Hôm 5/10, tờ Wall Street Journal đã đăng tải một bài viết của Thượng nghị sĩ Mỹ John McCain, cựu chiến binh Mỹ ở Việt Nam, kể về kỉ niệm 2 lần gặp gỡ với Đại tướng Võ Nguyên Giáp.
Dưới đây là trích lược nội dung bài viết của ông McCain:
Tôi gặp Đại tướng Việt Nam Võ Nguyên Giáp 2 lần. Lần đầu tiên là trong một bệnh viện quân đội ở Việt Nam, nơi tôi được điều trị ngắn ngày sau khi bị bắt năm 1967. Cha tôi từng chỉ huy các lực lượng quân đội Mỹ tại Thái Bình Dương, điều đó khiến tôi tò mò về những nhân vật quan trọng trong chính quyền miền Bắc Việt Nam khi đó.
Tôi vẫn nhớ một vài người đến thăm thuộc hàng quan chức cấp cao cùng với những lính gác và những người thẩm vấn mà tôi thấy mỗi ngày. Tướng Giáp khi đó là Bộ trưởng Quốc phòng, là người duy nhất tôi nhận ra. Ông ấy đứng nhìn tôi một lúc rồi lặng lẽ rời đi.
Thượng Nghị sĩ John McCain
Cuộc gặp thứ hai của tôi với tướng Giáp là vào đầu những năm 1990 trong một trong những chuyến đi của tôi đến Hà Nội để thảo luận về chương trình Tìm kiếm lính Mỹ mất tích trong chiến tranh (POW/MIA) và bình thường hóa quan hệ giữa hai quốc gia.
Tôi đã đề nghị Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam khi ấy là ông Nguyễn Cơ Thạch cùng Thứ trưởng Lê Mai sắp xếp cho tôi một cuộc phỏng vấn ngắn với vị tư lệnh huyền thoại của Quân đội Nhân dân Việt Nam.
Ngày hôm sau, tôi được dẫn tới một phòng khách lớn tại Phủ Chủ tịch, nơi Đại tướng đang chờ tôi. Ông mặc một bộ đồ màu xám nhạt, thắt cà vạt, mỉm cười, mặc dù đã có tuổi nhưng vẫn khá nhanh nhẹn.
Bên dưới bức tượng bán thân của Chủ tịch Hồ Chí Minh, người đã dẫn dắt nhân dân Việt Nam trong hai cuộc chiến tranh chống Pháp và chống Mỹ, tướng Giáp đón chào tôi một cách nồng hậu. Cả hai chúng tôi siết chặt vai nhau như thể chúng tôi là đồng đội cũ gặp nhau chứ không phải là những đối thủ cũ.
Tôi đã từng hy vọng cuộc thảo luận của chúng tôi sẽ tập trung vào vai trò lịch sử của ông ấy. Sau khi tôi từ Việt Nam trở về Mỹ vào năm 1973, tôi đã đọc tất cả mình có thể tìm được về hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ của Việt Nam, bắt đầu bằng cuốn "Hell in a Very Small Place” của Bernard Fall, một nghiên cứu xuất sắc về trận Điện Biên Phủ năm 1954, nơi chấm dứt chế độ thực dân Pháp và bản chất thiên tài của Tướng Giáp lần đầu được bộc lộ rõ ràng tới mức khiến cả thế giới kinh ngạc.
Tôi đã rất muốn nghe Tướng Giáp kể chi tiết trận đánh kéo dài gần 2 tháng và giải thích vì sao quân đội của ông lại có thể khiến nước Pháp bị sốc khi di chuyển được các cỗ pháo qua các sườn núi, xuyên rừng rậm - điều tưởng như không thể. Tôi muốn nói chuyện với Tướng Giáp về một điều kì diệu khác trong công tác hậu cần - Đường mòn Hồ Chí Minh.
Tôi cứ nghĩ rằng Tướng Giáp sẽ không từ chối cơ hội để nói với tôi về những chiến thắng của mình. Tôi muốn cả hai chúng tôi coi nhau như những sỹ quan về hưu và đối thủ cũ để kể lại chi tiết các sự kiện lịch sử mà ông đã góp một phần quan trọng, còn tôi thì khá nhỏ nhoi. Nhưng ông ấy chỉ trả lời hầu như tất cả các câu hỏi của tôi một cách ngắn gọn, nói thêm không nhiều so với những gì tôi đã biết, rồi sau đó ông vẫy tay ra hiệu nên dừng lại.
Ông ấy nói rằng tất cả đã là quá khứ, tôi và anh nên bàn chuyện tương lai khi mà hai quốc gia chúng ta không còn là kẻ thù, mà là bạn. Sau đó chúng tôi đã làm như vậy, hai chính trị gia thảo luận việc hợp tác giữa hai đất nước - việc đã đưa tôi quay lại Việt Nam.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp
Tướng Giáp là một bậc thầy về vận dụng chiến thuật hậu cần, nhưng danh tiếng của ông còn vượt xa hơn thế. Những chiến thắng của ông là nhờ chiến lược kiên trì mà chính ông và Chủ tịch Hồ Chí Minh tin tưởng là sẽ thành công. Tướng Giáp đã thực hiện chiến lược đó với một ý chí kiên cường. Pháp đã bị đẩy lùi bởi hàng loạt các đợt tấn công dồn dập trực diện tại Điện Biên Phủ.
Cả đất nước, chứ không phải chỉ là quân đội, mới là người chiến thắng trong các cuộc chiến. Tướng Giáp hiểu điều đó. Còn chúng tôi thì không.
Cuộc gặp gỡ giữa tôi và Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã kết thúc. Chúng tôi đứng dậy, bắt tay và khi tôi định đi, ông ấy nắm tay tôi và nói nhỏ "Ông là kẻ thù danh dự của tôi"... Cho dù hàm ý của ông ấy là gì, tôi vẫn trân trọng tình cảm đó.
