Vẫn là vấn nạn tham nhũng
Theo nhà báo Marc Champion của tờ Bloomberg, để phần nào hiểu được cách Tổng thống Vladimir Putin có thể kéo Ukraine từ phương Tây về lại phía mình mà "không tốn giọt mồ hôi", hãy nhìn những gì đang diễn ra tại quốc gia láng giềng Moldova.
Theo ông Champion, Moldova đã phải chịu cảnh "xung đột đóng băng" với Transnistria kể từ năm 1992. Giống như Ukraine, Moldova bị trộn lẫn giữa hai bản sắc, khi mà kể cả số đông người dân nói tiếng Romania cũng không biết nên tự coi mình là người Romania hay người Moldova.
Và cũng giống như Ukraine, thể chế chính trị Moldova đầy rẫy tham nhũng và tiêu cực.
Tuần trước, chánh công tố của quốc gia nông nghiệp với 3,5 triệu dân này đã ra lệnh hủy quyền miễn truy tố và bắt giữ cựu Thủ tướng Vlad Filat với cáo buộc tham những 1 tỉ USD trong thời gian tại chức. Ông Filat đã bị điều ra khỏi tòa nhà quốc hội ngay khi quyết định được đưa ra.
Cựu Thủ tướng Filat trong ngày bị bắt. Ảnh: Sputnik
Kể từ khi bản báo cáo sơ bộ về những khoản tiền mờ ám của ông Filat được cơ quan điều tra độc lập Kroll công bố hồi đầu năm, người dân Moldova đã liên tiếp tổ chức biểu tình trên khắp đất nước để phản đối việc chính phủ vẫn chần chừ chưa truy tố cựu Thủ tướng.
"Người dân Moldova đã phát điên vì tệ nạn tham nhũng lan truyền như dịch bệnh trên đất nước này, và họ quyết không cam chịu nữa" - ông Champion viết.
Cũng dễ hiểu, khi mà 1/8 GDP của quốc gia nghèo nhất châu Âu này đã "bốc hơi" trong bê bối tham nhũng của ông Filat. Con số này đã được công bố từ tháng 11/2014, nhưng các ngân hàng liên quan lại không thanh lý tài sản như IMF yêu cầu, và người dân phải gồng mình gánh nợ công.
Theo ông Champion, những người biểu tình, cũng như đa số người dân Moldova, ủng hộ việc "kết thân" với EU. Nhưng khác với 2 lần Maidan của Ukraine, chính phủ đang bị công kích hiện nay ở Moldova lại là chính phủ thân phương Tây chứ không phải thân Nga.
Nói cách khác, nếu các cuộc biểu tình dẫn đến bầu cử vào thời điểm này, một đảng thân Nga nhiều khả năng sẽ giành chiến thắng.
Bài học cho Ukraine
"Nếu bầu cử diễn ra tại Moldova vào thời điểm này, một đảng thân Nga nhiều khả năng sẽ giành chiến thắng" - Marc Champion, Bloomberg.
Theo ông Champion, nếu chính phủ tiếp tục thất bại trong chiến dịch chống tham nhũng và đánh mất lòng tin của người dân, viễn cảnh tương tự Moldova sẽ sớm xảy ra tại Ukraine.
Hệ quả là chính phủ thân phương Tây của ông Petro Poroshenko sẽ bị lật đổ, thay vào đó là các thế lực với những cách tiếp cận khác. Dù đó là những người có tư tưởng cực hữu hay thân Nga, điều đó cũng sẽ giúp Putin đạt được mục đích: phá vỡ quan hệ Ukraine-EU.
Kéo Ukraine xa EU về Nga luôn là một trong những ưu tiên hàng đầu của Putin.
Trở lại với Moldova, một vấn đề nhức nhối tại đây là các nhà tài phiệt của đảng thân phương Tây hay đảng thân Nga đều chẳng mặn mà gì với các cuộc cải cách nhằm chấm dứt tham nhũng. Ngoài ra, không có một thế lực chính trị trong sạch nào đủ khả năng lên nắm quyền.
Cựu Thủ tướng Filat đã kiếm lời bất chính từ quyền lực chính trị của mình, nhưng ông cũng là người đem lại cho Moldova thỏa thuận hợp tác thương mại với EU, cũng như quyền miễn thị thực cho người dân nước này tại châu Âu.
Đây cũng là lý do tại sao tất cả những đợt công kích của các đảng phái thân Nga đều nhắm vào việc "triệt hạ" ông Filat. Họ cũng đứng sau giật dây những cuộc biểu tình quy mô nhất để kêu gọi chính phủ truy tố cựu Thủ tướng, và đã đạt được mục đích của mình.
Theo ông Champion, chính phủ thân phương Tây của Moldova hiện tại vẫn sẽ "lết" được đến khoảng mùa xuân năm sau, chủ yếu vì theo hiến pháp nước này, đó là khoảng thời gian gần nhất mà một cuộc tổng tuyển cử đột xuất có thể được tổ chức.
Nếu điều đó xảy ra, kể cả những nhà ngoại giao phương Tây lạc quan nhất cũng phải công nhận một đảng thân Nga sẽ lên nắm quyền tại Moldova. Khi đó, nạn tham nhũng vẫn sẽ hiện hữu, nhưng kẻ được lợi sẽ là phe thân Nga.
Và đương nhiên cả chính nước Nga nữa.
Lãnh đạo các đảng thân Nga đã khẳng định họ sẽ tìm cách phá vỡ thỏa thuận của Moldova với EU, gia nhập Liên minh Eurasia của Putin, và tìm đến điện Kremlin thay vì IMF để giải quyết các vấn đề tài chính.
Với nhiều người Moldova, đặc biệt là giới trẻ, viễn cảnh này sẽ không lấy gì làm sáng sủa.
Nhưng với Putin, đây sẽ là một thắng lợi vang dội.
