Hiện nay, đóng vai trò quan trọng trong lưới phòng không tầm thấp bảo vệ vùng trời tổ quốc Việt Nam là hai loại pháo Type 65 37mm và S-60 57mm. Đây là những vũ khí quan trọng chống mục tiêu bay thấp, bảo vệ thành phố, cơ sở công nghiệp, trận địa tên lửa tầm cao…
Hơn nửa thế kỷ vẫn còn tốt
Pháo phòng không Type 65 37mm và S-60 57mm do Trung Quốc, Liên Xô viện trợ cho Việt Nam số lượng lớn từ những năm 1960.
Trong đó, phòng phòng không Type 65 37mm được Trung Quốc sản xuất từ năm 1960 dựa trên loại Type 55 (Trung Quốc sao chép công nghệ pháo M1939 37mm của Liên Xô). Pháo này được dùng để tấn công các mục tiêu trên không tầm thấp, nó cũng có thể hạ nòng bắn thẳng mục tiêu xe bọc thép, tàu mặt nước (tàu xuồng cỡ nhỏ đối phương tiếp cận bờ biển, đảo).
Type 65 thiết kế với 2 nòng pháo cỡ 37mm, vận hành hoàn toàn bằng tay (khẩu đội pháo gồm 7-9 người). Việc ngắm bắn mục tiêu phụ thuộc vào kính quang học nhìn ban ngày, không có radar hỗ trợ.
Pháo có khả năng bắn mục tiêu trên không ở tầm thấp xa tới 3,5km (mục tiêu mặt đất là 8,5km), tốc độ bắn 160-180 phát/phút.
Loại thứ hai là S-60 57mm do Liên Xô sản xuất từ những năm 1950 (có thể còn một số loại Type 59 57mm do Trung Quốc sản xuất). Tương tự pháo 37mm, 57mm ngoài khả năng phòng không còn có thể hạ nòng bắn thẳng tấn công mục tiêu xe bọc thép, tàu mặt nước.
S-60 trang bị một nòng pháo cỡ 57mm vận hành bằng tay (khẩu đội 7 người), đạt tầm bắn xa nhất tới 8.000m, tốc độ bắn 105-120 phát/phút.
Hiện đại hơn so với 37mm, pháo 57mm trang bị hệ thống máy chỉ huy (tính toán phần tử bắn) và hệ thống radar bắt mục tiêu tầm thấp.
Với “bàn tay vàng” của người Việt Nam, hai loại pháo này đã bắn hạ nhiều máy bay chiến đấu chiến thuật tối tân của Mỹ. Hiện nay, pháo 37mm và 57mm của ta vẫn đóng vai trò quan trọng trong mạng lưới phòng không tầm thấp.
Tuy nhiên, 2 loại pháo này dù rằng vẫn đáp ứng yêu cầu chiến đấu nhưng nhìn chung đã lạc hậu nhiều so với thời đại.
Các loại pháo này đều mắc phải nhược điểm là khả năng đánh đêm hạn chế. Trong đó, pháo 37mm chỉ bắn được mục tiêu ban đêm có bật đèn quan sát bằng mắt thường và chỉ bắn mục tiêu bay tốc độ khoảng 250m/s. Mà hiện nay, trong các cuộc chiến tranh lực lượng tấn công thường thực hiện chiến dịch không kích vào ban đêm.
Ngoài ra, hoạt động chiến đấu bằng tay khó đạt hiệu quả cao, nhịp bắn chậm, tính đồng loạt thấp. Vì trong tác chiến phòng không, việc bắn đồng loạt (của nhiều khẩu) vào một mục tiêu sẽ tạo ra mật độ hỏa lực dày, qua đó xác suất trúng mục tiêu sẽ cao hơn.
Trước yêu cầu cấp thiết này, các đơn vị kỹ thuật quân đội ta đã tự nghiên cứu, hiện đại hóa pháo 37mm và 57mm.
Tăng sức mạnh pháo 37mm và 57mm
Theo báo Quân đội Nhân dân, cán bộ Viện Tự động hóa Kỹ thuật Quân sự đã cải tiến trang bị cho các khẩu pháo 37mm khí tài đánh đêm bán tự động. Với hệ thống này, bộ đội ta có thể phát hiện mục tiêu ở cự ly 40km trong điều kiện ngày đêm, bị đối phương gây nhiễu điện tử. Việc tính toán phần tử bắn pháo 37mm do máy tính thực hiện.
Ta còn trang bị thêm hệ thống cò điện và máy nạp đạn tự động cho pháo. Theo đó, khi có lệnh, các khẩu đội sẽ đồng loạt bắn vào mục tiêu, đảm bảo mật độ hỏa lực dày, xác suất trúng mục tiêu cao.
Bên cạnh đề tài nâng cấp khả năng đánh đêm cho pháo 37mm, Viện Kỹ thuật Cơ giới Quân sự (Tổng cục Kỹ thuật) trước đây còn triển khai đề tài “Nghiên cứu lắp đặt pháo 37mm 2 nòng lên xe vận tải bánh lốp Ural-375D”. Việc này sẽ tăng đáng kể khả năng cơ động – một yếu tố quan trọng trong tác chiến phòng không hiện đại cho pháo 37mm.
Đề tài được cho là khá thành công, với thời gian tự động triển khai không quá 3 phút, tự động thu hồi tổ hợp không quá 2 phút. Khi chiến đấu ở các tư thế khác nhau đều đạt độ chụm tương đương với tổ hợp pháo bắn trên mặt đất.
Đối với việc hiện đại pháo S-60 57mm, cán bộ kỹ thuật thuộc Phòng Pháo phòng không – Tên lửa đã tập trung cải tiến máy chỉ huy K59-03 và radar trinh sát K8-60.
Trước đây, máy chỉ huy K59-03 dùng khối khuyếch đại điện tử và nồi biến trở để tính toán phần tử bắn đón nên độ chính xác không cao, thời gian tính toán dài và không có khả năng phát hiện, bám sát mục tiêu bay trong đêm không bật đèn.
Vì thế, cán bộ ta đã cải tiến bằng máy tính kĩ thuật số nên độ chính xác cao hơn, thời gian tính toán nhanh hơn, việc tích hợp hệ thống quang điện tử giúp cho trắc thủ quan sát phát hiện mục tiêu ban đêm tốt hơn.
