Vương quốc Ả rập Saudi như hiện tại có chưa được 100 năm nhưng hoàng gia Saudi hiện đang trị vì vương quốc này đã hình thành từ trước đó rất lâu. Theo thời gian đến nay, hoàng tộc này hiện rất đông nhân đinh. Có số liệu cho thấy, gia tộc này có hàng nghìn hoàng tử và công chúa.
Quốc vương Salman bin Abdulaziz Al Saud hiện đã 81 tuổi thuộc thế hệ cầm quyền thứ 2, cha ông - cố Quốc vương Adul Aziz Al Saud là vị vua đầu tiên của Ả rập Saudi.
Theo truyền thống và quy định từ xưa tới nay trong hoàng tộc này, mọi quyết định lớn đều được thảo luận và biểu quyết trong Hội đồng dòng tộc với mục đích để đảm bảo sự đồng thuận giữa rất nhiều chi họ trong dòng tộc, tránh tranh giành quyền lực đến mức huynh đệ tương tàn.
Mới đây, ông Salman đã hủy bỏ một trong những truyền thống ấy khi phế thái tử cũ là con trai của người anh mà chính mình kế vị để lập con trai của mình làm thái tử. Ý đồ của Quốc vương rất rõ ràng: từ nay, quyền lực tuyệt đối ở vương triều này thuộc hoàn toàn về chi của quốc vương Salman.
Tiếp theo, Thái tử trẻ Mohamed bin Salman, 32 tuổi, thực hiện trận cuồng phong dưới danh nghĩa chống tham nhũng trong hoàng tộc và chính phủ. Chỉ vài giờ sau khi thành lập Hội đồng chống tham nhũng do chính mình đứng đầu, Thái tử đã cho bắt giam 11 hoàng tử, 4 bộ trưởng đương nhiệm, nhiều cựu bộ trưởng, nhiều doanh nhân, trong đó có cả người được mệnh danh là giàu nhất Ả rập Saudi.
Cũng phải nói thêm rằng trước đó, người này đã nắm trong tay cương vị Bộ trưởng Bộ nội vụ và Bộ trưởng Bộ quốc phòng. Đồng thời với cuộc thanh lọc nói trên, người đứng đầu lực lượng cận vệ bảo vệ hoàng gia và tư lệnh hải quân cũng bị thay đổi.
Thái tử Mohamed bin Salman ngồi giữa. Ảnh: Reuters
Một mũi tên trúng nhiều đích
Mohamed bin Salman đã tập trung được vào tay mình nhiều quyền lực nhất, quan trọng nhất ở đất nước này, cả về kinh tế lẫn quốc phòng, cả về an ninh lẫn tài chính. Mohamed bin Salman cũng là tác giả của "Tầm nhìn 2030", tức là chiến lược phát triển cho Ả rập Saudi hướng tới thời kỳ giảm phụ thuộc vào dầu mỏ.
Mohamed bin Salman ý thức được rằng muốn thực hiện thành công Tầm nhìn 2030 thì không chỉ cần có mỗi ngai vàng - tức là quyền lực hợp pháp, mà còn phải nhờ vào sự ủng hộ của dân chúng và sự tham gia của giới kinh tế, tài chính bên ngoài. Chiến dịch bắt giữ vừa rồi phục vụ cho mục tiêu ấy.
Ả rập Saudi hiện có 31 triệu dân mà 70% trong số ấy dưới 30 tuổi. Vương triều này bị người ở trong cũng như bên ngoài nhìn nhận là khá cứng nhắc, giàu có thật đấy mà lạc hậu về phương diện xã hội.
Đất nước này hiện khó khăn như chưa từng thấy trong lịch sử. Giá dầu mỏ giảm khiến thu nhập từ khai thác và xuất khẩu dầu lửa giảm, ảnh hưởng rõ nét đến sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước và mức sống của người dân.
Ả rập Saudi sa lầy vào cuộc chiến tranh ở Yemen, không thành công với chiến dịch bao vây và trừng phạt Qatar, thất thế trong ganh đua quyền lực với Iran ở khu vực và gần như bị đẩy ra ngoài cuộc ở Syria.
Mohamed bin Salman đã nhận ra rằng sự tồn vong của quyền lực của hoàng tộc và tương lai của vương triều về lâu dài không thể dựa vào truyền thống cầm quyền của hoàng tộc mà vào tâm lý và ý chí của giới trẻ.
Đạo Hồi ôn hòa hơn là lối thoát mà ông chủ trương cho tương lai của Ả rập Saudi. Những quyết sách như cho phép phụ nữ lái xe ô tô và được ra sân vận động xem thi đấu thể thao được đưa ra theo hướng này.
Cuộc thanh lọc kia là cú đòn giúp Mohamed bin Salman đồng thời đạt được nhiều mục đích. Phất cao lá cờ và hô to khẩu hiệu chống tham nhũng giúp ông thu phục được lòng dân và tranh thủ các nhà đầu tư nước ngoài.
Bắt giam liền 11 hoàng tử giúp ông phát đi thông điệp không chỉ kiên quyết chống tham nhũng mà hoàng tộc cũng như thường dân đều bình đẳng trước pháp luật. Chuyện này mang tính cách mạng ở Ả rập Saudi chứ không phải chỉ có là bước đột phá chính trị và pháp lý thông thường.
Thần dân sẽ phấn khích trong khi cả hoàng tộc bị răn đe. Bằng chiêu thức này, Mohamed bin Salman vô hiệu hóa gần như hoàn toàn những hoàng tử thuộc diện đối thủ chính trị đáng gờm nhất của mình, dọn dẹp mọi chống phá trong hoàng tộc, xác lập quyền lực thống trị của chi Salman trong hoàng tộc và tạo bầu không khí thuận lợi ở trong cũng như ngoài nước cho việc kế vị ngai vàng và thực hiện Tầm nhìn 2030.
Tuy nhiên, xã hội Ả rập Saudi đang chuyển biến mạnh mẽ và cơ bản, nội bộ hoàng tộc phức tạp chứ không đơn giản, những khó khăn và thách thức của đất nước này về mọi phương diện đều không dễ sớm được giải quyết, tập trung quyền lực nhiều quá dễ trở thành độc tài với những phản tác dụng của nó.
Cho tới nay, Mohamed bin Salman đã chứng tỏ là người có tham vọng quyền lực và biết quyền biến, có ý chí làm chuyển đổi đất nước và có ý tưởng, tầm nhìn trong việc ấy. Nhưng liệu người này có dẫn dắt vương triều kia qua được những thách thức nói trên để có tương lai như được phác họa trong Tầm nhìn 2030 hay không thì lại là chuyện khác.
Cựu Thái tử Mohammed bin Nayef thề trung thành với Thái tử Mohammed bin Salman