Đầu những năm 1990, hạm đội tàu ngầm của Hải quân Trung Quốc lâm vào tình cảnh khốn đốn. Các loại tàu ngầm do họ chế tạo như Type 033, Type 035 tỏ ra quá kém cỏi so với các loại tàu ngầm hiện đại khác trên thế giới.
Thiết kế lạc hậu, độ ồn khi hoạt động rất lớn, yếu kém về hệ thống điện tử và vũ khí khiến tàu ngầm Trung Quốc tỏ ra lép vế.
Trong bối cảnh đó, Trung Quốc lại “gặp may” khi Nga đã đồng ý bán loại tàu ngầm tấn công phi hạt nhân hiện đại hàng đầu thế giới lớp Kilo. Trung Quốc đã nhập khẩu tổng cộng 12 chiếc Kilo thuộc hai biến thể: Project 877EKM và Project 636.
Kilo 877EKM
Được Hải quân Mỹ đặt cho biệt danh là “Hố đen” bởi khả năng hoạt động không gây tiếng ồn lớn của nó. Các tàu ngầm lớp Kilo đã cải thiện đáng kể năng lực tác chiến của Hải quân Trung Quốc.
Hai chiếc Kilo đầu tiên mà Trung Quốc mua thuộc biến thể Project 877EKM. Loại này này có lượng giãn nước 3.950 tấn khi lặn, dài 72,9m.
Kilo 877EKM được trang bị hệ thống điện tử dựa trên máy tính đa chức năng MVU-110EM. Nó cho phép quản lý 5 mục tiêu cùng lúc với 2 mục tiêu tự động theo dõi và 3 mục tiêu theo dõi bằng tay.
Tàu còn trang bị hệ thống định vị thủy âm MGK-400 Rubikon (Shark Teech) 2 chế độ, hệ thống định vị thủy âm phát hiện mìn và tránh va chạm MG-519 Arfa.
Về vũ khí, tàu ngầm Kilo 877EKM được trang bị 6 máy phóng ngư lôi đường kính 533mm. Khoang vũ khí có thể chứa 18 ngư lôi, sử dụng ngư lôi dẫn hướng âm thanh thụ động 53-65KE có tầm bắn lên đến 40km.
Sau khi bàn giao cho Trung Quốc, tàu ngầm Kilo lập tức được điều động đến Hạm đội Đông Hải, nơi được cho là có nhiều mối nguy hiểm nhất. Tuy vậy, 2 chiếc tàu ngầm Kilo 877EKM này gặp khá nhiều vấn đề về cơ khí, chủ yếu là do đào tạo.
Do thời gian đưa tàu ngầm vào vận hành quá gấp rút nên thủy thủ đoàn không làm chủ được các trang thiết bị trên tàu. Thủy thủ đoàn các tàu ngầm này phải mất thêm thời gian mấy tháng trời để đào tạo bổ sung trước khi vận hành trên biển.
Kilo 636
Sau hợp đồng mua 2 chiếc Project 877EKM, Trung Quốc không còn “tha thiết” mua thêm bất kỳ chiếc nào nữa. Thay vào đó, nước này nhắm tới biến thể cải tiến mạnh hơn là Project 636.
Năm 1996, Trung Quốc đã ký hợp đồng với Nga mua 2 tàu ngầm Kilo 636. Nước này cũng trở thành khách hàng đầu tiên mua biến thể mới này.
Sau một thời gian đánh giá, thử nghiệm tính năng, năm 2002, Trung Quốc tiếp tục ký hợp đồng trị giá 2 tỷ USD để mua thêm 8 tàu ngầm Kilo 636.
So với Kilo 877EKM, biến thể Kilo 636 lớn hơn một chút. Tàu này có lượng giãn nước 4.000 tấn, dài 73,8m.
Kilo 636 có nhiều nâng cấp, nhất là hệ thống điện tử và vũ khí. Con tàu được trang bị hệ thống quản lý thông tin chiến thuật chiến trường C4ISR với một máy tính tốc độ cao cho phép xử lý các thông tin từ hệ thống cảm biến một cách nhanh chóng.
Hệ thống này có khả năng tự động xác định các mục tiêu mặt nước và mục tiêu dưới nước, tự động tính toán các thông số bắn , cung cấp điều khiển hỏa lực tự động.
Kilo 636 được trang bị hệ thống định vị thủy âm kỹ thuật số MGK-400EM với hiệu suất tốt hơn. Và bổ sung thêm radar tìm kiếm mục tiêu mặt nước MRK-50 (Snoop Tray-2), hệ thống định vị thủy âm phát hiện mìn và tránh va chạm MG-519 EM.
Đặc biệt, Kilo 636 có nâng cấp lớn về vũ khí. Tàu được tích hợp khả năng phóng tên lửa hành trình chống tàu siêu thanh 3M-54 Klub S với tầm bắn lên đến 220km. Ngoài ra, tàu vẫn trang bị 6 máy phóng ngư lôi cỡ 533mm bắn được nhiều loại, trong đó có cả ngư lôi siêu tốc VA-111 Shkval.
Ẩn số về vũ khí?
Về mặt thiết kế, tàu ngầm Kilo 636 có khả năng phóng tên lửa hành trình chống tàu siêu thanh 3M-54 Klub-S. Vấn đề đang được quan tâm ở đây là liệu tàu ngầm Kilo 636 của Trung Quốc có được trang bị loại tên lửa chống tàu đáng sợ này hay không?
Theo Tạp chí An ninh toàn cầu, hợp đồng mua 8 tàu Kilo 636 mua năm 2002 mới có khả năng phóng tên lửa 3M-54 Klub-S với tầm bắn lên đến 220km.
Tuy nhiên có một chi tiết đáng lưu ý, trong tổng giá trị hợp đồng 2 tỷ USD cho 8 chiếc tàu ngầm Kilo 636, 2 chiếc đầu tiên có đơn giá lên đến 400 triệu USD/chiếc chiếm 40% giá trị hợp đồng.
Điều này dẫn đến những câu hỏi về trang thiết bị của 6 chiếc tàu ngầm còn lại. Tại sao 2 chiếc đầu tiên có đơn giá đến 400 triệu USD/chiếc trong khi 6 chiếc còn lại chỉ có đơn giá 200 triệu USD/chiếc.
Đã có những đồn đoán cho rằng, chỉ 2 chiếc đầu tiên trong hợp đồng mua 8 chiếc Kilo 636 có khả năng phóng tên lửa hành trình chống tàu 3M-54 Klub-S.
Cho dù khả năng phóng tên lửa chống hạm 3M-54 Klub-S của lô 8 chiếc tàu ngầm Kilo 636 của Trung Quốc vẫn là một ẩn số. Nhưng việc Trung Quốc có được loại tàu ngầm hiện đại này cùng tên lửa chống tàu đáng sợ đã gây nên các mối quan ngại sâu sắc trong cộng đồng quốc tế.
