Trước đây, khu vực chợ Kim Biên (quận 5, TP HCM) có vài chục sạp kinh doanh hóa chất dùng cả trong ngành công nghiệp lẫn thực phẩm, không thiếu thứ gì. Tuy nhiên, hiện chợ này chỉ còn vài sạp kinh doanh hóa chất, chủ yếu bán hương liệu, chất tẩy, nước giặt xả, rửa chén, tinh dầu...
Chợ hóa chất "không mua bán, tàng trữ, vận chuyển"?
Trên các tuyến đường quanh chợ Kim Biên, trước đây có cả trăm doanh nghiệp, hộ cá thể kinh doanh hóa chất nhưng hiện chỉ còn hơn chục cửa hàng. Khi chúng tôi nhắc đến xyanua, chủ các cửa hàng đều lắc đầu, tỏ ra cảnh giác: "Bán loại này là đi tù!".
Hiện nay, hầu hết các sạp bán hóa chất ở chợ Kim Biên đều gắn biển thông báo: "Không mua bán, tàng trữ, vận chuyển các loại hóa chất cấm, đặc biệt là xyanua, axít sunfuric…". Chúng tôi thử hỏi một số cửa hàng về "bột xi mạ mỹ ký", "bột mạ vàng" (tên nói tránh, ám chỉ xyanua) thì nhận được cái nhìn e dè và câu trả lời là "không".
Một người chuyên giao hàng ở chợ Kim Biên tiết lộ do thời gian qua, Công an TP HCM khởi tố, bắt giam nhiều người liên quan việc mua bán xyanua nên chuyện giao dịch trực tiếp hóa chất này hiện gần như không có.
"Công an vừa kiểm tra, ai mà dám bán! Muốn mua chắc phải nhờ người quen, còn người lạ thì tìm đến "Tết Công gô" cũng không ra" - người đàn ông này quả quyết. Ông còn tiết lộ những người mua xyanua trước nay đều là mối quen, họ không đến lấy hàng mà chỉ cần gọi điện thoại sẽ được mang đến tận nhà.
Tìm xyanua ở chợ Kim Biên gần như không thể. Ảnh: ANH VŨ
Theo Chi cục Quản lý thị trường (QLTT) TP HCM, hơn 2 năm qua, các hộ kinh doanh hóa chất tại chợ Kim Biên không được cơ quan chức năng gia hạn giấy phép kinh doanh. Vì thế, các tiểu thương này chuyển qua kinh doanh mặt hàng khác.
Lực lượng QLTT đã nhiều lần kiểm tra các hộ kinh doanh trong chợ Kim Biên nhưng chưa phát hiện cửa hàng nào bán xyanua. Những trường hợp mua bán, tàng trữ xyanua mà cơ quan công an phát hiện là bên ngoài chợ. Chi cục QLTT TP HCM cũng cho rằng với việc kiểm tra hoạt động mua bán hóa chất độc hại này, phía công an thực hiện sẽ hiệu quả hơn.
Tràn lan trên chợ mạng
Trong khi chợ truyền thống vắng vẻ, e dè, kín đáo bao nhiêu thì trên chợ mạng, việc mua bán xyanua lại sôi động và công khai bấy nhiêu. Trên các nền tảng mạng xã hội, xyanua được rao bán công khai, "muốn mua bao nhiêu cũng có" và không bị hỏi mục đích mua cũng như không phải cung cấp giấy tờ gì.
Trong khi trên mạng xã hội, việc mua bán hóa chất độc hại này diễn ra công khai. Ảnh: ANH VŨ
Chẳng hạn, trên Facebook, chỉ cần gõ từ khóa "mua xyanua" sẽ hiển thị hàng loạt hội nhóm, như Hội hóa chất (56.000 thành viên), Chợ hóa chất mua bán - trao đổi - tư vấn (19.700 thành viên)… Trong đó, không ít bài đăng và thông tin liên quan việc mua bán xyanua, chẳng hạn: "Tôi cần mua xyanua, chấp nhận giá cao", "Tôi có bán kali xyanua và natri xyanua, cam kết chính hãng", "Mình mới nhập về ít kali xyanua - KCN, cam kết hàng chuẩn, giá rẻ, ai cần cứ liên hệ, tôi sẽ trả lời".
Phía dưới những thông tin này thu hút lượng tương tác lớn, nhiều bình luận hỏi mua và giới thiệu sản phẩm xyanua. Chúng tôi thử nhắn tin cho một số tài khoản, ra điều kiện đến tận nơi để xem hàng thì họ cho biết chỉ giao xyanua qua dịch vụ chứ không bán trực tiếp.
Một người bạn của chúng tôi cho biết mới đây, anh thử đăng thông tin "Cần hóa chất xyanua để thử nghiệm, giá nào cũng mua" trên một hội nhóm Facebook. Tài khoản H.C.V.N lập tức vào bình luận và đề nghị liên hệ để tư vấn. Người này cho biết có 3 loại xyanua. Loại 1 có giá 270.000 đồng/500 g, loại 2 giá 400.000 đồng và loại 3 là dạng lỏng, giá 550.000 đồng.
Anh bạn chúng tôi bày tỏ lo ngại mua loại hóa chất này là phạm pháp, cần phương thức "ngụy trang" để không bị phát hiện. Tài khoản H.C.V.N khẳng định đơn hàng này sẽ được tạo với tên sản phẩm là "chất tẩy rửa". Về mục đích mua hàng của khách, H.C.V.N không hề thắc mắc. Khi người bạn nêu trên đề nghị mua số lượng lớn để sản xuất thì tài khoản này bất ngờ chặn liên lạc.
Trong khi đó, trên Google, chỉ cần nhập từ khóa "mua xyanua" sẽ hiển thị nhiều địa chỉ. Cụ thể, website của công ty V. rao bán các hóa chất như kali xyanua, potassium xyanua, potassium cyanide... với khối lượng 50 kg/thùng; khẳng định xuất xứ từ Mỹ.
Qua nhiều lần gọi số điện thoại được đăng kèm trên website, phóng viên liên lạc được với người bán và thử hỏi giá cả, cách thức giao dịch 2 thùng. Người này yêu cầu để lại địa chỉ, công ty V. sẽ vận chuyển đến. Thời gian giao hàng và giá cả sẽ thông báo sau khi hóa chất được nhập về. Mục đích chúng tôi cần hóa chất này để làm gì, người bán cũng không hề hỏi đến...
Dễ lách luật, khó kiểm soát
Xyanua là mặt hàng không cấm kinh doanh tuyệt đối nhưng thuộc danh mục kinh doanh hạn chế, kinh doanh có điều kiện. Nghĩa là đơn vị nào có nhu cầu sử dụng hợp lý mới được cung cấp; khi mua phải có phiếu kiểm soát hóa chất, trong đó phải khai báo mua làm gì thì mới được bên bán chấp thuận.
Cục QLTT nhận định một trong những lý do khiến mặt hàng này chưa được kiểm soát chặt chẽ là một số đơn vị được phép mua, trong quá trình sử dụng còn dư thừa thì khó ai kiểm soát được. Nguồn này có thể được phát tán ra thị trường. Chưa kể, hóa chất độc hại này khi buôn bán trên thị trường với số lượng ít thì dễ dàng cất giấu, dù kiểm tra cũng khó phát hiện.
(Còn tiếp)