Theo AP, một cựu lính dân vệ làm chứng trước Thượng viện Philippines vào 15/09 rằng Tổng thống Rodrigo Duterte đã ra lệnh cho ông và các thành viên một "nhóm sát thủ" làm nhiệm vụ giết tội phạm và đối thủ trong loạt cuộc tấn công kiểu xã hội đen, khiến khoảng 1.000 người thiệt mạng.
Edgar Matobato, 57 tuổi, trả lời trong phiên điều trần được phát sóng trên truyền hình rằng ông nghe thấy Duterte ra lệnh một số vụ giết người, và thừa nhận rằng chính mình đã thực hiện khoảng 50 vụ bắt cóc và tấn công gây thương vong, trong đó có vụ ném một nghi phạm bắt cóc cho cá sấu ăn vào năm 2007 ở phía nam tỉnh Davao del Sur.
Hàng loạt vụ sát hại kẻ tình nghi buôn ma túy đã làm dấy lên lo ngại trong Philippines và giữa các quan chức Liên Hợp quốc. Tổng thống Mỹ Barack Obama đã thúc giục chính quyền Duterte ngừng giết hại, và đảm bảo cuộc chiến chống ma túy của ông Duterte phải chấp hành luật nhân quyền và quy định pháp luật.
Ông Duterte đã phản bác mọi chỉ trích, đặt ra câu hỏi về quyền của LHQ, Mỹ và Obama được nhắc đến các vấn đề nhân quyền. Ông đưa ra ví dụ về vụ lính Mỹ thảm sát người Hồi giáo Philippines hồi năm 1990 trên cơ sở một chiến dịch bình định.
Matobato nói: "Việc của chúng tôi là giết tội phạm buôn ma túy, hiếp dâm, trộm cắp."
Ông thừa nhận rằng những nạn nhân ở Davao không chỉ có tội phạm thông thường, mà còn là các đối tượng có liên hệ với đối thủ của Duterte, bao gồm một doanh nhân giàu có đã bị một tay súng sát hại trong văn phòng ở Davao, có thể do người này đã tranh giành một người phụ nữ với con trai Duterte.
Matobato còn khai rằng Duterte đã ra lệnh cho nhóm sát thủ giết chết một phóng viên do người này có thái độ chỉ trích ông. Duterte cũng bị buộc tội đã tự tay bắn chết một thành viên Sở Tư pháp bằng súng tiểu liên khi còn là Thị trưởng Davao. Matobato nói trong phiên điều trần: "Chính Thị trưởng Duterte đã ra tay. Ông ấy bắn hết cả 2 băng đạn tiểu liên."
Theo Matobato, những vụ sát hại mà ông biết đã bắt đầu từ 1988, khi Duterte nhậm chức thị trưởng, đến 2013, khi ông tỏ ý muốn rời nhóm sát thủ. Hành động này đã khiến các thành viên của nhóm gán tội giết người cho ông.
Sau vụ ném bom một nhà thờ Công giáo năm 1993, Matobato nói Duterte đã ra lệnh cho nhóm sát thủ tấn công các nhà thờ Hồi giáo ở thành phố Davao. Ông xác nhận rằng mình đã ném lựu đạn vào một nhà thờ, nhưng không có thương vong do lúc đó không có ai đang cầu nguyện.
Một số nạn nhân bị bắn chết, rồi ném ra đường hoặc chôn trong ba ngôi mộ vô danh. Matobato nói thêm rằng vài người còn bị ném xuống biển, cơ thể bị nhét đá để không nổi được trên mặt biển.
"Họ bị giết như gà", Matobato nói. Ông ra khỏi nhóm sát thủ vì cảm thấy tội lỗi và tham gia chương trình bảo vệ nhân chứng của chính phủ. Tuy nhiên Matobato đã rời chương trình khi Duterte nắm quyền Tổng thống, lo sợ rằng mình sẽ bị giết.
Ông giải thích cho quyết định lên tiếng của mình là "muốn đồng bào biết sự thật để chấm dứt vụ thảm sát".
Edgar Matobato, cựu thành viên nhóm sát thủ trong phiên điều trần trước Thượng viện Philippines. (Ảnh: RICHARD REYES / PHILIPPINE DAILY INQUIRER)
Phản ứng của chính phủ
AP cho hay, người phát ngôn chính phủ Philippines Martin Andanar phản đối mọi cáo buộc, cho biết rằng các cuộc điều tra thời kỳ ông Duterte làm thị trưởng không có kết quả gì do thiếu bằng chứng và nhân chứng xác thực.
Chưa có phản hồi nào từ phía ông Duterte. Ông đã liên tục bác bỏ lời buộc tội liên quan đến những vụ giết người lạm quyền trong thời kỳ ông làm thị trưởng Davao, và sau khi nhậm chức Tổng thống hồi tháng 6.
Trang Rappler (Philippines) cho hay, Giám đốc Cảnh sát Quốc gia Philippines Ronald de la Rosa, từng là giám đốc sở cảnh sát Davao, đã bác bỏ lời cáo buộc của Matobato rằng con trai Duterte là Pablo Duterte, cũng là Phó thị trưởng Davao, đã cho người giết doanh nhân Philippines Richard King vào năm 2014.
"Tôi có nắm thông tin về cái chết của King, nhưng theo như tôi được biết, vụ án đã được giải quyết. Thủ phạm đã bị bắt, vụ án kết thúc rồi," ông trả lời phóng viên trong một cuộc phỏng vấn tình cờ sau phiên điều trần.
De la Rosa sau đó cho biết thêm một lý do khiến ông nghi ngờ lời buộc tội: độ tuổi của người phụ nữ là nguyên nhân gây nên cuộc đụng độ giữa King và con trai Duterte trong lời khai của Matobato.
"Tôi không cố biện hộ cho Pablo Duterte, nhưng chuyện tình tay ba mà ông ta kể, chuyện Pablo Duterte và Richard King coi nhau là địch thủ vì một người phụ nữ nắm quyền sở hữu McDonald’s. Câu chuyện đó sai sự thật.
Tôi không biết liệu Pablo Duterte có theo đuổi người phụ nữ đó hay không; cô ta già rồi. Người phụ nữ đó đã lớn tuổi. Làm sao mà bọn họ lại có cuộc tình tay ba được?"