Từ năm 1965, Liên Xô bắt đầu chuyển giao và huấn luyện cho bộ đội Việt Nam phương thức sử dụng hệ thống tên lửa phòng không S-75M (SA-2).
Theo giáo lệnh của Liên Xô thì đạn tên lửa V-750 của hệ thống SA-2 chỉ được lắp ráp trên xe TCT nhằm đảm bảo cho quả đạn được đồng trục và khi phóng đạn đạt hiệu quả cao, tránh gây hậu quả đáng tiếc xảy ra trong lúc chiến đấu.
TCT là loại xe khung cứng, không có chức năng tự hành nên phải dùng tay đẩy hoặc con kéo mới có thể di chuyển được.
Khi lắp ráp đạn trên xe TCT xong mới dùng cần cẩu K-61 cẩu quả đạn đặt lên lưng xe TMZ rồi chở đến bãi kiểm tra tham số kỹ thuật, sau đó nạp nhiên liệu rồi mới đưa đạn đi chiến đấu.
Đạn tên lửa V-750 của hệ thống SA-2 sau khi lắp ráp hoàn chỉnh trên xe TCT mới được cẩu lên xe vận chuyển TMZ
Vào thời điểm tháng 12/1972, máy bay Mỹ đánh phá miền Bắc rất ác liệt, chúng có thể phát hiện mục tiêu, đánh vào các bãi lắp ráp đạn tên lửa làm hư hỏng khí tài, gây mất sức chiến đấu.
Qua tham khảo, rút kinh nghiệm tại một đơn vị lắp ráp đạn tên lửa trong phạm vi hẹp ở Miếu Môn, Hà Tây, Tiểu đoàn 75, Trung đoàn 285 đã mạnh dạn đưa ra sáng kiến lắp ráp đạn tên lửa SA-2 ngay trên lưng xe TMZ, vừa rút ngắn các công đoạn lắp ráp lại bí mật, an toàn.
Ý tưởng lắp ráp đạn tên lửa SA-2 trên xe TMZ do Trung úy Dương Quảng Châu, Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân thời kỳ chống Pháp, Đội trưởng đội lắp ráp Tiểu đoàn tên lửa 75, Trung đoàn 285 đề xuất.
Ban chỉ huy Tiểu đoàn 75 và Ban kỹ thuật Trung đoàn 285 sau khi nghe trình bày đề án lắp ráp đạn trên xe TMZ đã thảo luận và nghiên cứu kỹ lưỡng đến từng chi tiết và nhất trí đi đến kết luận:
“Lắp ráp đạn tên lửa trên xe TMZ vẫn bảo đảm đạn đồng trục và an toàn trong chiến đấu”.
Đề án đã được ban chỉ huy Trung đoàn 285 xem xét nhiều lần và đồng ý, cho phép Tiểu đoàn 75 triển khai thực hiện lắp ráp đạn tên lửa SA-2 trên xe TMZ.
Ban kỹ thuật Trung đoàn 285 đã trực tiếp chỉ đạo lắp ráp được 20 quả đạn phục vụ chiến đấu, bảo đảm an toàn và hạ được nhiều máy bay Mỹ.
Xe TMZ vận chuyển đạn tên lửa V-750 của hệ thống SA-2 sử dụng đầu kéo ZIL-131
Thấy có hiệu quả tốt, Tư lệnh Quân chủng đã chỉ đạo cho Trung tá Đỗ Đức Dục, Trưởng phòng kỹ thuật - Cục Kỹ thuật Quân chủng lệnh cho Tiểu đoàn 75 lắp ráp đạn tên lửa trên xe TMZ để đại biểu các tiểu đoàn kỹ thuật đến học tập rút kinh nghiệm.
Các đại biểu đến dự nhiệt liệt hoan nghênh và đề nghị Tư lệnh Quân chủng Phòng không - Không quân cho lắp ráp đạn trực tiếp trên xe TMZ để bảo đảm nhanh chóng và hiệu quả hơn.
Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ trên không, do lắp ráp đạn tên lửa trên xe TMZ được nhanh chóng, đảm bảo đầy đủ, kịp thời phục vụ chiến đấu nên riêng tên lửa SA-2 đã hạ được tới 29 trên tổng số 34 chiếc B-52.
Sáng kiến lắp ráp đạn tên lửa V-750 của hệ thống phòng không SA-2 ngay trên xe TMZ đã góp phần quan trọng vào việc đánh bại cuộc tập kích chiến lược bằng máy bay ném bom B-52 của đế quốc Mỹ trên miền Bắc nước ta.
Bài viết có sử dụng tư liệu trong sách: “Hà Nội Điện Biên Phủ trên không - Ký ức một thời”
