Rung cây dọa khỉ: Trò không mới cho những giải pháp không bao giờ cũ
Theo các nhà quan sát quốc phòng, đây thực sự là cuộc chiến khốc liệt giữa một thương hiệu đã được khẳng định: F/A-18 Super Hornet của Boeing và dòng máy bay cho tương lai của Lockheed Martin đó là F-35.
Tổng thống Donald Trump xuất thân từ một nhà kinh doanh; trong chương trình tranh cử cũng như khi mới nhậm chức Tổng thống Mỹ, ông luôn phê phán chương trình phát triển máy bay F-35, cho rằng đây một dự án quá tốn kém nhưng chưa đem lại hiệu quả.
Ông còn tuyên bố sẽ có kế hoạch thay thế F-35 bằng một loại máy bay chiến đấu khác có giá cả phải chăng hơn.
Trump yêu cầu Boeing, nhà sản xuất dòng máy bay F/A-18, ra giá một chiếc Super Hornet để sẵn sàng thay thế F-35 của Lockheed.
Với kinh nghiệm kinh doanh của một nhà tư bản lão luyện, trong một phát biểu công khai trước báo giới, ông nói: Sẽ có những thay đổi lớn trong trong chương trình F-35 và có lẽ là cả chương trình F/A-18. Chúng ta cần phải có sự cạnh tranh công bằng, mục đích để giảm chi phí xuống và đó sẽ là một điều tuyệt vời.
Ngay trong tuần làm việc đầu tiên trên cương vị Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, ông James Mattis đã đưa ra một chỉ thị, giao cho cấp phó của ông giám sát việc đánh giá, so sánh khả năng hoạt động của hai dòng máy bay này. Những kết quả thẩm định sẽ là cơ sở để thông qua ngân sách quốc phòng những năm tiếp theo.
Máy bay F-35A và F/A-18 Super Hornet của lực lượng không quân Mỹ. Ảnh: National Defense
Cuộc chiến giành thị phần
Để thuyết phục ông chủ Nhà trắng và ông chủ Lầu Năm góc, cả giám đốc điều hành của Lockheed và của Boeing đã gặp gỡ với Tổng thống Trump để giới thiệu công nghệ của họ, cũng như việc tiết giảm chi phí nếu sản phẩm của mình được chọn.
Lockheed đang làm tất cả để chương trình phát triển F-35 đi đúng lộ trình. Mặc dù được giới thiệu là máy bay chiến đấu đa chức năng có khả năng nhất trên thế giới nhưng chương trình bị kéo dài, chi phí liên tục phát sinh. Hiện tại, chương trình đã tiêu tốn hết hơn 400 tỷ USD nhưng vẫn nhiều lỗi chưa được khắc phục.
Tuy nhiên, người phát ngôn của Lockheed nói với National Defense: "Chúng tôi mong muốn tiếp tục làm việc với các nhà lãnh đạo và các quốc gia đối tác để cung cấp F-35 với mức giá phải chăng nhất".
Trong khi đó, Boeing – đối thủ của Lockheed cũng tuyên bố: "Chúng tôi sẽ đáp ứng yêu cầu thông tin từ chính quyền Trump. ... Chúng tôi cam kết làm việc minh bạch với Tổng thống và Quốc hội để cung cấp các sản phẩm và dịch vụ mà Boeing có khả năng đáp ứng tốt nhất cho nhu cầu an ninh quốc gia".
F-35 là máy bay chiến đấu đa năng thuộc dòng máy bay thế hệ thứ 5, được thiết kế tàng hình kể cả với những radar tiên tiến nhất và có được sự nhận biết, khả năng xử lý tình huống chưa từng thấy, cũng như khả năng chia sẻ thông tin. Có 3 phiên bản A cho lực lượng Không quân, B cho Thủy quân lục chiến và C cho Không quân hải quân.
F-35B cất cánh từ tàu đổ bộ USS America. Ảnh: Business Insider
Trong khi đó, F/A-18E-F là thế hệ thứ tư, được bắt đầu sử dụng bởi Không quân và Hải quân Mỹ từ những năm 1990.
Các chuyên gia Boeing cho biết, họ có khả năng đưa Super Hornet lên một bậc, đáp ứng được yêu cầu của cuộc chiến tranh tương lai như máy bay F-35, với những cải tiến gồm các cảm biến tiên tiến, khả năng quan sát…mức độ khác hẳn những chiếc F/A-18 đang được trang bị hiện nay.
Boeing đã cung cấp loại máy bay cải tiến này cho Hải quân từ năm 2013, nếu được Bộ Quốc phòng Mỹ chấp nhận thì những chiếc F/A-18 phiên bản Block 3 sẽ bắt đầu xuất xưởng vào cuối năm 2020.
Hiện tại những máy bay F-35 lô đầu tiên có giá gần gấp đôi F/A-18 Super Hornet, trong tương lai sẽ giảm xuống do sản xuất loạt, tuy nhiên, nó vẫn ở mức cao khi tại lô sản xuất thứ 10, nhà sản xuất Lockheed cho biết giá vẫn là 122 triệu USD một chiếc F-35C.
Lockheed dự kiến sẽ đưa giá F-35A xuống còn 85 triệu USD vào năm 2019, mặc dù phiên bản C có thể vẫn đắt hơn vì số lượng sản xuất sẽ thấp hơn và mỗi phiên bản F-35 có các yêu cầu kỹ thuật khác nhau.
Chiêu ép giá chỉ bằng "Mạng xã hội"
"Chương trình F-35 quá tốn kém và hoàn toàn không thể kiểm soát. Hàng tỷ USD có thể được tiết kiệm dành cho quân đội và những hạng mục mua sắm khác" - Tổng thống Trump viết trên Twitter của mình như vậy.
Không phải vô cớ mà ông chủ Nhà trắng có những động tác làm mình, làm mẩy với F-35, nếu chỉ xét góc độ chống lại các nhóm khủng bố như Nhà nước Hồi giáo cực đoan và đối phó với một cuộc chiến tranh phi đối xứng. Lúc này, lực lượng phòng không của đối phương gần như bằng 0 thì máy bay tiêm kích như Super Hornet hiện tại thừa sức đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ.
Tuy nhiên, các nhà quân sự lại yêu cầu hơn như vậy để có thể đối phó với những mối đe dọa từ hai đối thủ lớn nhất là Nga và Trung Quốc, ngoài ra còn những đối thủ tiềm năng như Triều Tiên và Iran.
Đây là những nước có tiềm lực quân sự rất mạnh, có hệ thống phòng không vững chắc mà những loại máy bay thuộc thế hệ 4 hoặc 4+ sẽ không có cơ hội chiến thắng. Trong khi đó, giá những loại máy bay thế hệ 4 (4+) cũng không hề rẻ, một chiếc Super Hornet mới nhất đã lên tới 70 triệu USD, cấu hình Block 3 sẽ có khả năng "thêm vài triệu" một chiếc.
F/A-18 Super Hornet của lực lượng không quân Mỹ. Ảnh: Jane's.
Ngoài ra, Super Hornet không có khả năng cất hạ cánh thẳng đứng, trong khi đó, lực lượng Thủy quân lục chiến cần những chiếc F-35B để bổ sung khả năng đó bởi vì họ đang gặp vấn đề với chiếc máy bay cũ AV-8B Harriers. Loại máy bay này cũng đã gần hết niên hạn sử dụng, dự kiến sẽ ngừng hoạt động vào năm 2026.
Việc mua sắm máy bay chiến đấu tương lai vẫn phải do các nhà lãnh đạo của Lầu Năm góc quyết định nhưng ngân sách quốc phòng lại do Tổng thống và Quốc hội quyết định.
Hiện nay, nhu cầu về máy bay chiến đấu thế hệ năm của quân đội Mỹ rất cao, trong khi dây chuyền sản xuất máy bay F-22 Raptor đã bị đóng cửa sớm hơn kế hoạch, bản thân các nhà lãnh đạo quân đội Mỹ lại không quá mặn mà với những máy bay thế hệ 4, kể cả khi nó được cải tiến nâng cấp.
Với khả năng hiện tại, Mỹ chỉ triển khai sản xuất máy bay F-35. Nhưng sau nhiều sự cố và bị chậm tiến độ tới 4 năm, F-35 hiện vẫn chưa thể được sử dụng trong các nhiệm vụ chiến đấu.
Trước áp lực cạnh tranh từ Boeing, Giám đốc điều hành của hãng Lockheed Martin, bà Marillyn Hewson đã có cam kết cá nhân với Tổng thống Trump về việc hạ giá máy bay chiến đấu F-35, sau khi ông Trump gây áp lực với hãng này về chi phí mua máy bay mới.
F-35 đã được giải cứu
Hiện tại, máy bay F-35 với các phiên bản đã được lựa chọn là máy bay chính của các lực lượng quân đội Mỹ trong khoảng 40 năm tới. F-35A hiện có giá thành khoảng 95 triệu USD cho mỗi máy bay. Đến năm 2019 hoặc 2020, Lockheed và chính phủ Mỹ đang có kế hoạch giảm giá xuống dưới 85 triệu USD cho phiên bản F-35A.
Với những lời phàn nàn và thậm chí là đe dọa hủy bỏ chương trình F-35 của người đứng đầu Nhà Trắng. Tổng thống Trump đã tiết kiệm được 700 triệu USD trong hợp đồng trị giá 8,5 tỷ USD cho các máy bay chiến đấu F-35A mới nhất.
Tuy nhiên điều đó cũng không làm cho Lockheed thiệt thòi, vừa qua họ đã được trao một hợp đồng trị giá 7,2 tỷ USD để sản xuất 90 chiếc F-35 ở lô thứ 10.
Tập đoàn Lockheed hy vọng sẽ hoàn thành các cuộc đàm phán cho lô 11 trong những tháng tới. Sau đó, công ty hy vọng sẽ đạt được thỏa thuận với những khách hàng đặt hàng từ lô 12 đến lô 14 trong thời gian tiếp theo
Các nhà lãnh đạo tập đoàn Lockheed mong đợi số lượng đơn đặt hàng tăng theo thời gian vì giá của máy bay F35 nói chung đang đi xuống và các vấn đề về kỹ thuật lớn với dòng máy bay này đã cơ bản được khắc phục.
Theo một nghiên cứu mới nhất, 10 chiếc F-35 được thêm vào đơn đặt hàng sẽ tạo ra khoảng 9.000 việc làm ở Mỹ. Việc mua thêm này cũng sẽ làm giảm giá của chiếc F-35 thêm khoảng 1 triệu USD một chiếc.
Như vậy, bằng cách hạ giá thành, F-35 đã giữ được "mạng sống" của mình, đồng thời còn thu hút được nhiều khách hàng tiềm năng mới.
Điều này "hứa hẹn" F-35 sẽ là loại máy bay "hút khách" trong thời gian tới; đồng thời cũng có thể gián tiếp khai tử những dòng máy bay chiến đấu một thời được cho là mặt hàng bán chạy ở ngay chính nước Mỹ, cũng như những đồng minh thân cận của Washington.