Cuộc khủng hoảng năng lượng tại quê hương của tỉ phú Elon Musk đang gây ra những vấn đề nghiêm trọng đối với quốc gia này. Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa đã tuyên bố tình trạng thảm họa quốc gia để đối phó với cuộc khủng hoảng năng lượng kéo dài tại đây, gọi nó là "mối đe dọa hiện hữu" đối với nền kinh tế phát triển nhất châu Phi.
Đặt ra các mục tiêu chính của chính phủ trong bài phát biểu toàn quốc 9/2, ông Ramaphosa cho biết cuộc khủng hoảng là "mối đe dọa hiện hữu đối với nền kinh tế và kết cấu xã hội của đất nước" và rằng "ưu tiên trước mắt nhất của chúng ta là khôi phục an ninh năng lượng".
Người dân Nam Phi đã phải chịu cảnh cắt điện trong nhiều năm, nhưng năm 2022 chứng kiến số lần mất điện nhiều hơn gấp đôi so với bất kỳ năm nào khác, do các nhà máy nhiệt điện than cũ kỹ bị hỏng và công ty điện lực nhà nước Eskom phải vật lộn để có tiền mua dầu diesel cho các máy phát điện khẩn cấp.
Mất điện ở Nam Phi — hay "cắt điện luân phiên" theo cách gọi của người dân địa phương — đã kéo dài tới 12 giờ một ngày. Tháng trước, người dân thậm chí còn được khuyên nên chôn cất người chết trong vòng 4 ngày sau khi Hiệp hội Lễ tang Nam Phi cảnh báo rằng các thi thể trong nhà xác đang phân hủy vì mất điện liên tục khiến máy lạnh không hoạt động.
Tăng trưởng lao dốc
Việc cung cấp điện đứt quãng đang cản trở các doanh nghiệp nhỏ và gây nguy hiểm cho tăng trưởng kinh tế và việc làm ở một quốc gia có tỷ lệ thất nghiệp ở mức 33%.
Tăng trưởng GDP của Nam Phi có khả năng giảm hơn một nửa trong năm nay xuống còn 1,2%, Quỹ Tiền tệ Quốc tế đã dự báo, với lý do thiếu điện cùng với nhu cầu tiêu dùng yếu hơn đang gây ra "những hạn chế cơ bản".
Ông Ramaphosa cho biết rằng tình trạng thảm họa quốc gia sẽ bắt đầu có hiệu lực ngay lập tức.
Điều đó sẽ cho phép chính phủ "cung cấp các biện pháp thiết thực để hỗ trợ các doanh nghiệp" và cung cấp điện cho các cơ sở hạ tầng quan trọng, chẳng hạn như bệnh viện và nhà máy xử lý nước, ông nói thêm.
Ông Ramaphosa đã buộc phải hủy chuyến tham dự Diễn đàn Kinh tế Thế giới thường niên ở Davos, Thụy Sĩ, vào tháng 1 do Nam Phi mất điện liên tục, cũng cho biết ông sẽ bổ nhiệm một bộ trưởng điện lực "chịu trách nhiệm giám sát tất cả các phương án xử lí điện".
Ngoài ra, tổng thống đã công bố các biện pháp chống tham nhũng "để bảo vệ đất nước trước bất kỳ sự lạm dụng nào đối với các quỹ cần thiết để giải quyết thảm họa này" và một đội cảnh sát chuyên dụng của Nam Phi để "đối phó với nạn tham nhũng và trộm cắp tràn lan tại một số nhà máy điện."
Phần lớn điện của Nam Phi được cung cấp bởi công ty Eskom thông qua một nhóm các nhà máy nhiệt điện than đã bị sử dụng quá mức và không được bảo trì trong nhiều năm. Eskom có rất ít nguồn dự phòng, điều này gây khó khăn cho việc đưa các thiết bị ngoại tuyến để thực hiện công việc bảo trì quan trọng.
Công ty này đã thua lỗ trong nhiều năm và mặc dù thuế quan tăng cao đối với khách hàng, họ vẫn dựa vào các gói cứu trợ của chính phủ để duy trì khả năng thanh toán. Nhiều năm quản lý yếu kém và tham nhũng có hệ thống được cho là những lý do chính khiến Eskom không thể tiếp tục hoạt động.
Một ủy ban điều tra trên phạm vi rộng do Thẩm phán Raymond Zondo đứng đầu chuyên phá các vụ tham nhũng và gian lận trong khu vực công ở Nam Phi đã kết luận rằng các thành viên trong hội đồng quản trị cũ của Eskom phải đối mặt với án truy tố hình sự do những thất bại trong quản lý và "văn hóa tham nhũng".