Theo nhiều chuyên gia, cùng với MiG-35, JAS-39 Gripen với thiết kế hiện đại và khả năng cơ động cao cũng là một ứng viên sáng giá để thay thế cho ‘én bạc’ MiG-21 của Việt Nam.
JAS 39 Gripen là máy bay tiêm kích do Tập đoàn vũ trụ hàng không Saab (Thụy Điển) sản xuất, được giới thiệu vào cuối thế kỷ XX với tư cách là máy bay tiêm kích tấn công siêu linh hoạt. Tới nay, sau hơn 16 năm, JAS 39 đã có những nâng cấp và sửa đổi hệ thống radar, hệ thống điện tử và các loại vũ khí tấn công. Phiên bản nâng cấp mới nhất của năm 2013 là JAS 39 NG và JAS 39E/F đã chứng minh được những tính năng tuyệt vời của một mẫu máy bay tiêm kích đến từ Châu Âu. Chính những thay đổi ưu việt đã đưa JAS 39 Gripen trở thành mẫu tiêm kích thế hệ 4+. Nếu nói về sự cơ động, linh hoạt và khả năng chiếm ưu thế trong không chiến và tác chiến tầm gần thì JAS 39 chỉ xếp sau Su-35 của Nga.
Ban đầu, mục đích phát triển JAS 39 là để thay thế các mẫu tiêm kích thế hệ thứ 3 lỗi thời phục vụ trong Không quân Thụy Điển là Saab 35 Draken và 37 Viggen. JAS 39 có thiết kế mới khá giống tiêm kích EuroFighter Typhoon là sử dụng cánh tam giác nhưng có thêm cánh phụ linh hoạt hơn nhiều. Trong khi Typhoon chỉ có khả năng xoay 60 độ để thay đổi góc bay trên không, JAS 39 lại có thể thay đổi theo bất kỳ góc bay nào một cách nhanh chóng và linh hoạt. Vì thế, cánh phụ của JAS 39 vừa giúp thay đổi góc bay cơ động, vừa trở thành hệ thống phanh hãm sử dụng thủy lực để giúp máy bay chiếm ưu thế trong các cuộc không chiến.
Bên cạnh đó, JAS 39 còn được áp dụng công nghệ mới “Fly-by-wire” (FBW) từ Châu Âu. Điểm mới của FBW là có thể ngắt các van thủy lực và van chiết lưu ở tất cả các vị trí cánh trong trường hợp các vị trí này bị trúng đạn hay trục trặc kỹ thuật. Khi đó, FBW tự động lấy lại cân bằng lực cho máy bay, giúp nó tiếp tục bay được trong một khoảng thời gian trung bình để có thể hạ cánh an toàn. Ngoài ra, nhờ các hệ thống bay tích hợp trên JAS 39, FBW còn giúp tối ưu hóa các động tác bay trên không.
JAS 39 có tốc độ cao nhất là Mach 2, hoạt động được trong mọi điều kiện thời tiết. Nó được xếp vào một trong số máy bay chịu lực tốt nhất hiện nay. Trong khi bay ở tốc độ siêu âm, JAS 39 có thể thay đổi các góc bay và kỹ thuật bay linh hoạt mà không hề bị ảnh hưởng bởi lực cản trên không và gia tốc G. JAS 39 có một thiết kế khung sườn chắc chắn và hệ thống phụ kiểm soát dàn đều lực tác động lên từng vị trí của máy bay.
Điểm cộng sáng giá nhất của JAS 39 là hệ thống điện tử được phát triển dựa trên hệ thống ADA dành riêng cho các máy bay tiêm kích. Đây là một hệ thống tác chiến mở, cho phép liên tục cập nhật để thay đổi các tính năng tác chiến. ADA có lợi thế là thích hợp với hầu hết các loại tiêm kích của Châu Âu như Mirage 2000 và Dassault Rafale của Pháp.
Tương tự như hệ thống TKS-2 của Sukhoi, hệ thống ADA cho phép JAS 39 trao đổi và chia sẻ dữ liệu khác nhau về mục tiêu và các đối tượng tác chiến. 67% các bộ phận của JAS 39 đến từ Châu Âu và Thụy Điển, bộ phận điện tử là sản phẩm của Pháp và các bộ phận còn lại được hỗ trợ bởi Hoa Kỳ.
Hiện nay các phiên bản JAS 39 E/F hay NG sử dụng động cơ Volvo-Flygmotor RM12I phiên bản nâng cấp hoặc loại động cơ mới nhất hiện nay là General Electric F414G. F414G là loại động cơ phản lực sử dụng buồng đốt sau với 2 cửa hút gió ở 2 bên sườn của máy bay. F414G có hiệu suất động cơ cao nhất các dòng động cơ hiện nay của khối NATO, cung cấp một lực đẩy lên đến 25.000 lbf. Trong tương lai, các chiếc JAS 39 còn được cân nhắc sử dụng thêm động cơ Tubor giúp tăng hiệu suất lên rất nhiều và có thể đạt tới 98%. Ngoài ra, JAS 39 còn được trang bị công nghệ điều chỉnh tốc độ và khả năng đẩy của động cơ.
Hệ thống radar của JAS 39 được thừa hưởng từ các máy bay tấn công của Châu Âu, cụ thể là loại radar PS-05/A sử dụng sóng song song Doppler X-band tầm xa. Hệ thống tác chiến khuất tầm nhìn (BVR) của JAS 39 có thể phát hiện các mối đe dọa từ cự ly 120nm và dưới cự ly 80nm chuẩn thông thường để có thể tấn công hạ gục mục tiêu bằng các loại tên lửa tấn công điều khiển qua radar hoặc loại dẫn đường bằng công nghệ tách sóng lượng tử. Các tên lửa không đối không của JAS 39 gồm AIM-7 Sparrow “Skylash”, AIM-120 AMRAAM. BVR của JAS 39 có thể điều khiển và tấn công cùng lúc 10 mục tiêu và theo dõi sát sao 15 mục tiêu khác trên không.
Hệ thống điện tử ADA trên JAS 39 liên kết trực tiếp đến Mũ phi công thông minh HMDS. Qua hệ thống này, các mục tiêu phát hiện thấy trên radar sẽ được truyền tải trực tiếp đến HMDS, từ đó phi công có thể ngắm bắn và điều khiển hệ thống trực tiếp qua hệ thống không dây cục bộ trên JAS 39.
Hiện nay, JAS 39E/F và NG đang được rất nhiều quốc gia ưa chuộng, phía Trung Quốc cũng rất muốn sở hữu mẫu tiêm kích này để trang bị cho Liêu Ninh, tuy nhiên, hiện chưa có thông tin gì mới về thương vụ Sea Gripen cho Trung Quốc.
Bài vở và ý kiến đóng góp cho chuyên mục xin vui lòng gửi về email: [email protected]. Trân trọng.
