Tên bài thuốc được lấy từ tên già làng Ama Kông (tên thật là Y Prông Ê Ban - PV), dũng sĩ săn bắt voi rừng nức danh.
Cũng nhờ sức khoẻ tráng kiện của người nghĩ ra bài thuốc (già làng Ama Kông thọ 102 tuổi, 4 đời vợ - PV) mà Ama Kông vang tiếng xa gần về hiệu quả phòng the. Hiện nay, Ama Kông được bày bán khắp trong Nam, ngoài Bắc với giá rất “mềm”. Tuy nhiên, ít ai biết rằng, thành phần của bài thuốc này chủ yếu là những thảo dược quý hiếm, chỉ còn mọc trong những cánh rừng sâu, và để có được một thang Ama kông, không thể dễ và rẻ đến thế…
Định lượng alcaloid, phytosterol cho thấy, thành phần phytosterol trong cây Tơm trơng có một số tác dụng quan trọng như làm giảm acid uric và cholesteron máu, chống oxy hoá, chống loét, chống nấm, chống xơ vữa động mạch, làm bất hoạt những chất độc tế bào, điều hoà miễn dịch, kháng ung thư, cải thiện lưu thông tuần hoàn và mạch vành tim, gan…
Phân tích hàm lượng các nguyên tố đa lượng và vi lượng, các nhà nghiên cứu xác định 15 thành phần vô cơ và nguyên tố vi lượng hữu ích như canxi, nhôm, kali, sắt… Trong đó, magie cực kỳ cần thiết cho quá trình đường phân; kẽm, giúp tăng sinh lực... Sau đó, một công trình nghiên cứu độc lập khác về Tơm trơng Atao Nenso tiến hành tại Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh cũng cho ra kết quả tương tự. Như vậy, qua kết quả nghiên cứu và qua thực tiễn lâm sàng, người ta thấy rằng Tơm trơng quả thật có tác dụng bổ thận đáng ngạc nhiên do có chứa phytosterol. Chất này sẽ giúp khả năng đào thải acid uric của thận được phục hồi, duy trì sự ổn định và giúp cơ thể người bệnh thận trở lại cân bằng.
Hai thành phần chính khác trong bài thuốc Ama Kông là Tom NgLeng và Nam Dong cũng đã được xác định các thành phần dược lý qua nghiên cứu khoa học của Đại học Y dược TP. Hồ Chí Minh từ năm 2006 - 2009. Theo kết quả thì Tom Ngleng có chứa tinh dầu (1,1%), thành phần tinh dầu gồm anethol (lên đến 83,13%)… Tinh dầu có tác dụng rõ nét là tạo mùi thơm đặc trưng, kích thích tiêu hóa, tăng chuyển hóa, hưng phấn thần kinh… Nam Dong thì có chứa 2 loại chất flavonoid gồm taxifolin và taxifolun-3-O-a-L-rahamno-pyranosid có tác dụng bảo vệ cơ thể, điều hoà miễn dịch. Với thí nghiệm trên chuột bơi Brekhman, các bác sĩ đã chỉ ra rằng, bài thuốc Ama Kông có thể giúp chống mệt mỏi và cải thiện sức chịu đựng của cơ thể.
“Bảo bối” của Ama Kông đang cạn kiệt
Là người từng lăn lộn trong rừng các khu rừng Tây Nguyên để kiếm thuốc chữa bệnh cho đồng đội, bác sĩ Hồ Việt Sang – nguyên Phó chủ tịch Thường trực Hội y học dân tộc Đắk Lắk rất tâm đắc với các bài thuốc cổ truyền, nhất là của đồng bào các dân tộc. Bác sĩ Sang cũng đã cùng các chuyên viên nghiên cứu của Đại học Y dược TP. Hồ Chí Minh nghiên cứu bài thuốc bổ thận tráng dương này trong nhiều năm. “Qua nghiên cứu khoa học và trên thực tế là nhiều người sử dụng bài thuốc Ama Kông, chúng tôi thấy rằng thuốc không có tác dụng phụ, cải thiện tình trạng sức khỏe, sinh lực, cường tráng dương sự… Bài thuốc gồm thành phần chính là 3 loại thảo dược quý hiếm của núi rừng Tây Nguyên, đặc biệt là cây Tơm trơng vốn được đồng bào sử dụng làm thuốc từ cách đây rất lâu. Nếu được hoàn thiện bằng các bước nghiên cứu tiếp theo (nghiên cứu độc tính, hóa học, chiết xuất, nghiên cứu dược lý cơ bản đầy đủ…) thì Ama Kông có thể là một bài thuốc quý, tạo ra những chế phẩm thích hợp như rượu thuốc, viên nang…”, bác sĩ Sang cho biết.
Từ các nghiên cứu khoa học, hiện nay bài thuốc gia truyền của già làng Ama Kông đã được lưu truyền và sử dụng rộng rãi. Tuy nhiên, điều này cũng gây ra nhiều vấn đề nan giải, nhất là nạn khai thác bừa bãi các cây thảo dược quý hiếm và tình trạng “loạn thần dược” không biết đâu là thật, đâu là giả. Chỉ lướt qua các khu du lịch, hàng quán ở Buôn Đôn (nơi già làng Ama Kông sinh sống – PV) đã có thể đếm được hàng chục điểm bày bán thuốc Ama Kông, với giá bán từ 40.000 - 120.000 đồng; người mua được hướng dẫn là đem về ngâm với 8 lít rượu để uống cho... bổ thận, cường dương.
Về vấn đề này, bác sĩ Sang chia sẻ: “Từ khi bài thuốc Ama Kông nổi tiếng khắp trong Nam, ngoài Bắc, nhiều người tìm mua thì người dân cũng đổ xô vào rừng tìm kiếm các loại thảo dược để chế biến bài thuốc này. Cũng chính vì vậy mà 3 thành phần chính trong bài thuốc, đặc biệt là cây Tơm trơng vốn có rất nhiều trong các khu rừng Tây Nguyên cũng đang dần cạn kiệt. Từ đây, việc bào chế cũng bị “tam sao thất bản” trong đồng bào rất nhiều, phần vì nguyên liệu quý hiếm, phần vì đây là bài thuốc gia truyền nên không phải ai cũng có công thức đúng như bài thuốc gốc của cụ Ama Kông. Vì việc khai thác, chế biến, buôn bán thuốc Ama Kông còn chưa được thực hiện nghiêm túc nên tôi cũng chỉ biết khuyên người tiêu dùng nên tỉnh táo, tìm tới những cơ sở có uy tín, chất lượng để không mua phải thuốc giả”.
Công dụng Hơn hẳn Viagra (?)
Tuy đã “khuất núi” vào năm 2012 ở tuổi 102, nhưng những huyền thoại về già làng Ama Kông thì có lẽ sẽ mãi được lưu truyền ở núi rừng Tây Nguyên.
Thứ nhất là huyền thoại “vua voi” bởi ông đã săn bắt và thuần dưỡng được 298 con voi, trong đó có 3 con voi trắng (bạch tượng). Ông có 4 vợ, trong đó cô con gái út xinh đẹp được sinh ra khi ông đã ngoài 80 tuổi. Đặc biệt, hai người vợ đầu của “Vua voi” đều là con gái của vua Lào.
Huyền thoại giúp Ama Kông nổi tiếng hơn cả, đó là bài thuốc gia truyền Ama Kông - bài thuốc mà ông được cha vợ truyền lại (Cha vợ Ama Kông là Thu K’Nul, người có danh hiệu “vua voi” K’Khun Ju Nốp ( 1828-1938), từng săn bắt được gần 500 con voi).
Năm 2010, nhân dịp kỷ niệm tròn 100 tuổi của mình, “vua voi” Ama Kông nói: “Nếu ai coi rượu thuốc Ama Kông là Viagra thì sẽ thất vọng và đừng nên dùng. Nó hơn hẳn Viagra vì duy trì sức khỏe như tôi đây này”. Tâm sự của “vua voi” càng khiến người ta tin tưởng vào loại thuốc Nam được chế từ các loài cây cỏ lá rừng của rừng Tây Nguyên.
