Trong tác chiến hải đối không, việc đánh chặn mục tiêu tầm xa và tầm trung là nhiệm vụ của tên lửa dẫn đường, còn đối với tên lửa diệt hạm bay bám biển thì các tổ hợp pháo phòng không bắn nhanh lại tỏ ra có hiệu quả hơn.
Hiện nay, hầu hết các chiến hạm hiện đại của Hải quân Trung Quốc đều sử dụng hệ thống phòng thủ tầm cực gần (CIWS) Type 730 và Type 1130.
Hai tổ hợp này được cho là sản phẩm nghiên cứu dựa trên pháo AK-630 của Liên Xô và hệ thống CIWS Goalkeeper của châu Âu.
1. Pháo phòng không tầm gần Type 730
Hai chữ số 7 và 30 trong Type 730 ám chỉ đây là loại pháo phòng không có 7 nòng cỡ 30 mm.
Do một số nguyên nhân, Trung Quốc không trực tiếp nhập khẩu linh kiện mà tiến hành tự nghiên cứu trong nước. Đặc biệt là việc tăng cường số lượng nòng pháo làm cho tốc độ bắn tăng lên rõ rệt.
Pháo phòng không Type 730
Hệ thống CIWS Type 730 gồm tháp pháo được lắp đặt trên trên bệ xoay, bao gồm 2 thiết bị thẳng đứng và thiết bị mang vũ khí.
Bệ xoay bảo đảm pháo có thể tiến hành ngắm bắn với góc độ tối đa. Đỉnh của bộ phận bên hông có thiết bị tìm và theo dõi mục tiêu.
Bộ phận quan trọng nhất của hệ thống Type 730 là pháo tự động H/PJ-12 gồm 7 nòng cỡ 30 mm.
Việc tăng số lượng nòng pháo làm cho tốc độ bắn của H/PJ-12 đạt tới 5.800 phát/phút. Pháo sử dụng loại đạn 30 x 165 mm, tầm bắn hiệu quả lên tới 3.000 m.
Hệ thống pháo này thường dùng để bảo vệ tàu chiến trước những cuộc tấn công của tên lửa chống hạm và các phương tiện bay khác.
Do kích thước và trọng lượng của Type 730 tương đối lớn cho nên cũng có những yêu cầu đặc biệt đối với tàu chiến được lắp đặt.
Những chiến hạm của Trung Quốc được trang bị pháo Type 730 chủ yếu là tàu khu trục Type 051C, 052, 052B, 052C, 052D, trên mỗi tàu thường có 2 hệ thống.
2. Pháo phòng không tầm gần Type 1130
Vào năm 2005 Trung Quốc bắt đầu nghiên cứu hệ thống pháo phòng không bắn nhanh kiểu mới cho tàu chiến. Yêu cầu nhiệm vụ của dự án là tăng tốc độ bắn lên 8.000 - 10.000 phát/phút.
Các kỹ sư của Viện nghiên cứu 713 Trung Quốc đã quyết định nâng cấp pháo Type 730 bằng cách cải tiến kết cấu nòng pháo để tăng tốc độ bắn của nó.
Kết quả tính toán cho thấy, để có được tính năng như yêu cầu phải sử dụng pháo 11 nòng. Vì vậy, các kỹ sư Trung Quốc gần như phải bắt đầu nghiên cứu lại từ đầu.
Qua xem xét pháo AK-630M2 của Nga, bằng việc sử dụng 2 pháo tự động 6 nòng cỡ 30 mm để đạt tốc độ bắn yêu cầu cho nên Trung Quốc cũng quyết định tăng cường số lượng nòng pháo để nâng cao tốc độ bắn.
Cũng như các hệ thống trước đây, Type 1130 được lắp trên một bệ xoay. Do tốc độ bắn rất cao, hệ thống pháo kiểu mới phải sử dụng 2 buồng đạn hình trụ với 640 viên đạn, tổng cơ số đạn khi chuẩn bị bắn là 1.280 viên.
Ngoài ra, kết cấu bộ phận bên hông, radar điều khiển và hệ thống điện tử quang học được đặt phía sau cũng có sự thay đổi. Một số tư liệu cho thấy, trên hệ thống pháo Type 1130 có nhiều thiết bị mà pháo Type 730 từng sử dụng.
Type 1130 trang bị pháo H/PJ-14 cỡ 30 mm, đặc điểm chủ yếu của nó là mang module xoay với 11 nòng pháo. Module này được cố định trên thân pháo với sự hỗ trợ của khung đặc biệt.
Kết cấu trên bảo đảm tốc độ bắn của pháo có thể đạt 10.000 viên/phút, với tốc độ này hệ thống pháo Type 1130 có thể bắn hạ tên lửa bay với tốc độ Mach 4, xác suất tiêu diệt mục tiêu là 96%.
Do trọng lượng và kích thước của pháo khá lớn, cùng với nhu vầu về nguồn điện làm cho việc lựa chọn tàu để lắp đặt cũng rất chặt chẽ.
Các số liệu cho thấy hệ thống pháo Type 1130 chỉ có thể lắp đặt trên tàu chiến có lượng giãn nước trên 12.000 tấn. Do đó, các tàu khu trục Type 052 với lượng giãn nước 7.000 tấn phải tiếp tục sử dụng pháo Type 730.
Trong tương lai pháo phòng không Type 1130 có thể được lắp đặt trên tàu khu trục Type 055. Hiện tại chỉ có tàu sân bay Liêu Ninh được lắp đặt hệ thống này.
Mặc dù được quảng cáo khá hoành tráng nhưng hiệu quả thực tế của 2 hệ thống CIWS này vẫn bị đặt dấu hỏi khá lớn vì chưa hề trải qua kiểm nghiệm đầy đủ.
Trong cuộc tập trận được Hải quân Trung Quốc tiến hành ở trên vịnh Aden, pháo Type 730 đã bị kẹt và không thể bắn hạ mục tiêu giả định. Đây sẽ là một thảm họa thực sự khi phải đối đầu với những cuộc tấn công từ trên không.
