏ tươi, cháu gái 8 tuổi cũng trong tình trạng nguy kịch. Sau khi được cấp cứu tích cực, 2 cháu được bệnh viện địa phương chuyển lên bệnh viện Nhi Đồng 2 để có điều kiện điều trị tốt hơn. Các bác sĩ Bệnh viện Nhi đồng 2 thăm khám, xác định cháu trai bị 35 vết đốt khắp cơ thể; còn cháu gái bị 15 vết đốt. Cả 2 cháu đều bị rối loạn đông máu do trúng độc nọc ong quá nặng. Các cháu đã  được hồi sức tích cực và lọc máu liên tục trong 2 ngày để loại bỏ độc tố ra khỏi cơ thể. Sau nhiều ngày điều trị, sức khỏe của các cháu đang dần bình phục.

Ngày 14-8, hai chị em ruột (15 và 13 tuổi) ở thôn Giàn Bí, xã Hòa Bắc, huyện Hòa Vang, TP Đà Nẵng, đang cắt cỏ trong rừng thì bị ong vò vẽ đốt tổng cộng khoảng 140 mũi trong đó người em bị đốt trên 100 mũi dẫn đến suy đa tạng, tổn thương gan và thận, hoại tử cơ, phải cấp cứu ở Bệnh viện Sản – Nhi TP Đà Nẵng.

Ngày 3- 8, bốn bà cháu ở thôn Gia Thạnh, xã Cát Minh, huyện Phù Cát, Bình Định bị ong đốt phải đưa đi cấp cứu tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Bình Định, trong đó cháu Châu Lê Xuân Mai 5 tuổi, đã tử vong.

Nọc ong có chất độc gây chết người

Tùy loài ong mà chúng có nhiều hay ít loại nọc độc. Nhìn chung nọc ong có các chất độc gây nguy hiểm cho người như sau:

Một là độc tố Melittin có nhiều trong nọc ong, gây đau, gây tan máu và làm cho các tiểu cầu ngưng kết với nhau. Sau khi tiêm nhiễm vào cơ thể, chất melittin phá huỷ màng tế bào, men phospholipase A2 làm tan hồng cầu. Hai là, chất Peptide làm thoái hoá các hạt của bạch cầu hạt ưa kiềm, giải phóng histamin gây dị ứng, sốc phản vệ. Ba là, men Hyaluronidase, có tác dụng phân huỷ acid hyaluronic của tổ chức liên kết làm cho nọc độc của ong dễ lan khắp cơ thể nạn nhân. Bốn là, chất Apamine gây độc với thần kinh, tác dụng mạnh trên tuỷ sống, gây tăng kích thích, co thắt cơ, co giật. Năm là, các chất : histamine, serotonin, catecholamin, kinin: gây đau, gây viêm, gây các triệu chứng tại vết đốt, thúc đẩy sự hấp thu các kháng nguyên trong nọc ong. Sáu là, nọc ong còn có các chất gây  tiêu fibrin, ức chế thromboplastin, prothrombin…

Ong thường tấn công người trong trường hợp nào?

Ở Việt nam, thường gặp các loài ong hay đốt người là: ong vò vẽ, ong bầu, ong bắp cày, ong vàng, ong mật... Những trường hợp dễ bị ong đốt gồm: tự nhiên bị ong đốt: nếu gặp loài ong vàng, chúng có thể tự nhiên tấn công đốt người, nên khó tránh.

Do quấy phá tổ ong : đàn ong sẽ đốt người khi người đến gần và có những hành động ném, dùng que chọc quấy phá tổ ong. Do vô tình người đến gần tổ ong mà không biết, sẽ bị chúng tấn công.

Ong mật ngòi có hình răng cưa nên khi đốt người, ngòi cắm vào da người và bị đứt ở lại trong da. Đây là cách nhận biết bị ong mật đốt. Còn lại các loài ong khác, ngòi không có hình răng cưa, khi đốt người xong, chúng rút ngòi ra rồi bay đi, ngòi còn nguyên vẹn, nên các loài ong này có thể đốt người nhiều lần.

Cách nhận biết người bị ong đốt

Theo phản xạ tự nhiên, người bị ong đốt vì hoảng sợ và đau thường kêu cứu, kêu đau, trẻ em thì la khóc. Người cấp cứu có thể nhìn thấy đàn ông đang bu vào tấn công nạn nhân. Nạn nhân bị ong đốt thường có 3 nhóm triệu chứng chính: phản ứng dị ứng, sốc phản vệ và tổn thương suy đa tạng muộn.

Các phản ứng dị ứng xảy ra ngay sau khi ong đốt : nạn nhân rất đau buốt tại vết đốt. Vết đốt sưng nề, tấy đỏ, phù cứng; hoặc vết đốt đỏ bầm sau chuyển màu đen, vùng da xung quanh phù nề, nhất là vết đốt ở đầu, mặt, cổ. Các triệu chứng dị ứng thường tiến triển nhanh và cũng giảm dần hoặc mất đi hoàn toàn trong vòng 24 - 48h.

Sốc phản vệ: nếu nạn nhân bị ong đốt nhiều, nhiễm độc nặng sẽ bị sốc phản vệ với các triệu chứng: mệt mỏi, hoa mắt chóng mặt, khó thở, tức ngực, mạch nhanh, huyết áp tụt, vật vã kích thích, có thể có tiếng thở rít do phù nề thanh môn cấp, nôn mửa, tiêu chảy, rối loạn ý thức, hôn mê và tử vong.

Triệu chứng muộn, tổn thương nhiều cơ quan như: tiêu cơ, hoại tử cơ vân cấp. Khi cơ vân bị tổn thương sẽ giải phóng ra chất myoglobin làm tắc ống thận, gây suy thận cấp và tổn thương nhiều cơ quan. Các tổn thương này xuất hiện muộn sau 2 - 3 ngày, với các biểu hiện: nạn nhân thấy mệt mỏi, nôn, ăn uống kém, loạn nhịp tim, vàng mắt, vàng da, tiểu ít hoặc vô niệu, xét nghiệm thấy có suy thận và tổn thương gan…

Cấp cứu người bị ong đốt

Người cấp cứu cần làm các việc sau : dùng giẻ tẩm dầu, quấn vào đầu gậy đốt ; hoặc dùng đuốc, củi, bùi nhùi rơm rạ, đốt để dùng khói xua đàn ông ra khỏi nạn nhân. Có thể dùng bình xịt nước hoa, thuốc xịt diệt côn trùng để xua đuổi đàn ong.

Rửa vết đốt bằng nước sạch và xà phòng. Dùng nhíp gắp bỏ ngòi ong ra khỏi da nạn nhân.  Dùng cồn iod, oxy già bôi lên vết ong đốt để sát khuẩn. Nên cho nạn nhân uống thuốc kháng histamin, bôi mỡ kháng histamin, hay mỡ corticoid lên vết đốt. Băng ép chân tay của nạn nhân bị ong đốt, nhưng chú ý khoảng 5 phút phải nới băng ra 1 lần với  thời gian 30 giây. Không nên bóp nặn vết đốt vì dễ làm tổn thương nặng thêm.  Sau đó chuyển ngay nạn nhân đến bệnh viện.

Phòng chống ong đốt

Đề phòng tự nhiên bị ong đốt: tránh những lối đi có nhiều cây hoa mà ong vàng thường bay đến đây tìm mật. Nếu nhìn thấy ong vàng cần chủ động phòng tránh hoặc xua đuổi chúng bay gần người.

Phòng tránh bị ong đốt khi đến gần tổ ong: nếu nhìn thấy tổ ong thì cần tránh xa. Căn dặn trẻ em không nên đến gần tổ ong, không ném, phá hay lấy que chọc tổ ong. Ong thường làm tổ ở cây, khó nhìn thấy, hoặc có loài ong làm tổ dưới đất. Vì vậy không nên ra vườn vào buổi tối, khó phát hiện được tổ ong để tránh. Nếu bị ong tấn công cần nhanh chóng trùm kín mặt và các phần da bị hở. Nếu có ao nước mà biết bơi lặn, có thể lặn xuống nước để tránh bị ong đốt. Dùng nùn rơm hoặc giẻ tẩm dầu đốt có nhiều khói để xua ong đi nơi khác làm tổ.