Chuyện ít biết về máy bay ném bom duy nhất của Không quân VN
Trận đánh đầu tiên và duy nhất của Không quân ném bom trên đất Lào
Thượng tá phi công Ngô Văn Trung là một trong hàng ngàn quân tình nguyện Việt Nam và các phi công của Quân chủng Phòng không - Không quân đã từng tham gia chiến đấu trên đất bạn Lào hào hứng kể: Đầu tháng 6/1972, quân giải phóng Lào mở chiến dịch ở cánh đồng Chum- Xiêng Khoảng.
Căn cứ Bun Loong nằm ở độ cao 1.800m so với mặt nước biển, cách Xiêng Khoảng 30m về phía Đông Bắc. Đây là căn cứ đầu não của lực lượng Vàng Pao với nhiều cố vấn Mỹ, địa hình hiểm trở. Địch tổ chức phòng thủ rất chặt. Bun Loong có căn cứ sân bay, máy bay địch thường xuyên hoạt động và hàng loạt kho tàng quân sự quan trọng. Đã nhiều lần quân tình nguyện Việt Nam và bộ đội Pha Thét Lào tổ chức đánh nhưng chưa tiêu diệt được căn cứ này.
Sau nhiều lần thảo luận, Bộ Tổng Tham mưu đã quyết định dùng máy bay oanh tạc vào căn cứ quan trọng của địch ở Bun Loong. Chấp hành chỉ thị của trên, Bộ tư lệnh Binh chủng Không quân Việt Nam quyết định sử dụng hai tổ bay điều khiển máy bay ném bom IL- 28 của Đoàn bay 929 thực hiện nhiệm vụ này.
Để đánh địch đạt hiệu quả cao nhất, các thế trận như: Thế tiến vào khu vực tác chiến, thế phát hiện mục tiêu địch, thế vào công kích mục tiêu và thế thoát ly khỏi khu vực tác chiến đều được đơn vị chuẩn bị chu đáo, tỉ mỉ. Đặc biệt ở khu vực tác chiến, đơn vị đã thành lập tổ công tác do tham mưu phó Vũ Bá Linh và hoa tiêu Nguyễn Văn Tam kết hợp với quân tình nguyện Việt Nam và bộ đội Pha Thét Lào đến trinh sát giúp cho phi công, tổ bay nghiên cứu kỹ trên bản đồ và lập sa bàn để nắm chắc về đặc điểm khu vực, địa hình, khí tượng, thủy văn, tình hình địch.
Các bài bay độ cao thấp và độ cao cực thấp (50m); cách ném bom thia lia đều được tổ bay ôn lại nhiều lần để sẵn sàng tham chiến. Các tình huống giả định khi thực hiện nhiệm vụ cũng được tổ bay luyện tập kỹ lưỡng. Cùng với đó, Bộ tư lệnh còn điều Biên đội máy bay Mig-21 cất cánh để yểm hộ cho 2 tổ bay rút về căn cứ an toàn.
Bản đồ đường bay của 2 tổ bay IL- 28 thực hiện nhiệm vụ oanh kích mục tiêu địch ở Bun Loong - Lào
Nhớ lại những ngày lịch sử đó, Thượng tá Ngô Văn Trung sôi nổi kể: Được cấp trên giao nhiệm vụ chuẩn bị gấp 2 máy bay ném bom làm nhiệm vụ chiến đấu trên đất bạn Lào ai cũng phấn khởi. Bởi gần chục năm trời các phi công của Đơn vị 929 mong mỏi xuất kích chiến đấu nhưng vẫn chưa có cơ hội thực hiện. Đầu tháng 10/1972 cấp trên lại có lệnh chuẩn bị gấp để máy bay làm nhiệm vụ chiến đấu. Có đồng chí cán bộ, nhân viên kỹ thuật đã phải đạp xe đạp thâu đêm từ Phú Thọ về Hà Nội để cùng tổ bay và thợ máy làm công tác chuẩn bị.
Căn cứ địch bị tiêu diệt
Sáng 9/10/1972, hai chiếc IL-28 đã được tổ bay và cán bộ, nhân viên kỹ thuật hàng không kiểm tra thông điện lần cuối, kiểm tra đồng bộ, bom đạn. Máy bay của Bùi Trọng Hoan, Nguyễn Đình Nhẫn, Nguyễn Hùng Cường mang 8 quả bom bi mẹ (mỗi quả chứa 150 bom bi con). Máy bay của tổ bay Nguyễn Văn Trừ, Thân Xuân Hạnh và Ngô Văn Trung mang 8 quả bom phá 250 kg. Mỗi máy bay còn nạp 650 viên đạn pháo 23 ly.
16 giờ 40 phút, ngày 9/10/1972, các phi công đã ngồi sẵn trên máy bay chờ lệnh xuất kích. Cùng lúc đó, một tốp máy bay địch đang ném bom ở Việt Trì. Thực hiện chiến thuật bám thắt lưng địch mà đánh, khi máy bay địch rút về căn cứ, Bộ tư lệnh mới quyết định cho 2 tổ bay xuất kích để tránh radar cảnh giới của địch phát hiện.
Đến thời điểm 17 giờ 07 phút, hai tổ bay được lệnh xuất kích. Lúc này, trên bầu trời miền Bắc thời tiết xấu, mây giăng kín, nhưng cả 2 tổ bay vẫn bình tĩnh bay theo đường bay đã định. Đến Bun Loong, khi đã xác định rõ mục tiêu oanh kích, tổ bay của Bùi Trọng Hoan lao vào mục tiêu công kích trước. Lần lượt 8 quả bom bi mẹ 250 kg được trút xuống. Tiếp theo đó là tổ bay của Nguyễn Văn Trừ và Thân Xuân Hạnh nhanh chóng ào tới mục tiêu ném 8 quả bom phá vào căn cứ địch. Cùng lúc đó, xạ thủ Nguyễn Hùng Cường và Ngô Văn Trung của 2 máy bay đã quay 4 khẩu pháo 23 ly trút xuống mục tiêu gần 900 viên đạn 23 ly.
Trận oanh kích của hai tổ bay đạt hiệu suất chiến đấu cao, đã phá hủy một phần đường băng, bắn cháy một kho xăng, một kho đạn của địch bị nổ và trên 80 nóc nhà quân địch cũng bị phá hủy.
Sau trận đánh, 2 máy bay nhanh chóng thoát ly an toàn về hạ cánh ở sân bay Đa Phúc (Nội Bài). Khi xuống, hai máy bay không tắt máy mà điều khiển máy bay lăn thẳng vào ụ sơ tán để ngụy trang, tránh địch phản kích. 8 giờ tối, khi mọi việc sơ tán ngụy trang máy bay vừa xong thì F-111 đến ném bom.
Tổ bay IL-28 sau khi hoàn thành nhiệm vụ
Trận đánh của hai tổ bay IL- 28 ở Bun Loong đã tạo điều kiện thuận lợi cho quân tình nguyện Việt Nam và bộ đội Pha Thét Lào phát triển thế tiến công, góp phần vào chiến thắng vang dội trên mặt trận cánh đồng Chum - Xiêng Khoảng đến toàn thắng.
Trận đánh của hai tổ bay ném bom IL- 28 ngày 9/10/1972 là trận đầu tiên và cũng là cuối cùng của máy bay ném bom IL-28. Đây là trận đánh có “1-0-2”, mãi mãi là niềm tự hào của Không quân Nhân dân Việt Nam và xứng đáng với 16 chữ vàng mà Bác Hồ đã tặng : "Trung thành vô hạn, tiến công kiên quyết, đoàn kết hiệp đồng, lập công tập thể".
Số phận những chiếc IL-28 sau trận đánh
Chuẩn bị cho cuộc duyệt binh vào ngày 2-9-1973 tại quảng trường Ba Đinh, cùng với các loại máy bay khác của không quân, hai máy bay (2088 và 2184) được sơn trả lại màu trắng bạc như lúc ban đầu và phù hiệu Không quân Việt Nam để chuẩn bị tham gia duyệt binh, nhưng vì máy bay đã hết niên hạn sử dụng nên kế hoạch không thể thực hiện và toàn bộ số máy bay IL-28 đã được cho nghỉ hưu.
Cho đến nay, kể cả ở Bảo tàng Phòng không - Không quân, không ai còn được thấy hình ảnh chiếc IL-28, nhưng với thời gian không dài tồn tại, không quân ném bom T-16 cũng đã góp phần vào chiến công chung của Không quân nhân dân Việt Nam.
