Phát triển
FAMAS là súng trường tấn công chủ lực của quân đội Pháp, tên gọi FAMAS là viết tắt của cụm từ Fusil d'Assault de la Manufacture d'Armes de St-Etienne-súng trường tấn công của nhà máy vũ khí Saint-Étienne. Nhà máy chế tạo loại súng này là một thành viên của Tập đoàn GIAT.
Súng trải qua thời kỳ “thai nghén” khá dài, các nhà thiết kế của Pháp gặp khá nhiều khó khăn trong việc theo đuổi thiết kế súng theo kiểu “bullpup”. Quá trình phát triển kéo dài từ năm 1952 cho đến cuối năm 1978, loại súng này mới được chấp nhận vào trang bị. Sẽ là không quá nếu như nói rằng, FAMAS là súng trường tiến công có thời gian phát triển lâu nhất thế giới.
Thiết kế
FAMAS được thiết kế theo kiểu “bullpup” có nghĩa là toàn bộ bộ phận chuyển động, khóa nòng, hộp tiếp đạn đều nằm sau cò súng, sát báng súng. Thiết kế này giúp tiết kiệm khối lượng và trọng lượng của súng trong khi vẫn đảm bảo chiều dài của nòng súng theo yêu cầu.
Thiết kế kiểu “Bullpup” làm tăng khả năng cơ động của súng, đặc biệt là trong các không gian chật hẹp, cải thiện đường đạn và tăng tầm bắn hiệu quả.
FAMAS hoạt động theo nguyên tắc nạp đạn tự động trên cơ sở sử dụng áp lực khí thuốc nổ lên đáy buồng đạn để đẩy khóa nòng về sau và tống vỏ đạn ra ngoài, hay còn gọi là “blowback”.
Súng trường FAMAS sử dụng đòn bẩy giữ chậm để kiểm soát việc mở khóa nòng. Buồng đạn, nòng súng và các thiết bị quan trọng được làm bằng vật liệu hợp kim thép đặc biệt được gia cố bằng sợi thủy tinh. Điểm đặc biệt ở FAMAS là khóa nòng chỉ có 3 rãnh, trong khi hầu hết các súng trường khác đều có từ 4-6 rãnh.
Ốp lót tay phía trước được làm bằng nhựa tổng hợp, về sau được thay thế bằng vật liệu polime để tăng khả năng chịu nhiệt. Ngoài ra, súng có thể gắn thêm chân chống phụ phía trước để tăng độ ổn định khi cần bắn các mục tiêu từ trên cao. Súng cũng có thể trang bị thêm lưỡi lê khi cần thiết.
FAMAS có tay kéo khóa nòng nằm phía trên, bộ phận này được bảo vệ bởi một tay cầm hình chữ U. Đây cũng là nơi đặt thước ngắm hoặc gắn thêm kính ngắm nếu cần.
Chế độ bắn của loại súng này có thể tùy chọn tự động hoàn toàn hoặc loạt ngắn 3 viên. Cơ chế này được kiểm soát bởi một nút xoay ngay dưới báng súng.
FAMAS có một cửa sổ di động để kiểm soát việc tống vỏ đạn ra ngoài, bên phải, hoặc bên trái tùy thuộc vào sự thuận tay của xạ thủ. FAMAS và dòng súng “bullpup” nói chung có một nhược điểm khá lớn là vị trí tống vỏ đạn ra ngoài gần với mắt của xạ thủ. Bởi thế khi bắn liên tục ở chế độ tự động, khói thuốc súng còn sót lại trong vỏ đạn khi bị tống ra ngoài ảnh hưởng nghiêm trọng đến mắt của xạ thủ.
Việc bố trí khối đạn dược và khóa nòng phía sau làm mất cân đối trọng lượng súng, ảnh hưởng đến độ chính xác khi bắn ở chế độ tự động, tay bóp cò của xạ thủ hơi với về phía trước nên dễ bị mỏi tay khi sử dụng nhiều.
Súng có khả năng trang bị súng phóng lựu 40mm M203 tiêu chuẩn NATO. FAMAS sử dụng hộp tiếp đạn tùy chọn 25-30 viên, tầm bắn hiệu quả khoảng 300m.
Các biến thể
FAMAS được sản xuất với khá nhiều biến thể. F1 là biến thể sản xuất loạt đầu tiên với hơn 400.000 khẩu đã được xuất xưởng. FAMAS G1 là biến thể cải tiến của FAMAS F1. FAMAS G2 biến thể sản xuất năm 1994.
FAMAS FELIN-biến thể nâng cấp của G2, là thành phần của hệ thống số hóa dành cho bộ binh FELIN. Súng có nhiều cải tiến quan trọng, tay cầm phụ phía trước nối liền với tay cầm phía sau, tay bảo vệ phía trên được làm thấp hơn để tiện cho việc trang bị thêm các thiết bị ngắm ảnh nhiệt.
Tầm bắn của súng được cải thiện đáng kể nhờ sự hỗ trợ của các thiết bị ngắm mục tiêu ảnh nhiệt, tầm bắn hiệu quả tăng từ 600-1000 mét. FAMAS FELIN là súng trường tiến công đầu tiên trên thế giới được số hóa hoàn toàn việc tìm kiếm và chỉ thị mục tiêu, xạ thủ có thể tiêu diệt mục tiêu mà không cần phải trực tiếp nhìn thấy mục tiêu.
Lịch sử tham chiến
FAMAS tham chiến lần đầu trong chiến dịch can thiệp ở Libya năm 1983-1984, hay còn gọi là hoạt động Manta, tiếp theo đó là chiến dịch Bão táp sa mạc, cũng như tham gia các hoạt động gìn giữ hòa bình ở Bosnia, Afghanistan. Từ đó, FAMAS đã chứng minh được là một vũ khí đáng tin cậy trong điều kiện chiến đấu.
Tuy là súng trường tấn công tiêu chuẩn hiện đại nhất quân đội Pháp, nhưng FAMAS không thực sự là một mẫu súng thành công ở trên bình diện quốc tế. Ngoài quân đội Pháp, súng chỉ được sử dụng nhỏ lẽ ở một số quốc gia như Senegal, UAE, Lebanon, Gabon, Indonesia và Phillippine.
FAMAS tồn tại khá nhiều nhược điểm, khó khăn trong sửa chữa và bảo trì, uy lực sát thương của súng không cao. Và cuối cùng súng có đơn giá khá cao: 1.500 euro cho biến thể F1; 3.000 euro cho biến thể G2.
Khi mà hiệu quả, chi phí không phải là thế mạnh của FAMAS, quân đội Pháp đang tìm kiếm một loại súng hiệu quả hơn nhằm thay cho FAMAS trong tương lai, cũng như mở rộng thị trường xuất khẩu cho súng trường của Pháp.
