“Bạn biết càng nhiều thì càng phải đề phòng càng nhiều. Khi đi dã ngoại chớ để bị lạc đường…” - Edward Michael "Bear" Grylls.
Thế giới hiện đại trang bị cho con người rất nhiều công cụ. Một chiếc smartphone sẽ cho bạn tra cứu bản đồ của nhiều thành phố, định vị bạn từ vệ tinh dù bạn ở bất cứ đâu.
Nhưng nếu bạn rơi vào hoàn cảnh ngặt nghèo khi bên mình chẳng có gì thì hy vọng những kiến thức nho nhỏ dưới đây sẽ giúp bạn được đôi phần.
Khi ta chỉ có một mình ở nơi hoang dã thì trước tiên ta phải xác định được phương hướng để định vị được ta đang ở đâu và từ đó xác định được ta sẽ phải đi về đâu. Đây là nhiệm vụ của la bàn. Nguyên lý về la bàn chỉ phương hướng rất đơn giản.
Rất nhiều vật chất trong tự nhiên có thể hút kim loại, cái đó gọi là từ, chúng ta biết có từ thạch và từ sắt. Bất kể là từ thạch hay từ sắt, đều có hai cực từ.
Còn Trái Đất chúng ta sống cũng là một thiên thể từ tính khổng lồ, hoặc chúng ta cũng coi nó là một khối từ sắt, nó cũng có hai từ cực, tiếp cận với Bắc cực trái đất gọi là từ cực Bắc. Chúng ta đặt một kim từ rất nhỏ trên một từ sắt lớn gọi là trái đất.
Theo cách giải thích vật lý đối với từ tính, cùng cực đẩy nhau, khác cực hút nhau, cho nên, kim từ nhỏ nhất định sẽ chỉ về hướng Nam Bắc sau khi đứng yên.
La bàn là công cụ tốt nhất để phân biệt phương hướng, nhưng chúng ta không thể bảo đảm lúc nào cũng có hoặc đem theo la bàn. Đừng sốt ruột, theo cách dưới đây, chỉ trong hai phút là chúng ta sẽ có được một la bàn đơn giản.
Nhóm lính Mỹ đang sử dụng la bàn để tìm phương hướng.
Có được kim từ
Tìm một đoạn dây sắt, nếu là kim khâu bằng sắt thì càng tốt. Cầm dây sắt hoặc kim khâu cọ sát nhiều lần trên bề mặt lụa hoặc quần áo, quá trình này chính là ma sát ra điện tích, làm cho dây sắt hoặc kim khâu nhiễm từ tính.
La bàn dạng treo
Dùng một sợi chỉ mảnh treo kim nhiễm từ trong không trung, bạn phải buộc chỉ vào kim sao cho kim từ có thể thăng bằng, không lệch.
Cầm một đầu kia của sợi chỉ trong tay, hoặc là treo trên một cái giá, kim từ cảm nhận được ảnh hưởng của địa từ, sẽ quay hoặc lắc, cuối cùng sẽ đứng lại, chỉ về hướng Nam Bắc, đây là la bàn dạng treo.
Những điều chú ý: Khi sử dụng la bàn dạng treo, nhất định phải chọn địa điểm kín gió, để kim từ không chịu sự tác động của sức gió.
Nếu không, sử dụng la bàn dạng treo trong gió lớn, kết quả mà bạn nhận được là hướng gió thổi, chứ không phải hướng Nam Bắc bạn cần.
La bàn dạng nổi
Theo cách làm kim từ đã trình bày ở trên, cắm kim từ vào trong một mẩu gỗ mềm nhỏ, kim từ cũng có thể chỉ về hướng Nam Bắc. Đây là la bàn dạng nổi.
Những điều chú ý: Độ lớn bé của mẩu gỗ mềm nhất định phải phù hợp, sau khi cắm kim từ vào, hai đầu của kim từ phải lộ ra ngoài mẩu gỗ.
Nhưng mẩu gỗ không được to quá, bởi sau khi đặt vào trong nước mẩu gỗ to nặng sẽ làm cho lực từ của kim từ không đủ để quay được.
La bàn là vật bất ly thân của lính đổ bộ đường không.
Khuyết điểm của la bàn đơn giản
La bàn đơn giản thật ra không được hoàn mỹ, khuyết điểm của nó là, kim từ bạn có được thông qua biện pháp ma sát, không có cách nào phán đoán được hai cực Bắc và Nam của kim từ.
Kết quả của việc này dẫn đến là, kim từ chỉ có thể chỉ ra phương hướng Nam và Bắc, nhưng không xác định được đâu là phương Bắc và đâu là phương Nam.
Tất nhiên, thông qua bóng của mặt trời, sự sinh trưởng của thực vật,… bạn có thể phán đoán được hướng Nam, dù sao đó cũng là một việc không qua khó, so với việc mất phướng hướng thì còn tốt hơn nhiều.
Không nên chỉ dựa vào la bàn
Khi ở dã ngoại, thì việc có được một phương hướng chính xác là quan trọng nhất. Chỉ dùng la bàn là không đủ, quá tin tưởng vào một loại công cụ có thể làm cho con người phạm sai lầm lớn.
Cho nên, bạn cần nắm vững vài phương pháp nhận biết phương hướng khác nhau, khi không có la bàn, dùng những phương pháp này để phân biệt phương hướng, khi có la bàn thì bạn hãy dùng chúng để kiểm tra kim la bàn có chơi khăm bạn hay không.
Sử dụng mặt trời để phán đoán phương hướng
Một loại phương pháp đơn giản nhất, đó là phán đoán phương hướng theo quy luật chuyển động một ngày của mặt trời.
Lúc bình minh mặt trời ở hướng Đông, khi giữa trưa mặt trời ở hướng Nam, lúc hoàng hôn mặt trời ở hướng Tây. Loại phương pháp này tuy đơn giản, nhưng không thực sự chính xác vì có sai số tương đối lớn.
Còn có một cách khác để sử dụng mặt trời phán đoán phương hướng, nó khá là khoa học, tuy nó sẽ khiến bạn tiêu phí thời gian một giờ đồng hồ, nhưng chúng tôi cho rằng đây là điều đáng làm.
Phương pháp này sử dụng bóng trên mặt đất của mặt trời:
"Khi mặt trời lên cao và không có mây mù, trên mặt đất bằng phẳng bạn cắm một que gỗ, độ dài yêu cầu trên 1m, như vậy trên mặt đất sẽ có một đoạn bóng râm, đoạn đầu của bóng râm này đặt một hòn đá để làm ký hiệu.
Đợi khoảng 30 – 60 phút, bóng râm của que gỗ sẽ dịch chuyển sang một bên, lúc này ở đoạn đầu bóng râm mới của que gỗ bạn đặt một viên đá khác.
Vẫn theo nguyên lý hình học, giữa hai điểm có thể xác định một đoạn thẳng, vậy bạn sẽ vạch trên đất nối khoảng cách giữa hai viên đá để có một đoạn thẳng.
Tiếp theo cũng là nguyên lý hình học, tại điểm giữa của đoạn thẳng, vẽ một đường thẳng vuông góc với nó. Sau đó bạn sẽ có thể phán đoán hướng được rồi.
Bạn đứng chân trái trên vị trí của viên đá thứ nhất, đứng chân phải trên vị trí của viên đá thứ hai.
Hướng trước chính diện của bạn, trùng với đường thẳng vừa vẽ là hướng Bắc, sau lưng là hướng Nam, tay phải của bạn là hướng Đông, còn tay trái bạn là hướng Tây.
