Hoả lực mạnh là một trong những điểm ưu việt của xe tăng trong chiến đấu. Vì vậy việc huấn luyện cho các thành viên kíp xe sử dụng thành thạo các loại vũ khí trên xe, có thể tiêu diệt mục tiêu trong thời gian ngắn nhất với số đạn tiêu hao ít nhất có một vai trò cực kỳ quan trọng.
Để đạt được mục đích đó là cả một quá trình huấn luyện lâu dài và rất tốn kém, cả về công sức lẫn vật tư, nhiên liệu, đạn dược.... Vì vậy, người ta đã tìm ra nhiều biện pháp nhằm tiết kiệm các tiêu hao đó và Giá rung huấn luyện bắn là một trong những giải pháp rất có giá trị.
Xe tăng bắn như thế nào?
Khác với hoả lực của pháo binh, hoả lực của xe tăng chủ yếu là bắn trực tiếp với 3 phương pháp bắn là:
1- Tại chỗ (dừng) bắn: nghĩa là xe đỗ tại chỗ hoặc đang chạy phát hiện thấy mục tiêu thì dừng lại bắn một số phát đạn pháo (hoặc loạt đạn đại liên) tiêu diệt xong mục tiêu rồi tiếp tục chạy.
2- Tạm dừng bắn (còn gọi là "dừng ngắn"): nghĩa là xe đang chạy, phát hiện thấy mục tiêu thì dừng lại trong khoảng 10-12 giây để bắn 1 phát đạn pháo hoặc một vài loạt đạn súng máy; sau một vài lần tạm dừng sẽ tiêu diệt được một mục tiêu.
Trong phương pháp này toàn bộ công tác chuẩn bị bắn (phát hiện mục tiêu, đo đoán khoảng cách, lấy thước ngắm, bám mục tiêu, nạp đạn...) đều tiến hành trong khi xe chạy, khi xe dừng lại chỉ ngắm thật chính xác và bóp cò.
3- Hành tiến bắn (còn gọi là "xe chạy bắn"): nghĩa là xe vừa chạy vừa bắn; toàn bộ thao tác chuẩn bị bắn cũng như ngắm bắn đều được tiến hành trong khi xe chạy.
Trong 3 phương pháp trên thì phương pháp tạm dừng bắn và hành tiến bắn (xe chạy bắn) là hai phương pháp được sử dụng nhiều nhất vì nó phát huy được cao độ những ưu việt của xe tăng; đồng thời có tác dụng uy hiếp mạnh mẽ tinh thần quân địch và bảo vệ được mình, nhất là hành tiến bắn.
Tuy nhiên, do phải thực hiện các động tác chuẩn bị và thực hành bắn trong điều kiện xe chạy nên xác suất trúng mục tiêu của các phương pháp bắn này khá thấp.
Vì vậy, để đảm bảo bắn được chính xác trong 2 phương pháp này đòi hỏi kỹ năng sử dụng vũ khí của kíp xe phải rất thành thạo, phải được huấn luyện nhiều lần và thường xuyên, liên tục.
Để trở thành pháo thủ xe tăng phải học và tập những gì?
Ở Việt Nam hiện nay, pháo thủ xe tăng được phân thành 3 cấp: 1, 2, 3. Trong đó cấp 1 là cấp thấp nhất, thường đạt được sau quá trình huấn luyện 1 khóa ở Trường Hạ sĩ quan Tăng Thiết Giáp (TTG).
Cấp 2 và cấp 3 thường được trao cho những pháo thủ lâu năm, đã có nhiều kinh nghiệm đồng thời phải qua một khóa bổ túc và kiểm tra trình độ của Hội đồng xét duyệt cấp binh chủng.
Xe tăng đặt trên giá rung.
Để trở thành pháo thủ cấp 1 của xe tăng, học viên trước hết phải nắm vững cấu tạo và nguyên lý làm việc của pháo, súng và các loại vũ khí, khí tài trên xe; biết cách sử dụng, chăm sóc và sửa chữa hư hỏng thông thường của vũ khí, khí tài.
Về mặt thực hành bắn phải sử dụng thành thạo vũ khí có trong trang bị ở tất cả các phương pháp bắn. Để đáp ứng yêu cầu trên, trong giáo trình bắn của xe tăng đã xác định 9 bài tập ngắm và bắn tập cơ bản:
- Các bài tập ngắm và bắn tập số 1, 2, 3: Huấn luyện phương pháp tại chỗ (dừng) bắn. Sau khi thành thục sẽ bắn kiểm tra bài 1.
- Các bài tập ngắm và bắn tập số 4, 5, 6: Huấn luyện phương pháp tạm dừng bắn. Sau khi thành thục sẽ bắn kiểm tra bài 2.
- Các bài tập ngắm và bắn tập số 7, 8, 9: Huấn luyện phương pháp hành tiến bắn. Sau khi thành thục sẽ bắn kiểm tra bài 3.
- Ngoài ra còn một số bài bắn trong các điều kiện đặc biệt khác.
Quá trình huấn luyện vì vậy tiêu tốn rất nhiều km chạy - nghĩa là tiêu hao giờ máy nổ, tiêu hao nhiên liệu, vật tư khí tài, lại phải có lái xe chuyên nghiệp để phục vụ .v.v...
Trong chương trình đào tạo pháo thủ - nếu chỉ thực hiện mỗi bài tập 3 lần thì với 27 lần tập ngắm và bắn tập (mức tối thiểu) đã tiêu tốn khoảng 30 km xe chạy - tương đương 100 lít diesel và 3 giờ máy nổ xe tăng. Cùng với nó là sự tiêu tốn không ít các vật tư, phụ tùng khác.
Đó sẽ là một con số rất lớn nếu nhân lên với số người phải đào tạo, huấn luyện hàng năm và cũng là một gánh nặng đối với ngân sách của bất kỳ quốc gia nào.
Làm cách nào để tiết kiệm nhiên liệu và giờ máy nổ mà vẫn đảm bảo chất lượng huấn luyện?
Để giải quyết vấn đề tiết kiệm km xe chạy, giờ nổ máy và nhiên liệu - một giải pháp đã được áp dụng nhiều năm ở quân đội các nước là thiết kế các bộ Giá rung huấn luyện bắn - nghĩa là chế tạo một bộ giá bằng thép đủ độ vững chắc để đặt xe tăng lên đó; giá này có thể rung theo nhiều chiều.
Bằng tác động bên ngoài người ta làm cho xe tăng chòng chành về hướng và chấn động về cao thấp gần giống như khi xe chạy trên các địa hình khác nhau, tạo cho người tập có cảm giác đang ngồi trên xe vận động. Thực tế đã chứng tỏ đây là một giải pháp rất hữu hiệu trong huấn luyện bắn của xe tăng.
Các bộ giá rung tập bắn thường có các phần chính yếu sau:
- Thân giá rung: thường chế tạo bằng thép để đủ khả năng chịu tải của xe tăng cộng với các rung chấn khi rung xe.
- Ổ bi cầu: Được đặt ở chính giữa thân giá rung, vừa có tác dụng chịu lực vừa cho phép thân giá rung lắc theo mọi hướng.
- Bộ phận tạo rung xóc.
- Thiết bị điều khiển.
- Thiết bị bảo vệ...
Với sự giúp đỡ của Liên Xô trước đây chúng ta đã có một số bộ giá rung được lắp đặt tại các Trường bắn Cam Lâm, Trường bắn Hoà Thạch và các nhà trường của Binh chủng Tăng Thiết Giáp. Các giá rung này đều sử dụng nguyên lý tạo rung bằng cơ- điện.
Người ta sử dụng động cơ điện để quay các trục lệch tâm (qua một bộ giảm tốc), các trục lệch tâm này lại chạy trong các rãnh định hình gắn trên giá rung để buộc nó phải lắc sang hai phía (phải- trái) và rung theo chiều thẳng đứng (lên- xuống).
Các rãnh định hình này không đơn thuần thẳng mà có hình dạng phức tạp nên không chỉ lắc xe mà còn tạo ra những "cú" giật cục giống như khi đi trên đường xấu.
Tuy nhiên do thời gian sử dụng đã lâu và cường độ sử dụng cao nên các giá rung này cũng đã bị hư hỏng nhiều - nhất là ở 3 nhà trường.
Còn tại một số đơn vị xe tăng đã tự sản xuất được một số giá rung tự tạo song chỉ tạo rung bằng đòn bẩy nên mức độ mô phỏng chấn động rất hạn chế (chỉ rung được theo chiều thẳng đứng, biên độ và tốc độ rung đều không đạt...).
Khắc phục tình trạng trên, gần đây Binh chủng Tăng Thiết Giáp đã nghiên cứu thành công phương án tạo rung bằng điện - thuỷ lực. Nghĩa là thay các bộ trục lệch tâm và rãnh định hình bằng 2 xi - lanh thủy lực: một xi - lanh đẩy giá rung chạy theo chiều ngang, một cái nữa đẩy giá rung chuyển động theo chiều thẳng đứng.
Bộ thiết bị này cho phép thay đổi tốc độ và biên độ rung lắc rất dễ dàng, thuận lợi hơn so với phương án cũ vàcó độ bền rất cao.
Hiện nay, bộ giá rung huấn luyện điện - thủy lựcđang được triển khai lắp đặt rộng rãi trong các đơn vị Tăng - Thiết giáp toàn quân. Tin rằng, các giá rung này sẽ có tác dụng thiết thực, đảm bảo tiết kiệm đáng kể km xe chạy và nhiên liệu, khí tài mà vẫn đảm bảo chất lượng huấn luyện bắn vũ khí trên xe tăng.