Trong khi, phe ly khai thân Nga tại miền đông Ukraine đã bắt giam rất nhiều tù binh để tiến hành trao đổi với chính phủ Kiev. Song, phía chính phủ Ukraine lại bị thiếu người để có thể trao trả ngang bằng với phe ly khai. Do đó, họ đã tận dụng những người phụ nữ, đàn ông và thiếu niên trong trang phục quần áo cũ nát rách rưới bị giam ở các nhà tù để biến thành tù binh trao cho quân ly khai miền đông.
Thực thế, những người này chưa từng đứng vào hàng ngũ chiến đấu của quân ly khai miền đông Ukraine và cũng không hề biết rằng họ được biến thành tù binh để trao cho phe nổi dậy.
"Tôi là một dân thường và bị đưa tới đây để cho đủ số lượng", Nikita Podikov (17 tuổi) trả lời tờ The New York Times.
Podikov cho biết các binh sĩ Ukraine đã bắt mình tại khu vực gần vùng giao tranh với quân ly khai cách đây 2 tuần khi họ đang rút quân. Theo Podikov, giới chức địa phương đã buộc tội anh này tham gia một băng nhóm ám sát thân Nga nhưng chưa bao giờ đưa ra được bằng chứng.
"Tôi chưa bao giờ cầm súng và chưa từng giết bất cứ ai. Họ bắt giam và đánh đập tôi trong 2 ngày, sau đó dùng tôi để trao đổi tù binh", Podikov nói.
Hôm 20/9, Podikov đã bị đưa vào đoàn tù nhân gồm 27 người đàn ông và 1 phụ nữ mà thực tế chỉ có 7 người là quân ly khai, tiến hành trao đổi tù binh với phe nổi dậy miền đông.
Trong buổi phóng vấn tại địa điểm được thả tự do và khu nhà giam giữ các tù nhân tại Donetsk, 12 người đàn ông được quân đội Ukraine trao trả cho quân ly khai cho biết họ cũng rơi vào hoàn cảnh như Podikov.
Một số người cho biết họ bị bắt giam cách đây vài tháng tại nhiều vùng miền trên đất nước Ukraine trước cáo buộc tham gia các hoạt động chính trị ủng hộ Nga như xuống đường biểu tình đòi quyền tự trị tại miền đông Ukraine hay phát tờ rơi tuyên truyền.
Hiện nay, hoạt động trao đổi tù binh đang diễn ra hàng ngày tại miền đông Ukraine nhằm duy trì thỏa thuận ngừng bắn giữ quân chính phủ và phe ly khai vốn được ký kết hôm 5/9 cũng như củng cố lòng tin cho cả những người bị bắt giữ và thân nhân của họ.
Theo thỏa thuận ngừng bắn, hai bên sẽ tiến hành trao đổi tù binh. Tuy nhiên, phe ly khai, lực lượng đang giam giữ hàng trăm binh sĩ Ukraine, đã đưa ra yêu cầu trao đổi 1 – 1 để buộc chính phủ Kiev thả tự do cho cả những tù nhân bị bắt giữ tại miền tây Ukraine vì tham gia các hoạt động chính trị và chiến dịch phi quân sự khác.
Theo Vladimir Ruban, một cựu quan chức Ukraine kiêm nhà đàm phán cao cấp, các tù nhân được phân chia thành từng nhóm từ dân thường bị bắt do tham gia biểu tình, tù binh và cả nghi phạm tình báo.
Ông Ruban nhấn mạnh các quan chức, tay súng bắn tỉa và nghi phạm gián điệp bị thương nặng cần đuợc chữa trị ngay lập tức trở thành nhóm đáng giá nhất trong các cuộc trao đổi giữa quân đội Kiev và phe ly khai.
Một trong những trường hợp phổ biến trong các cuộc trao đổi tù binh là việc đổi một công dân Ukraine với một nhân vật chính trị thân Nga bị bắt khi tham gia các cuộc biểu tình tại Ukraine hồi đầu năm nay tại Donetsk và Luhansk.
Ông cho biết quá trình đàm phán cũng hết sức phức tạp. Điển hình, hồi đầu năm nay, Igor Bezler, thủ lĩnh phe ly khai, đã quyết định trao 17 quân nhân Ukraine để đổi lấy một phụ nữ bí ẩn mang tên Olga Koligina.
"Công việc này phức tạp hơn nhiều so với việc giao dịch ngân hàng", ông Ruban chia sẻ.
Ngay cả các quan chức Ukraine cũng đưa ra những con số khác nhau về số binh sĩ Ukraine đang bị phe ly khai giam giữ.
Chia sẻ trên Facebook, hôm 18/9, Semen Semenchenko, chỉ huy tiểu đoàn Donbass, cho biết 853 quân nhân Ukraine hiện vẫn đang nằm trong tay của quân ly khai và 408 người bị mất tích khi đang làm nhiệm vụ.
Tuy nhiên, hôm 23/9, nhóm Officer Corpus, tổ chức phi chính phủ bao gồm các sĩ quan quân đội Ukraine đã nghỉ hưu tham gia tiến trình đàm phán trao đổi tù binh của ông Ruban tiết lộ số binh sĩ chính phủ hiện bị giam cầm là 504 người.
Trong buổi trao trả tù binh hôm 20/9, Oksana Bilozir, cựu quan chức trong Quốc hội Ukraine đã thay mặt chính phủ Kiev cùng một đại diện của phe ly khai, kiểm tra danh sách tù binh trao đổi trước khi thả tự do cho tù nhân.
Oleg Furman (43 tuổi), một binh sĩ được quân đội Ukraine thả tự do cho biết ông từng chiến đấu cho Cộng hòa Nhân dân Luhansk tự xưng. Giới chức Ukraine nghi ngờ ông là một tay súng bắn tỉa do đó họ đã đánh gãy ngón tay bóp cò của ông.
Ngoài ra, một trong những nhân vật quan trọng được trao trả tự do hôm 19/9 là Valery Ginsberg, doanh nhân đến từ Kiev. Ông Ginsberg khẳng định ông chưa từng đến Donetsk. Tại Kiev, ông bị cáo buộc là người ủng hộ thắt chặt mối quan hệ kinh tế với Nga.
"Họ đối xử với chúng tôi không khác gì động vật. Tôi là một công dân Ukraine. Tôi có bằng chứng vô tội. Tôi muốn chứng minh mình vô tội nhưng họ không cho tôi nói", ông Ginsberg chia sẻ.
