Cờ Libya trên chiếc Airbus A340-200. Ảnh: CNN
Mặc dù bên ngoài, chiếc phi cơ này tưởng như chỉ giống những máy bay khác mang cờ Libya của hãng hàng không Afriqiyah Airways tuy nhiên bên trong nó lại mang ý nghĩa lịch sử đặc biệt.
Tháng 8/2011, lực lượng nổi dậy chiếm sân bay Libya và bắt giữ Gaddafi – nhân vật đã lãnh đạo quốc gia này trong 4 thập niên- và cả chiếc phi cơ riêng của ông. Chính quyền mới của Libya quyết định chuyển chiếc phi cơ riêng của cố lãnh đạo Gaddafi thành máy bay thương mại bình thường.
Do vậy, đến năm 2012, chiếc máy bay Airbus A340-200 có tên gọi 5A-ONE này hạ cánh tại cơ sở của công ty bảo trì và sửa chữa máy bay EAS Industries nằm tại Perpignan, miền Nam nước Pháp . EAS Industries nay được đổi tên thành Sabena Technics và là một nhà thầu phụ của Air France.
Tại Pháp, chiếc Airbus A340-200 được sửa chữa và sơn lại. Đến năm 2013, 5A-ONE đã sẵn sàng cất cánh trở lại, nhưng thay vì đi vào hoạt động thương mại, chính phủ Libya đã tận dụng phi cơ này cho mục đích riêng. Tình hình an ninh tại Libya sau đó gặp nhiều biến động và đến tháng 3/2014, 5A-ONE quay trở lại Pháp.
Lần này, việc 5A-ONE hạ cánh trên lãnh thổ Pháp lại dẫn đến những rắc rối về pháp lý quốc tế và buộc chiếc phi cơ riêng một thời của cố lãnh đạo Gaddafi phải “đắp chiếu” bất động ở quốc gia châu Âu.
Phi cơ riêng của cố lãnh đạo Gaddafi hiện nằm tại Pháp. Ảnh: CNN
Hoàng tử Brunei Jefri Bolkiah là chủ đầu tiên của chiếc Airbus A340-200. Ông chi 250 triệu USD “tân trang” phi cơ này. Chưa đầy 4 năm sau đó, do tranh cãi pháp lý giữa Hoàng tử Jefri Bolkiah với hoàng gia về ngân sách, chiếc Airbus A340-200 được chuyển sang tay Hoàng thân Saudi Arabia Al-Waleed bin Talal. Đến năm 2006, ông Gaddafi mua lại chiếc máy bay với giá 120 triệu USD.
Một nữ doanh nhân Jordan có tên Daad Sharab đã đệ đơn kiện Hoàng thân Al-Waleed tại Anh. Daad Sharab cho biết có vai trò trung gian trong thỏa thuận mua bán chiếc A340 với Libya do vậy Hoàng thân Al-Waleed nợ tiền cô ta. Năm 2013, một tòa án Lodon ra phán quyết yêu cầu Hoàng thân Al-Waleed chi trả cho Daad Sharab 10 triệu USD. Đây là vụ rắc rối pháp lý đầu tiên liên quan đến chiếc máy bay này.
Cùng năm ông Gaddafi mua chiếc Airbus A340-200, chính phủ Libya ký thỏa thuận với tập đoàn Kuwait có tên Al Kharafi để phát triển khu nghỉ dưỡng tại Tajura. Năm 2010, phía Libya tự hủy thỏa thuận này. Tập đoàn Al Kharafi kiện Libya tại Tòa án Trọng tài Quốc tế ở Cairo. Năm 2013, tòa phán quyết Al Kharafi được nhận 930 triệu USD bồi thường. Tập đoàn Al Kharafi cũng kiện Libya tại Pháp. Và khi 5A-ONE hạ cánh ở Perpignan, Al Kharafi đã tìm cách tịch thu phi cơ này.
Nhưng vào năm 2015, một tòa án Pháp đã phán quyết chiếc phi cơ 5A-ONE khi đó trị giá 60 triệu USD thuộc về một quốc gia do vậy miễn trừ với cáo buộc của tập đoàn Al Kharafi. Tập đoàn Al Kharafi kháng cáo và vụ việc “len lỏi” vào hệ thống tư pháp Pháp.
Quá trình bảo dưỡng, sửa chữa chiếc 5A-ONE có giá lên tới gần 3 triệu euro khiến Air France trở thành đối tượng trong vụ việc pháp lý liên quan đến phi cơ cũ của ông Gaddafi, góp phần tăng phức tạp đối với vụ việc. Thời gian tiếp tục trôi đi và giá của chiếc 5A-ONE ngày càng giảm dần.
Nhưng chiếc máy bay này vẫn được chăm sóc và bảo dưỡng. CNN đánh giá ở thời điểm hiện tại, tương lai của chiếc 5A-ONE vẫn khá mù mờ.
5A-ONE không phải là chuyên cơ tổng thống duy nhất đang nằm tại Pháp. Hai máy bay tổng thống của Benin và Mauritania đều đang “tạm trú dài hạn” tại sân bay Catalan, Pháp.