Ranh giới mong manh giữa vui đùa và quấy rối tình dục chốn công sở
Quách Hiểu Phi, Phó giáo sư tại Đại học Khoa học Chính trị và Luật Trung Quốc đã đề cập rằng quấy rối tình dục tại nơi công sở là một khái niệm khá chủ quan và có nhiều thay đổi tuỳ trường hợp. Ông chỉ ra rằng, nhiều phụ nữ cảm thấy khó chịu nhưng không thể nhận ra đó là hành vi quấy rối tình dục cũng như không biết cách giải quyết sao cho phù hợp với các chuẩn mực và thời đại.
Chính điều này đã khiến ranh giới giữa quấy rối tình dục hay sự đùa vui, thân thiết chốn công sở trở nên khó phân biệt hơn bao giờ hết.
Một số người tâm sự đã từng bị quấy rối tình dục đến 6 năm. Tuy nhiên, khi tìm đến người nhà với mong muốn tâm sự và nhận được sự giúp đỡ thì họ lại bị chính cha mẹ cho rằng: “Chắc chắn đây là lỗi của con khi chủ động tiếp cận những người đó.”
Không ít người gặp phải những người chủ thường đưa ra những lời nhận xét tục tĩu, quấy rối bằng lời nói. Hoặc khi bị sếp cố ý đụng chạm có người thẳng thắn từ chối nhưng có người lại giả vờ như không có chuyện gì xảy ra.
Đặc biệt, với những cô gái mới ra trường và bắt đầu đi làm, họ đa phần đều có địa vị thấp hơn những kẻ quấy rối - đồng nghiệp đã làm từ lâu hoặc lãnh đạo nên thường sợ hãi với việc chống cự lại các hành động “thân mật” của người khác và thậm chí lo lắng, nghi ngờ rằng có phải bản thân đã quá nhạy cảm và đây chỉ là một hành động bình thường.
"Tôi đã gặp phải sự quấy rối tình dục nhiều lần trong suốt sáu năm làm việc" - Tô Tô, 25 tuổi, Côn Minh, Trung Quốc chia sẻ
"Tôi đi làm ngay khi vừa tốt nghiệp cấp 3, năm 19 tuổi. Khi đi làm được khoảng một năm, bỗng có hôm sếp nói có kế hoạch cần bàn bạc nên muốn tôi cùng đi dự một bữa tiệc tối. Do công việc khi ấy mới bắt đầu tiến triển nên tôi phải đi.
Sau bữa tối, sếp say khướt và nhất quyết muốn đưa tôi về nhà. Không biết làm sao để từ chối, tôi đành để anh ta đưa đến cửa. Nhưng khi tôi vừa bước chân vào phòng, anh ta đã lôi tôi lên giường và ghì chặt. Tôi vô cùng hoảng loạn nên đã hét lớn ra cửa sổ. Có lẽ điều này đã khiến anh ta sợ hãi và bỏ đi cùng lý do “đùa thôi mà.”
Sau ngày hôm đó, tôi vô cùng sợ hãi và chỉ biết một điều rằng bản thân không thể tiếp tục làm việc ở đây nữa. Tôi cố gắng quên đi tất cả để có thể một lần nữa bước ra thế giới bên ngoài."
Tuy nhiên sau đó, Tô Tô lại một lần nữa bị đồng nghiệp "động chạm" khi đi ăn cưới. Dù đã báo cáo chuyện này với lãnh đạo và mong muốn chuyển bộ phận nhưng cô gái lại không nhận được sự đồng thuận và lãnh đạo chỉ coi chuyện này là nhỏ nhặt bởi người kia muốn theo tán tỉnh và theo đuổi cô. Cuối cùng, Tô Tô lại quyết định nộp đơn xin nghỉ việc.
"Trước đây, khi bị quấy rối, tôi đã từng nghĩ đến việc nhờ gia đình nhưng họ lại cho rằng do tôi đã chủ động tiếp cận những người đó. Điều này khiến tôi tổn thương hơn cả. Thậm chí tôi còn từng nghĩ, liệu vấn đề có phải do mình? Tôi thường mặc áo phông, quần dài nhưng chuyện quấy rối vẫn xảy ra."
Chính nạn nhân cũng mơ hồ không biết liệu đó có phải quấy rối
Không chỉ thông qua hành động, đôi khi những lời nói, câu hỏi tán tỉnh khiếm nhã cũng có thể coi là hành vi quấy rối tình dục. Như trường hợp của Tiểu Vũ (23 tuổi, Tô Châu, Trung Quốc) cho biết sếp của mình đã liên tục đưa ra những câu trò chuyện khiếm nhã nhưng biện minh chỉ là đang giúp nhân viên mới ra trường "có tâm lý vững vàng hơn".
Tiểu Vũ chia sẻ: "Tôi gặp phải hành vi quấy rối tình dục ngay tại nơi làm việc đầu tiên sau khi tốt nghiệp. Khi đó tôi hoàn toàn không biết gì về nội quy công ty cũng như mối quan hệ giữa cấp trên - cấp dưới và chấp nhận mọi thứ vì nghĩ chỉ đó là những câu nói đùa.
Một ngày nọ, khi cuộc họp kết thúc vào 8 giờ tối, sau khi yêu cầu các nhân viên khác rời đi, chỉ còn 3 cô gái mới tốt nghiệp ở lại, sếp đã bảo tôi nhắm mắt lại và hỏi muốn anh ta hôn ở đâu. Tôi vô cùng bàng hoàng trước câu hỏi này nhưng anh ta lại nói điều này chỉ để rèn luyện tố chất tâm lý. Rất may có hai người bên cạnh nên không sao.
Một lần khác, sếp lại nói về việc anh ta rất giàu có, hỏi tôi có muốn theo anh ta không. Vì nghĩ đây là câu nói đùa nên tôi tiếp tục trả lời "không" nhưng anh ta vẫn tiếp tục hỏi dồn. Ngoài ra cũng có một số hành vi thường ngày khác của anh ta khiến tôi khó chịu. Như khi HR đưa một tập hồ sơ của những người ứng tuyển vị trí trợ lý, anh ta đã không ngừng đánh giá ngoại hình của từng người bằng ngôn từ hết sức khiếm nhã."
Chính những điều này đã khiến Tiểu Vũ cảm thấy vô cùng căng thẳng mỗi khi đối diện sếp và thậm chí đã nằm mơ thấy ác mộng, thường giật mình tỉnh dậy trong sợ hãi. Cô gái nghi ngờ liệu đây có phải chuyện bình thường chốn công sở và bản thân quá nhạy cảm cũng như non nớt nên không thể thích nghi.
"Không thể tiếp tục chịu đựng, tôi đã nghỉ việc sau chưa đầy một tháng. Dù những gì xảy ra chỉ là quấy rối bằng lời nói nhưng tôi nghĩ bất cứ hình thức nào, nếu khiến người khác khó chịu đều bị coi là quấy rối tình dục.
Một số người cho rằng đây chỉ là những hành động tán tỉnh. Nhưng tán tỉnh với tôi là khi có sự tự nguyện của cả hai bên. Ngược lại sẽ là quấy rối tình dục, ngay cả khi chỉ thể hiện qua bằng lời nói hay thậm chí là ánh mắt."
Tương tự, Đa Đa (hơn 30 tuổi, Bắc Kinh, Trung Quốc) cũng chia sẻ những trải nghiệm về khoảng thời gian tồi tệ của mình khi mới ra trường khi bị sếp tại công ty khởi nghiệp - nơi cô có công việc đầu viên quấy rối:
"Vì công việc liên quan trực tiếp đến nhau nên tôi phải thường xuyên liên lạc với sếp. Ban đầu, tôi nghĩ tất cả chỉ là quan tâm, đùa giỡn nên không có phản ứng gì. Tuy nhiên, những câu nói của anh ta dần trở nên quá đáng hơn.
Ví dụ như hôm đó tôi mặc một chiếc váy hơi ngắn trên đầu gối, anh ta sẽ nhìn và nói, "Hôm nay em mặc đẹp quá, mặc cho anh xem à?" Không chỉ vậy, ngày hôm sau, anh ta còn tiếp tục nói thêm, “Anh mơ thấy em mặc chiếc váy ngày hôm qua, em đoán xem anh đã làm gì?”
Sau khi tôi phản ứng gay gắt, anh ta cũng bắt đầu trở nên hung hăng hơn về cả lời nói và hành động. Tôi đã sống trong những tháng ngày sợ hãi, hoang mang bởi việc định nghĩa thế nào là quấy rối tình dục với tôi khi ấy vô cùng mơ hồ. Nhưng sau đó, tôi hiểu ra bản thân phải cứng rắn hơn để tránh khỏi chúng."
Ranh giới mơ hồ cũng chính là điều khó khăn cho xử lý vi phạm
Một tổ chức đã thực hiện khảo sát sơ bộ về quấy rối tình dục tại nơi làm việc ở Trung Quốc năm 2018. Dù bảng khảo sát chỉ với số lượng 233 người với đối tượng chủ yếu là những người làm việc ở các thành thị lớn nhưng cũng là một tài liệu để tham khảo.
Theo thống kê này, 66,5% số người được hỏi từng bị quấy rối tình dục tại nơi làm việc, trong đó có 5 nam giới và 150 người là nữ giới. Về cách đối phó, 42,2% số người được hỏi chọn cách im lặng là do không muốn tổn hại đến công việc cũng không dám nghỉ việc. Ngoài ra có 33,9% không lựa chọn tìm kiếm sự trợ giúp từ bên ngoài do thiếu bằng chứng.
Dù Trung Quốc đã ban hành một số quy định về việc khiếu nại, xử phạt đối với các hành vi quấy rối tình dục chốn công sở nhưng vẫn chưa thể đạt được hiệu quả nhất định.
Nhiều người cho rằng, không phải họ yếu đuối mà vì thiếu bằng chứng nên cuối cùng đã chọn cách từ chức hoặc im lặng. Cùng với đó, khi quấy rối tình dục nơi làm việc chưa đạt đến mức độ nguy hại nhất định sẽ rất khó để bảo vệ quyền lợi của cá nhân.
Không giống như những loại vi phạm khác, việc thu thập các bằng chứng quấy rối tình dục là điều khó khăn vì nó thường xảy ra một cách bất ngờ, thường không để lại dấu vết rõ ràng qua văn bản, giấy tờ hay hình ảnh, video... Nếu không nắm chắc trong tay chứng cứ thực tế, nạn nhân sẽ rất dễ bị cho rằng đang làm nghiêm trọng hoá mọi vấn đề.
“Nếu không có bằng chứng, thậm chí bạn có thể bị người khác “cắn” lại và biến thành trò đùa." - Một người cho biết.
Đồng thời, lý do khiến nhiều người chọn cách im lặng là bởi sợ không chỉ đồng nghiệp mà còn là người thân sẽ nhìn nhận, đánh giá vấn đề theo một cách lệch lạc, cho rằng bản thân mới chính là người sai.
“Khi tôi lấy hết can đảm để nói với bố mẹ đang bị sếp quấy rối tình dục, họ chỉ yêu cầu tôi tự bảo vệ mình hoặc nếu không chịu được thì tìm một công việc khác. Họ không ủng hộ việc tôi báo cảnh sát hay đưa ra bất kỳ khiếu nại nào vì sợ bị sẽ ảnh hưởng đến danh tiếng của tôi sau này."
Lý Oánh, giám đốc Cơ quan Phát triển Cộng đồng và Gia đình Bắc Kinh, cho biết, cũng chính vì những nguyên nhân trên mà theo khảo sát, tỷ lệ quấy rối tình dục tại nơi làm việc tại Trung Quốc khá cao nhưng số lượng đơn khiếu nại lên cơ quan chức năng lại rất thấp, số vụ việc sau đó được xử lý lại càng thấp hơn.