Với việc tàu ngầm 184 - Hải Phòng về đến quân cảng Cam Ranh, hợp đồng mua 6 tàu ngầm Kilo 636 của Hải quân Việt Nam đã hoàn thành được một nửa và dự kiến sẽ kết thúc vào cuối năm 2016.
Trước đó vào thời điểm ký hợp đồng năm 2009, có một số thông tin cho rằng Việt Nam sẽ đặt đóng 4 tàu ngầm Kilo 636 và 2 tàu ngầm Lada 677. Tuy nhiên vào thời điểm hiện tại mọi việc đã trở nên rõ ràng, Việt Nam không mua một chiếc Lada nào cả.
Vậy tại sao Việt Nam với chủ trương đưa hải quân tiến thẳng lên hiện đại lại lựa chọn Kilo 636 mà không đặt mua Lada 677, mặc dù đây là một thế hệ tàu ngầm mới hơn? Để hiểu được điều này có lẽ phải nhìn lại từ dự án tàu hộ vệ tên lửa BPS-500.
Tàu hộ vệ tên lửa BPS-500 do Viện thiết kế phương Bắc của Nga thiết kế cho Hải quân Việt Nam dựa trên tàu tuần tra ven bờ PPS-500 dành cho Lực lượng biên phòng Nga với một số sửa đổi ở cấu hình vũ khí.
BPS-500 chứa bên trong nhiều tư duy tiên tiến như thiết kế góc cạnh nhằm tăng khả năng tán xạ radar, sử dụng hệ thống đẩy phản lực nước thay vì chân vịt, cho khả năng vận động linh hoạt tại vùng nước nông…
Tuy nhiên tất cả những tính năng ưu việt được quảng cáo ở trên chỉ là lý thuyết, chưa hề được kiểm nghiệm trong thực tế.
Việt Nam sau khi đóng xong chiếc HQ-381 thì nhận thấy rằng BPS-500 còn quá nhiều khiếm khuyết nên đã quyết định đình chỉ dự án và quay sang Molniya 1241.8.
Dự án BPS-500 không thành công còn thay đổi cả nguyên tắc mua sắm trang bị quốc phòng của Việt Nam, chúng ta quyết định sẽ chỉ mua những vũ khí - khí tài đã chứng minh được năng lực một cách rõ ràng.
Do vậy, thật dễ hiểu vì sao vào thời điểm năm 2009 Việt Nam lại chọn tàu ngầm Dự án 636 Kilo thế hệ cũ mà không phải là Dự án 677 Lada mới nhất của Nga. Và sau 6 năm trôi qua, quyết định của Việt Nam đã được chứng minh là hoàn toàn đúng đắn.
Theo Hải quân Nga, tàu ngầm lớp Lada được lắp đặt hệ thống vũ khí và hệ thống điều khiển tự động hóa tiên tiến hơn, trang bị động cơ kiểu mới rất yên tĩnh, có độ ồn nhỏ hơn Kilo nhiều lần nhằm nâng cao khả năng tàng hình.
Đặc biệt, Lada là thế hệ tàu ngầm thông thường đầu tiên của Nga được trang bị hệ thống động lực không cần không khí (AIP), cho thời gian hoạt động ngầm dưới biển lâu hơn hẳn Kilo.
Tàu ngầm St Petersburg lớp Lada
Nhưng sau khi chiếc Lada đầu tiên mang tên St Petersburg hoàn thành, quá trình thử nghiệm đã phát hiện vô số lỗi như trục trặc về hệ thống sonar và động cơ chạy điện...
Đáng ngại nhất là hệ thống AIP của tàu vẫn chưa đảm bảo an toàn, rất dễ xảy ra cháy nổ trong quá trình vận hành (liên quan đến việc lưu trữ Hydro và Oxy), điều này thực sự là một thảm họa tiềm ẩn.
Cho đến thời điểm hiện tại, sau rất nhiều chỉnh sửa, Lada vẫn không đáp ứng được đầy đủ những yêu cầu của Hải quân Nga, khiến các nhà máy phải tiếp tục đóng tàu ngầm Kilo 636.3 để cung cấp cho các hạm đội.
Thậm chí gần đây còn xuất hiện thông tin cho rằng Nga đã quyết định hủy bỏ dự án Lada do có quá nhiều lỗi không thể khắc phục để tập trung phát triển thế hệ tàu ngầm mới hơn mang tên Kalina.
Điều đó cho thấy nếu vào thời điểm năm 2009 Việt Nam lựa chọn Lada thay cho Kilo thì chúng ta đã nhận phải một “quả đắng” tiếp theo sau thất bại của chương trình BPS-500.
